प्रचण्डको नेतृत्वमा निरंकुश माओवादी पार्टी

काठमाडौँ : तत्कालीन नेकपा माओवादीले प्रचण्डकै नेतृत्वमा १० वर्षे सशस्त्र द्वन्द्वको थालनी गर्यो । २०५२ सालमा प्रचण्डले माओवादी विद्रोहको सुरुवात गर्दा पार्टीमा अरु पनि बौद्धिक र प्रभावशाली नेताहरुको बाहुल्यता थियो ।

तर २०४६ सालदेखि नै मसालबाट विद्रोह गरेर मोहन वैद्य किरणबाट नेतृत्व पाएका प्रचण्ड त्यसयता निरन्तर नेतृत्वमा छन् । जनयुद्धका लागि जंगल पसेको माओवादी १२ बुँदे सम्झौतापछि सिंहदरबार आइपुग्दा पनि नेतृत्वमा प्रचण्ड नै छन् ।

माओवादीले जनयुद्ध घोषणा गरेको समय मात्रै गणना गर्दा पनि झण्डै ३० वर्षदेखि माओवादी केन्द्रको अध्यक्षमा प्रचण्ड देखिन्छन् । जुन आफैँमा माओवादीभित्रको निरंकुशता हो । नेतृत्व हस्तान्तरण गर्न नसक्ने, नेतृत्व हस्तान्तरण गर्न नमान्ने अनि आफूलाई अधिकार दिएको नाममा मनलाग्दी गर्ने प्रचण्ड प्रवृत्ति माओवादीभित्र तीव्र रुपमा बढ्दो छ ।

महिनौपछि माओवादीले शनिबार पूरा पदाधिकारी पायो । जुन लडाई झण्डै एक वर्षदेखि चलिरहेको छ । प्रचण्डको विकल्प खोज्ने नेतालाई तत्कालै सबै शक्ति लगाएर पार्टीबाटै हटाउने, नभए कुनै व्यक्तिगत घटनामा सलंग्न गराएर बदनाम गर्ने प्रवृत्ति मौलाउँदा माओवादी पार्टी अहिले कार्यकर्तामा सीमित छ ।

जनताको घेराबाट आफैँ सत्ताको लोभमा फसिकेको माओवादीभित्र पदाधिकारी बन्न पनि प्रचण्डको चाकडीबाजमा पर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको छ । पदको दाबेदार हुँदा पनि प्रचण्ड आफुअनुकुल निर्णय गर्नका लागि नेता कार्यकर्तालाई ठूलो अन्यायको भुमरीमा पार्ने गरेका छन् ।

जसकारण माओवादी पार्टी दिनप्रतिदिन बदनाम हुँदै गएको छ । तर पनि यसको प्रत्यक्ष असर प्रचण्डमा देखिदैन । त्यति मात्रै होइन, हिजो आफैँले उचालेको नारा, मुद्दा र एजेन्डा आज प्रचण्डकै कारण जोखिममा छन् । संविधानको एजेन्डा बोकेर त्यही अनुसार कार्यान्वयन गर्ने प्रचण्ड आज समावेशी, समानता र सबैको सहभागिता तथा अवसरलाई कुल्चिदै हिडेका छन् ।

नेतृत्व पन्छाउँदै, निरंकुश बन्दै

प्रचण्डको मनलाग्दी प्रवृत्तिका कारण विद्रोह गरेका मोहन वैद्य किरण, बाबुराम भट्टराई, रामबहादुर थापा बादल लगायतका नेताहरु आज पार्टीमा छैनन् । उनीहरुले पार्टी छाडेर छुट्टै बसेका छन् । यसबीचमा त्यतिबेला प्रभावशाली ठानिएका विप्लव र प्रकाण्ड पनि अहिले प्रचण्डबाट अलग्गिएको अवस्थामा छन् ।

यद्यपी बाबुराम भने आफूले चुनाव जित्ने दाउका रुपमा फेरि प्रचण्डसँग नजिकिएका छन् । पछिल्लो समय माओवादी पार्टी होइन, प्रचण्ड कम्पनी बनेकोमा कुनै आशंका छैन । तर अहिले पनि पार्टीकै अस्तित्वमा रहेको माओवादीमा प्रचण्ड प्रवृत्ति जति घातक देखिन्छ । त्यो चिन्ताजनक मानिन्छ ।

नेतृत्वका लागि दाबी गर्ने नेताहरुलाई उनीहरुकै कमजोरीमा फसाइदिने प्रचण्ड प्रवृत्ति हावी देखिन्छ । जसले गर्दा उनीहरु प्रचण्डको छेउछाउ पर्ने सम्भावना कम हुँदै गएको पनि नेताहरुको भनाई छ ।

समावेशीको चर्को नारा लगाउने, पदाधिकारी असमावेशी बनाउने

माओवादी पार्टीले आफ्नो स्थापनाकालदेखि नै सबैभन्दा धेरै समावेशी नारा चर्काएको थियो । तर त्यो नारा चर्काउने माओवादी पार्टी आज सबैभन्दा धेरै असमावेशी छ । जसकारण माओवादी चाहेर पनि आफ्नो एजेन्डामा अडिग रहन सकेको छैन ।

माओवादीले घोषणा गरेको पदाधिकारीमा एक जना महिला, केही मधेसी समुदायका नेता छन् । तर एक जना मात्रै महिला अटाएको माओवादी पदाधिकारीमा दलित संख्या भने शून्य छ । जबकी विगतमा प्रचण्ड नेतृत्वकै माओवादीले सबैभन्दा धेरै दलित समूदायका युवालाई युद्धमा होमिन उचालेको थियो ।

आज आफ्नै पार्टीमा दलित समूदायलाई ठाउँ दिन नसकेको माओवादी पार्टीले उठाएको समावेशी नारा केवल आफ्नो सत्तारोहणको हतियार मात्रै थियो भन्दा पनि फरक पर्दैन् । यो माओवादीभित्रको सबैभन्दा ठूलो समस्या बनेको छ ।

अहिले पनि माओवादीमा भित्रभित्रै विभेद बढ्दो छ । शीर्ष तहका नेताहरुले तल्लो तहका नेताहरुलाई चाँसो नदिने, चाँसो दिएपनि पद र महत्व नदिने, एक अर्कालाई पन्छाउने होडबाजी चलाइरहेका छन् । माओवादी पार्टीका नेताहरुलाई समावेशी मुद्दाबारे सोच्ने एक मिनेट फूर्सद पनि नभएको देखिन्छ ।

ढिलोचाँडो प्रचण्ड प्रवृत्ति सत्ताका लागि माहिर रहेपनि यसले माओवादी पार्टी भने झन् पातालमा पुग्ने निश्चित छ । त्यतिबेलासम्म दोस्रो तहका नेता माओवादी पार्टी हाक्न तयार त हुनेछन्, तर माओवादी आन्दोलन, एजेन्डा र अस्तित्व रक्षा गर्न सक्ने अवस्थामा हुनेछैनन् ।