हङकङको खुसी छिनिएको २५ वर्ष

‘सन् १९९७ मा फर्कने हो भने त्यो सबै झुट जस्तो लाग्छ,’अहिले अक्सफोर्डमा रहेर काम गरिरहेका, हङकङमा जन्मिएका एकाउन्टेन्ट थोमस फङले भनेका छन् । यो त्यही वर्ष हो, जुन वर्षमा पूर्वब्रिटिस उपनिवेश हङकङ चीनलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो । त्यो समयमा हङकङको स्वाधीनता यथावतै रहने सर्तमा चीनको विशेष प्रशासनिक क्षेत्र ( एसएआर)को रूपमा हस्तान्तरण गरिएको हो ।

हङकङको पूर्ण स्वतन्त्रता सन् २०४७ सम्म यथावत् रहने शर्तमा दुवै पक्ष मन्जुर थिए । त्यसपछि मात्र यो चीनको पूर्ण अधीनस्थ रहने गरी सहमति भएको थियो । चीनले त्यो समयमा भएका धेरै जसो सम्झौता भङ्ग गरेको छ । एक दशक अगाडि विद्यार्थीको रूपमा बेलायत पुगेका ३१ वर्षीय फङले भनेका छन् ।

बेइजिङकै प्रभावमा विवादित राष्ट्रिय सुरक्षा ऐन दुई वर्ष अगाडि नै लागू भएको छ । यसले हङकङबासीको भविष्य र उनीहरूको स्वतन्त्रता माथि नै प्रश्न चिह्न खडा गरेको छ । त्यसपछि नै सबै हङकङबासीका लागि बेलायत झन् प्रिय लाग्न थालेको थियो । यसपछि बेलायत एउटा नयाँ गन्तव्य बनेको थियो ।

बेलायतले दिएको ब्रिटिस नेसनल ओभरसीज (बीएनओ)को सुविधामा हङकङका बासिन्दा ६ महिनासम्म त बिना भिसा बेलायत जान सक्ने प्रावधान पहिले नै थियो । राष्ट्रिय सुरक्षा ऐन लागू भएपछि बेलायतले पनि हङकङबासीको सवालमा बीएनओमा परिमार्जन गरेको छ । त्यहाँ दिइएको नयाँ भिसा प्रणालीका अनुसार ५४ लाख जनसङ्ख्या भएको हङकङका ७० प्रतिशतले बेलायतमा बस्ने, काम गर्ने र अध्ययन गर्ने अवसर पाउने छन् ।

सन् २०२१ को जनवरी यता १ लाख जना हङकङबासी बेलायत पुगिसकेका छन् । बेलायतले ५ वर्षमा यो सङ्ख्या ३ लाख पुग्ने अनुमान सहित नीति बनाएको हो । अहिले २५ वर्ष भइसकेपछि पनि धेरैलाई यो सम्झौताका बारे शङ्का उत्पन्न हुन थालेको छ।

त्यसो त हङकङबासी अब विकल्परहित अवस्थामा पुगेका छन् । सन् १९९७ मा बेलायतले हङकङ छाड्दा फङ ६ वर्षका थिए । उनका परिवारले पनि त्यो ठाउँ छाड्न नचाहेका होइनन् । उनीहरूका धेरै आफन्त अमेरिका र क्यानडा जानुका बाबजुद फङका अभिभावकले हङकङमा नै समय कटाए ।

‘त्यो सबै कुराको डर महसुस गर्नका लागि त म सानै थिए । तर, त्यो हस्तान्तरणमा कोही पनि सकारात्मक थिएनन्’, उनकै विचारमा बेलायतले राम्रोसँग शासन गरेको थियो । त्यो हस्तान्तरणले नै सबै कुरा बिग्रिएको हो ।

बेलायतका पूर्वप्रधानमन्त्री मार्गरेट थ्याचरले तत्कालीन चिनियाँ राष्ट्रपति देउसाउ पेंगसँग सन् १९८० को दशकमा नै समझदारी गरेका थिए । त्यो समझदारीपछि नै हङकङमा डर र त्रास उत्पन्न भएको थियो ।

अन्य उपनिवेशको जस्तो हङकङबासीलाई आफ्नो स्वतन्त्रता चयनको अवसर नै दिइएन । अहिले चिनियाँ हङकङ उपनिवेशको इतिहासलाई नै गलत व्याख्या गर्न सुरु गरेका छन् । इतिहास नै तोडमोड हुने कुरामासमेत फङको चिन्ता छ । अहिले हङकङमा नयाँ पाठ्यक्रम तयार गरिएको छ । सो पाठ्यक्रममा कहिले पनि बेलायती उपनिवेश भएको कुरा उल्लेख गरिएको छैन ।

अर्का एक काङ नाम गरेका व्यक्ति छन् । उनी पनि बेलायतले हङकङ हस्तान्तरण गरेकै वर्ष जन्मिएका थिए । गत वर्ष यो कानुन पास हुनु भन्दा अगाडि नै उनी परिवारसहित बेलायत पुगेका हुन् । ‘मेरो आमाले आफू ठगिएको महसुस गर्नु भएको छ । उहाँले अन्तिम गभर्नरको समयसम्मको अनुभव गर्नुभएको थियो,’ उनले भने ।

सहरका अन्तिम गभर्नरले राजकीय जहाज ब्रटानीकाबाट जुलाइको झरिलो रातमा त्यहाँबाट हिँडेको दृश्य अहिले पनि हङकङबासीका लागि अविस्मरणीय मानिन्छ । त्यसो त उनी बेलायती उपनिवेशको पक्षधर होइनन् । तर, चिनियाँ सरकारका कारण उनी सकारात्मक हुन सकिरहेकी छैनन् ।

बेलायतले हङकङ हस्तान्तरण गर्ने बित्तिकै काङकी आमा पनि कतै शान्तिपूर्वक बाच्ने दिन सकिने त होइन भन्ने कुराले निराश भएकी थिइन् । सन् १९८९ मा शान्त पूर्वक प्रदर्शनमा ट्याङ्क लगाएर गरिएको दमनको उनलाई अझ याद छ । तीयानमेन चोक नरसंहारको घटनाले उनी चिनियाँ सत्ता भन्ने बित्तिकै अत्तालिन थालेकी हुन् । हजारौँ मारिएको अनुमान गरिएको तीयानमेन चोक नरसंहारमा सरकारी तथ्यांक भने २ सय हाराहारीमा मारिएको भन्ने छ ।

त्यसपछि सन् २०२० मा ल्याइएको राष्ट्रिय सुरक्षा ऐनले त त्यो देशको अवस्थालाई अझ खराब बनाएको हो । सरकारले स्थायित्वका लागि यो ल्याइएको बताए पनि विज्ञ आलोचनालाई दबाउनका लागि यो कानुन ल्याइएकोमा सहमत छन् ।

यसै कारण आफूलाई लागेको कुरा अभिव्यक्त गर्ने स्वतन्त्रता गुमाएपछि कोको परिवार त्यहाँबाट बाहिर गएको हो । हङकङको परिवर्तित राजनीति नै त्यस देश छाड्नुको प्रमुख कारण भएको उनीहरू बताउँछन् ।

उनको विचारमा लण्डन हङकङको पुरानो भर्सन हो । यस बीचमा धेरै कुराको तारतम्य मिलेको छ । उनले पहिलो आफू चिनियाँ नागरिक जस्तो भएको र त्यसपछि हङकङबासी जस्तो भएको प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले त्यहाँको बसाई साँच्चै कठिन भएको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

अहिले पनि उनलाई आफ्नो परिचयकै बारे प्रश्न उठी रहेको छ । ‘चिनियाँ, हङकङ या बेलायतीः उनका सामु यसै प्रश्नको उत्तर पनि कठिन छ । बेलायतमै रहेका हङकङ मूलका व्यक्तिका लागि त्यो हस्तान्तरण प्रक्रिया त्यत्ति धेरै चासोको कुरा नलाग्न पनि सक्छ । अथवा यसको असर धेरै नपर्न पनि सक्छ ।

सन् २०१५ मै अध्ययनको सिलसिलामा बेलायत पुगेका एडको विचारमा त्यो घटना देशको सकारात्मक र नकारात्मक बाटोका लागि महत्त्वपूर्ण ठहरिएको एउटा मोड भएको बताउँछन् । उनको विचारमा पनि पछिल्लो समय बढ्दै राजनीतिक अस्थिरता र त्यहाँको मानव अधिकार विरोधी नीतिले देशको अर्थतन्त्रलाई समेत प्रतिकुल प्रभाव पार्नेछ । यी घटनाक्रमले त्यहाँको अर्थतन्त्र उचाइमा पुग्ने कुनै सम्भावना नै छैन । उनलाई हङकङ आफ्नो घर थियो भनेर सम्झन पनि मन लागेको छैन ।

३३ वर्षीय जेमी वङ जनवरीमा लन्डन पुगेकी छिन् । उनी पनि परिवारसहितै त्यहाँ पुगेकी हुन् । सबै जना हङकङमा निराश भएपछि नै यस यात्रा तय गरेका हुन् । उनले बेलायत नै आफ्नो घर हुने ठहर गरेकी छिन् । उनी भन्छिन्‘ हङकङका धेरै जना बेलायत गएका छन् । योक्रम जारी नै रहने छ ।’ सन् १९९७ देखि १९४७ सम्मका हरेक वर्ष हङकङका लागि अर्थपूर्ण रहने छ । तर, अहिले विकसित घटनाक्रमले सन् १९४७ सम्म के हुने भन्ने कसैले अनुमान गर्न सक्ने अवस्था छैन ।

हङकङ हस्तान्तरण गरेपछि आफ्ना अभिभावकले यातनाको महसुस गरेको बताउने उनीहरूले त्यहाँ रहेसम्म भावी पुस्ताका सामु पनि यस्तै आतङ्कको सृजना हुने ठहर छन् । ‘ एक देश मरेको छ । दुई प्रणाली पनि मरेको छ,’ जेमको विचारमा त्यो हस्तान्तरण नै गलत थियो । उनकै विचारमा सन् १९४७ कस्तो हुने छ भन्ने अर्थ छैन । किनकी अहिले नै हङकङ बस्नका लागि उपयुक्त हुन छाडेको छ ।

१ जुलाई १९९७ को दिन चिनियाँ सत्ताका लागि सफलताको दिन थियो । तर, हङकङमा बसोबास गर्नेका लागि प्रजातन्त्र र मानव अधिकार विरोधी युगको जग त्यसै दिन बसेको थियो । कडा सुरक्षा प्रणालीका माझ मनाइने त्यो हस्तान्तरणको वर्ष गाँठले त्यहाँका धेरै जनालाई पीडा दिने छ । सायद यो २५ वर्ष हङकङबासीको खसी छिनिएको २५ वर्षको रूपमा चिनिने छ । स्रोत : बीबीसी, क्राइसिस २४