दोहा- एम्नेस्टी इन्टरनेशनलको नयाँ प्रतिवेदनले कतारमा धेरै सुरक्षा गार्डहरूलाई दिनमा १२ घण्टाभन्दा बढी शिफ्टमा काम गर्न बाध्य पारिएको जनाएको छ।
“सुरक्षा गार्डहरू, सबै आप्रवासी कामदारहरूले नियमित रूपमा प्रति दिन १२ घण्टा, हप्ताको सात दिन, प्रायः महिना वा वर्षौंसम्म एक दिनको बिदा बिना नै काम गर्न बाध्य पारिएको,” एम्नेस्टी इन्टरनेशनलले सार्वजनिक गरेको रिपोर्टमा भनिएको छ।
“अधिकांशले भने कि उनीहरूका रोजगारदाताहरूले साप्ताहिक विश्राम दिनलाई सम्मान गर्न अस्वीकार गरे जुन कतारी कानूनले आवश्यक छ, र आफ्नो दिन बिदा लिने कामदारहरूले मनमानी ज्याला कटौतीको साथ सजाय भोग्नुपरेको छ।” एक गार्डले खाडी राष्ट्रमा आफ्नो कामलाई “सर्वाइभल अफ द फिटेस्ट” भनेर वर्णन गरे, एम्नेस्टीले भनेको छ ।
भर्खरै जारी गरिएको प्रतिवेदनमा ‘उनीहरूले भनेका छन् हामी मेसिनहरू हौं’ अधिकार समूहले अप्रिल २०२१ र फेब्रुअरी २०२२ बीच राष्ट्रका ८ वटा निजी कम्पनीका ३४ भन्दा बढी वर्तमान वा पूर्व कामदारहरुसंग आफ्ना अनुभवहरू अभिलेखीकरण गर्न कुरा गरेको थियो, जसलाई उनीहरूले ‘ जबरजस्ती श्रम गर्न बाध्य पारिएको भनेका छन् ‘
प्रतिवेदनले ‘अमानवीय दुर्व्यवहार’ का लागि जिम्मेवार केही कम्पनीहरू फिफा २०२२ विश्वकपका लागि आवश्यक पर्ने होटल, यातायात प्रणाली र खेलकुद सुविधाहरू जस्ता धेरै पूर्वाधार परियोजनाहरूको जिम्मेवारीमा रहेको बताएको छ।
एम्नेस्टीले खुलास गरे अनुसार तीनवटा कम्पनीहरूले “२०२० फिफा क्लब विश्वकप, २०२१ मा सारिएको फिफा र २०२१ फिफा अरब कप सहित फिफा प्रतियोगिताहरूका लागि सुरक्षा प्रदान गरेका छन्।” उनीहरूले भन्थे हामीसँग पर्याप्त सुरक्षा छैन, त्यसैले तपाईंले काम गर्नुपर्छ।
हामीसँग कुनै विकल्प थिएन। यदि तपाईंको पर्यवेक्षकले ड्युटीमा जानुहोस् भने तपाईंजानु पर्छ, वा तिनीहरूले तपाइँको तलब काट्छन्,” एक केन्याली कामदारले एम्नेस्टीलाई भने। उनले थपे बिहान ६:३० मा आफ्नो बासस्थानबाट निस्कने र राति ८ बजे फर्कने गर्थे, प्राय: एक दिन बिदा बिना महिनौंसम्म काम गर्थे।
बंगलादेशका अर्का कामदार अब्दुलले २०१८ देखि २०२१ को मध्यसम्म दोहामा काम गरेका थिए र आफूले काम गरेको तीन वर्षको अवधिमा एक दिन पनि बिदा नलिएको बताए । “कल्पना गर्नुहोस् १२ घण्टा सिफ्टमा काम गर्नुहोस्, त्यसपछि प्रशिक्षण केन्द्रमा ड्राइभ गरिँदै, त्यसपछि तपाईं आठ घण्टाको लागि प्रशिक्षण गर्नुहुन्छ। रातभर उनीहरू सोच्छन् कि हामी मेसिन हौं,” फेब्रुअरी २०२१ मा फिफा क्लब विश्वकपमा काम गर्ने युगान्डा गार्ड जेकेले एम्नेस्टी इन्टरनेशनललाई भने।
कतारको श्रम कानूनको धारा ७३ बमोजिम रमजान बाहेक वर्षभरिको अधिकतम काम घण्टा हप्ताको ४८ घण्टा र दिनमा बढीमा आठ घण्टा रहेको छ । थप रूपमा, कामदारहरूको भलाइ सुनिश्चित गर्न हप्तामा एक दिन बिदा लिनुपर्छ।
यद्यपि, देशका धेरै श्रम कानून र सुधारहरू प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन हुन सकेको छैन, जसले कामदार र उनीहरूका रोजगारदाताहरू बीचको शक्ति असंतुलनको कारणले त्यस्ता दुरुपयोगहरूलाई अनुमति दिन्छ।
सुरक्षा गार्डहरूले कानुनी रूपमा अधिकार पाएको विश्राम दिन लिनका लागि उनीहरूले आफ्ना रोजगारदाताहरूबाट एक्स्प्रेस अनुमति लिनुपरेको थियो, जुन प्रायः अस्विकार गरिएको एम्नेस्टीले बताएको छ।
अनुमति बिना दिन बिदा लिनेहरूले सामान्यतया उनीहरूको पारिश्रमिक कटौती गरे, जसलाई अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आईएलओ) द्वारा जबरजस्ती श्रम भनेर वर्णन गरिएको छ एम्नेस्टी इन्टरनेशनलका प्रमुख स्टीफन ककबर्नले भने, “हामीले पत्ता लगाएका दुरुपयोगहरू सबै कतारमा रोजगारदाता र आप्रवासी कामदारहरू बीचको ठूलो शक्ति असन्तुलनमा फेला पर्न सकिन्छ, जसले अझै पनि अधिकारीहरूले श्रम कानूनको कार्यान्वयनमा ठूलो खाडलहरू रहेको संकेत गर्दछ।”
एक कामदारले एम्नेस्टीलाई भने अनुमति बिना अनिवार्य बिदा लिए दुई सय रियालसम्म जरिवाना हुन सक्छ”। त्यो पाँच दिनभन्दा बढीको तलब हो। “उनीहरू भन्छन् शुक्रवार एक छुट्टीको दिन हो, तर यो एक दिन हो जुन तपाईंसँग छैन, तपाईं गुनासो गर्न सक्नुहुन्न। यदि तपाईंले गर्नुहुन्छ भने, तपाईंलाई बर्खास्त गरी देश निकाला गरिन्छ, ”अर्को सुरक्षा गार्डले संगठनलाई भने।
कतार सरकारको प्रतिक्रिया
कतारको श्रम मन्त्रालयले नयाँ प्रतिवेदनमा प्रतिक्रिया जारी गर्दै संगठनले उल्लंघनहरू जारी रहेका थोरै संख्यालाई हाइलाइट गरेको तर, सम्पूर्ण जनसंख्यामा कतारको सुधारको सकारात्मक प्रभावलाई बेवास्ता मन्त्रालयलाई उद्रित गर्दै दोहा न्युजले जनाएको छ ।
“कतारले गल्तीका व्यक्तिगत केसहरू समाधान गर्न तुरुन्त कारबाही गरेको छ, तर यी केसहरूले अहिलेको बलियो श्रम प्रणालीको अन्तर्निहित गल्तीलाई प्रतिनिधित्व गर्दैनन्। नियम तोड्ने कम्पनीहरूको प्रचलन छ र घट्दै जानेछ किनकि प्रवर्तन उपायहरू र रोजगारदाताहरू बीच अनुपालन बढ्दै जान्छ” मन्त्रालयले जारी गरेको विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।
“कतारले बारम्बार भनेको छ क प्रणालीगत सुधार दीर्घकालीन प्रक्रिया हो र प्रत्येक कम्पनीको व्यवहार परिवर्तन गर्न समय लाग्छ। वास्तविकता यो हो कि कुनै पनि अन्य देश यति छिटो आइपुगेको छैन, तर कसैको लागि, परिवर्तनको गति कहिल्यै छिटो हुँदैन।”
जिम्मेवारी लिने
गत हप्ता, एसोसिएटेड प्रेसले रिपोर्ट गरी विश्वकप आयोजकहरूले कतारमा प्रतियोगिताको तयारीका क्रममा कामदारहरूको शोषण भइरहेको स्वीकार गरेको थियो ।
एम्नेस्टी इन्टरनेशनलले कतारका अन्य धेरै सुरक्षा गार्डहरूको ‘जबरदस्ती श्रम’ बारे जानकारी जारी गरेपछि यसको पहिलो प्रकारको जवाफदेहिता कथन जारी गरिएको थियो, जसले ६० घण्टाको अधिकतम काम हप्तामा कुनै दिन बिदा बिना नै काम गरिरहेका थिए। कतार विश्वकप आयोजकले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, “तीन कम्पनीले धेरै क्षेत्रमा पालना नगरेको पाइयो।”
“यी उल्लङ्घनहरू पूर्णतया अस्वीकार्य थिए र ठेकेदारहरूलाई फिफा विश्वकप लगायत भविष्यका परियोजनाहरूमा काम गर्नबाट जोगिनका लागि हेर-लिस्ट वा कालो-सूचीमा राख्ने लगायतका विभिन्न उपायहरू लागू थप अनुसन्धान र दण्डनीय कारबाहीका लागि मन्त्रालयमा पठाएको छ ।”
मानव अधिकार समूहले कतारका अधिकारीहरूलाई तुरुन्तै “निजी सुरक्षा क्षेत्रमा भएको दुर्व्यवहारको छानबिन गर्न, यसको निष्कर्षहरू प्रकाशित गर्न, र कामदारहरूलाई पर्याप्त आराम र तलब पाउनुको सुनिश्चितता सहितको राहत प्रस्ताव गर्न” आह्वान गरिरहेको जनाएको छ ।