पछिल्लो समय नेपालमै सेनिटरी प्याडको उत्पादन बढ्दो छ । घरेलु उद्योगीले पनि राम्रो विशेषता भएको सेनिटरी प्याडको उत्पादन र बिक्री गरिरहेका छन् । त्यसमध्येकी एक हुन्, अन्जु थापा । जसले पछिल्लो समय आफैले उत्पादन गरिरहेको प्याड बजारमा पठाइरहेकी छन् । उनले उत्पादन गरिरहेको सेनिटरी प्याडको विशेषता, आवश्यकता, उत्पादन र बजारीकरणबारे खबरहबले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः
तपाईलाई सेनिटरी प्याड नेपालमा नै उत्पादन गर्नुपर्छ भन्ने सोच कसरी आयो ? गाउँमा बसोबास गर्ने भएको कारणले गर्दा राम्रो सहज प्याड थिएन । आमा दिदीले कपडा लगाउन सिकाउनु भयो । त्यो प्रयोग गर्दा स्कुल जाँदा कतै बाहिर जाँदा धेरै समस्या आयो । गाह्रो पनि भयो । त्यो कारणले धेरै स्कुल पनि छुट्यो । जब म प्लस टू पढ्दा गाउँमा डिस्पोसेबल प्याड आइसकेको थियो । त्यसले धेरै खुसी भएर त्यो प्रयोग गर्दा समस्या आयो । त्यो डिस्पोसेबल प्याडमाथि कपडा राखेर प्रयोग गर्न थालेँ । पछि डाक्टरहरूसँग सल्लाह लिँदा डिस्पोसेबल प्याड र कपडाबीचको तापक्रमबाट नराम्रो ब्याक्टेरियाहरू निस्किँदो रहेछ । त्यसबाट पाठेघरमा असर गर्दो रहेछ । मैले श्रीमानको सल्लाहमा कटन प्याड प्रयोग गरेँ । यो मेरो मात्र समस्या हैन भनेर यसलाई व्यवसायी रूपले गरौँ भनेर लागेँ । पैसाको हिसाबले हेर्दा डिस्पोसेबल प्याड एक सेटको ८० रुपैयाँ परेता पनि सबैलाई पुग्दैन । त्यो हिसाबले धुन मिल्ने प्याड धेरे सस्तो पर्ने भएकोले मैले सुरु गरेँ ।
सुरुवाती दिनमा कति लगानीमा सुरु गर्नुभयो ? सुरुमा सामान्य कपडा सिलाउने मेसिनबाट सुरु गरेँ । आफ्नो परिवारमा प्रयोग गर्दा पछि छिमेकी दिदिहरुलाई पनि दिएँ । सबैबाट सल्लाह सुझाव लिएर बिस्तारै बिस्तारै सामानहरू थप्दै सुरु गरेँ । यति नै खर्च भन्ने छैन । आफ्नो लगानी उठेको महसुस गरेको छु ।
परिवारबाट कस्तो साथ सहयोग पाउनु भएको छ ? यहाँसम्म आउनुमा नै मेरो श्रीमानको साथ छ । प्याड बनाउने भन्ने बित्तिकै जुन सुकै सामानले बनाउन भएन । त्यसको लागि साम्रगीहरु विदेशबाट ल्याउनु पर्दछ । त्यसैले परिवारको साथ सहयोगले नै यो सम्भव बनेको हो ।
कतिको व्यापार छ, अनि बजारमा माग कति छ ? सुरुमा त बुझाउन पनि एकदमै गाह्रो छ । डिस्पोसेबल प्याड बढी प्रयोग भएकोले सुरुको दुई वर्ष जति त धुन मिल्ने प्याडको परिचय दिँदैमा नै बित्यो । तर अहिले धेरैले बुझ्ने भएकोले राम्रो छ ।
स्वास्थ्यका हिसाबले पनि प्याडलाई राम्रोसँग प्रयोग नगर्दा क्यान्सर पनि निम्त्याउन सक्छ । त्यसमा तपाईहरुकोमा कस्तो सामानको प्रयोग गर्नुहुन्छ ? प्याड बनाउने भन्दै धेरै ठाउँमा बनाउनुहुन्छ । तालिम पनि दिनु भएको छ । तर जस्तो पनि कपडा प्रयोग गर्नु हुन्छ । तर हाम्रोमा कटन र पियुएल भन्ने कपडा हुन्छ । त्यसले ब्लड रोक्छ र हावा आदान प्रदान गर्दछ । जसले पाठेघरलाई सास फेर्ने बाटो हुन्छ । त्यसले कुनै असर गर्दैन हाम्रो कपडा किटाणुरहित छ ।
उपभोक्ताहरूले प्रयोग गरेर केही प्रतिक्रिया दिनु भएको छ कि ? बाहिरी देशहरूको जस्तो राम्रो डिजाइनहरूको माग गरिरहनु भएको छ । त्यसले गर्दा थप हौसला बढेको छ ।
यो प्याडका विशेषताहरु के–कस्ता रहेका छन् ? बजारको प्याडमा धेरै रसायन मिसाइएको हुन्छ । त्यसले पाठेघरलाई असर गर्दछ । वातावरणको हिसाबले हेर्ने हो भने अहिले काठमाडौँको फोहोरको थुप्रोमा हेर्दा ५० प्रतिशत त बच्चाले प्रयोग गरेको डाइपर र प्याड नै होला । त्यो र आर्थिक रूपले हेर्दा यो धेरै राम्रो छ ।
धेरै जनाले सेनिटरी प्याडलाई फ्री गराउने कुराहरू पनि उठाएका छन्, त्यसलाई कसरी लिनु हुन्छ ? विदेशी उत्पादनलाई ट्याक्स फ्री गरिदियो भने हाम्रो स्वदेशी उत्पादनलाई कसले प्रयोग गर्ने ? सस्तो आए पछि वातावरणलाई र स्वास्थ्यलाई असर गर्ने कुरालाई ध्यान कसैले दिदैनन् । यस्तो गर्दा हामी जस्तो उद्यमीलाई प्रत्यक्ष असर पर्यो । कच्चा पर्दाथलाई जिरो प्रतिशत ट्याक्स गरिदिनुपर्छ । स्वदेशमै उत्पादित सामानको प्रोत्साहन गर्नुपर्छ ।
सरकारले ऋण धनका कुरामा नेपालमै उत्पादित सामग्रीलाई कस्तो व्यवस्थापन गरेको छ ? यो विषयमा त सरकारको ध्यान पिटिक्कै गएको छैन, स्कुल स्कुलमा फ्री प्याड भनेको छ । तर त्यसलाई कार्यान्वयनमा ल्याएको छैन । ऋणको पनि राम्रो व्यवस्थापन छैन । त्यसलाई सरकारी निकायले ध्यान दिनु पर्दछ ।
अन्त्यमा के भन्न चाहनुहुन्छ ? हाम्रो प्याड एकपटक प्रयोग गर्नुहोस् कस्तो लाग्छ । कुनै रसायनको प्रयोग गरिएको छैन । व्यापारिक रूपले भन्दा पनि सेवा प्रदान गरिरहेका छौँ ।
(प्रस्तुति : पुष्पाञ्जली बस्नेत)