‘जटामसी’को औषधीय महत्त्व

तलैदेखि पात पलाउने, राता तथा खैरा प्रशस्त रेसाहरूले काण्ड छोपिएको यो एक महत्त्वपूर्ण वनस्पति हो ।

यसको फूलको रङ गुलाबी सेतो हुन्छ र फूलहरू एउटै झुप्पोमा फुल्दछन् । यसको उपयोगी अङ्ग भनेको काण्ड हो । जटामसीको जरालाई नटुटाइकन काण्डहरु निकाली पानीमा राम्रोसँग सफा गर्ने । त्यसपछि छायाँमा राम्रोसँग सुकाउने ।

अनि आवश्यक मात्रालाई धुलो पारी कुट्ने । यसरी कुटेर तयार पारिएको ३-४ ग्राम जटामसीको धुलोमा थोरै वीरेनून, भुटेको जिरा, ज्वानो मिलाई पिसेर मनतातो पानीसँग सुत्नुभन्दा आधा घण्टा पहिले दिनहुँ दुई तीन पटक सेवन गर्नाले अनिद्रा हट्छ । खानामा रुचि बढ्छ ।

जटामसीको जरालाई हल्का थिचेर पानीमा १२ घण्टा भिजाएर मिचमाच गरी छानेर खानाले सर्दी नाश गर्छ । पिसाबको मात्रालाई बढाउँछ । ३-४ ग्राम जटामसी चूर्ण (धुलो) मा एक दुई चम्चा मह मिलाएर एक गिलास दूधसँग सेवन गर्नाले मस्तिष्क तथा नाडी तन्तुहरूलाई तागत दिन्छ । मनको चञ्चलता हट्छ । यो औषधि रक्तचापका रोगीहरूका लागि पनि उत्तिकै उपयोगी छ ।

उन्माद (बौलाहापन), छारे रोगका रोगीहरूका लागि पनि यसको प्रयोगले राम्रो फाइदा गर्छ । जटामसी चूर्णमा थोरै मह वा चिनी र कागतीको मिश्रण गरी लेप बनाउने । उक्त लेपलाई कपाल, अनुहारमा लगाई मनतातो पानीले सफा गर्नाले कपाल र मुहारलाई सुन्दर र आकर्षक बनाउँछ ।

साभार  : हाम्रो घरको डाक्टर’ पुस्तकबाट