काठमाडौँ – गत वर्षको १६ सेप्टेम्बरको दिन विद्यालयबाट फर्कनु अगाडी नौ बर्सिया झिन न्वाइ फ्वाइलाई उनका काकाले चप्पल किनिदिने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका थिए । उनले बिहान स्कुल जानु अगाडी काकालाई एक कप कफी दिएकी थिइन् ।
म्यानमारको बिचमा रहेको लेट येट कोनमा रहेको विद्यालयमा उनी अध्ययनरत छिन् । त्यस पछि नै काकाले फोन गरेर दुई वटा हेलिकोप्टरले घुमिरहेको जानकारी दिएका थिए । झिन विद्यालय पुगेर शिक्षकलाई भेट्ने बित्तिकै एयरफ्राफ्ट उनी तर्फ गई रहेको थियो ।
उनी सहितका धेरै जना ज्यान जोगाउन भाग दौड गरिरहेका थिए । त्यसै समयमा रकेट विद्यालयमा बज्री हाल्यो । ‘हामीले त के गर्ने भनेर सोच्न पनि सकेनौ’ त्यसै समयमा कक्षमा बसी रहेका एक शिक्षकले भने ।
एक शिक्षकले दिएको जानकारी अनुसार कक्षा कोठाका विद्यार्थीहरू आफूलाई बचाउन बाहिर यत्रतत्र भागी रहेका थिए । ती शिक्षक नै भने सबै विद्यार्थीलाई लिएर एउटा रुखको छेउमा आड लाग्न गएकी थिइन् । एक जना प्रत्यक्षदर्शीका अनुसार विद्यार्थीलाई नै लक्षित गरे झैँ गरी लगातार गरिएका प्रहारका कारण विद्यालयका पर्खालहरूमा प्वालै प्वाल परेको दृश्य प्रस्ट देख्न सकिन्थ्यो ।
त्यस आक्रमणका कारण जमिनमा पनि प्वाल परेको दृश्य सहजै देख्न सकिन्थ्यो । रुसमा निर्मित हेलिकोप्टर “फ्लाइट ट्याङ्क” र “क्रोकोडाइल” प्रयोग गरिएका थिए । ती हेलिकोप्टरबाट नै धेरै हतियार बोकिएका थिए । त्यसमा रेपिड फायर तोप र थुप्रै किसिमका रकेट थिए । त्यसै हेलिकोप्टरका सामग्री सिङ्गो म्यानमारलाई सखाप पार्न पर्याप्त थिए ।
सेनाले नै त्यहाँ घाइते भएका १२ विद्यार्थी र शिक्षकलाई ट्रकमा राखेर परको अस्पतालमा लगेको थियो ।
चीनमा सैनिक सत्ताले निर्वाचित आङ साङ सुचीको सरकारलाई अपदस्थ गर्दै आफूले सत्ता चलाएको दुई वर्ष हुन आँटेको छ । यो दुई वर्ष नै म्यानमारको समय भनेको गृह युद्धको समयको रूपमा व्यतीत भएको छ । तर, डरलाग्दो हवाई आक्रमण यस भन्दा अगाडी भएकै थिएन । अहिलेको आक्रमण साँच्चै डरलाग्दो नै हो । रुस र चीनमा बनेका एयरक्राफ्ट र ७० हेलिकोप्टर अहिलेको युद्धमा प्रयोग भएका छन् ।
त्यस किसिमको हवाई आक्रमणमा मर्नेको सङ्ख्या भने यकिन नै छैन । पछिल्लो समय विदेशी नियोगका व्यक्तिmको म्यानमारका सक्रियता घट्दो छ । त्यस विद्यालयमा भएको दुर्घटनाका बारे सबै तथ्यांक लिनका लागि अझ केही समय लाग्न सक्ने छ । प्रत्यक्षदर्शीकै अनुसार त्यस दिन लगातार ३० मिनेट आक्रमण भएको थियो ।
त्यस पछि अर्को हेलिकोप्टरबाट सेनाहरू त्यहाँ झरेका थिए । केही भने अझै प्रहार गर्न तल्लीन थिए । बाँच्नेहरू बिस्तारै बाहिर निस्कन थालेका थिए । उनीहरूलाई माथि हेरेमा मारिने चेतावनी दिइएको थियो । त्यस पछि सेनाले त्यस गाउँमा कुनै विपक्षी शक्ति, आएको या नआएको भन्दै सोधपुछ गरेका थिए ।
विद्यालयको मूल भवनको कोठामा तीन जना विद्यार्थी मारिएको भेटिएका थिए । तीनै मध्यको एक झिन न्वाइ फ्वाइ थिइन् । अर्का सात बर्सिया सु याती हालीग थिए भने उनकी दिदी पनि त्यहीँ मारिएकी थिइन् ।
सेनाले प्लास्टिकका साना प्याकेट ती मृतहरूको शवको टुक्रा जम्मा गर्न प्रयोग गरेका थिए । सेनाले नै त्यहाँ घाइते भएका १२ विद्यार्थी र शिक्षकलाई ट्रकमा राखेर परको अस्पतालमा लगेको थियो । घाइते मध्यका दुई बच्चाको पनि केही समयमै मृत्यु भएको थियो । त्यसै समयमा गाउँमा अर्को हमला भएको थियो । सो हमलामा मा एक टिनएजर सहित ६ जना वयस्कको ज्यान एकै पटक गएको थियो ।
आर्मड कन्फ्लीक्ट लोकेसन एन्ड इभेन्ट डाटा प्रोजेक्ट (एक्लेड)का अनुसार सन् २०२१ को फेब्रुअरी देखि सन् २०२३ को जनवरीसम्म ६ सय हवाई आक्रमण भएका थिए ।
म्यानमार त्यही देश हो । जुन देश इतिहासको कालखण्ड देखि नै विभिन्न युद्धले पीडित छ । कुनै समय बर्माको नामले चिनिने त्यस देश सने १९४८ मा स्वतन्त्र भएको थियो । त्यसै समय देखि कुनै न कुनै रूपमा हतियार धारी समूहको कारण त्यहाँको जीवन अशान्त नै बनेको इतिहास छ ।
विगतको युद्ध भन्दा अहिले परिस्थिति फेरिएको छ । विगतको गृह युद्धको समयमा अहिलेको जस्तो युद्ध प्रविधिको प्रयोग भएको थिएन । सन् २०१२ मा कान्ची प्रान्तमा पहिलो पटक मि ३५ बन्दुक प्रयोग भएको थियो । विद्रोहीको विरुद्धमा सेनाले त्यसै समयमा हवाई आक्रमण पहिलो पटक गरेको हो । सान र राहिने प्रान्तमा विगतमा पनि सेनाले फाट्टफुट्ट हवाई आक्रमण गरेको थियो । तथापि ती सबै आक्रमण प्रविधिको धेरै प्रयोग भएको थिएन ।
सन् २०२१ बाट अवस्था फेरिएको छ । पिपुल्स डिफेन्स फोर्सको नामबाट चिनिने पीडीएफप र सेनाको झडपका कारण हरेक दिन बाटोमा जो कोही पनि एम्बुसमा पर्ने जोखिम बढेको छ । सेनाले सत्ता लिए पछि जनस्तरबाट यसको प्रतिकार गर्न सशस्त्र समूहको रूपमा पिडीएफको गठन भएको हो ।
विपक्षी समूह भने सेना जस्तो विकसित स्वरूपमा छैन । यो अन्यको सहयोगमा नै चलेको छ । यो समूह जमिनमा आक्रमण गर्न नै व्यस्त छ । यदाकदा यसले मोबाइल अपरेसन पनि गरेका थियो ।
आर्मड कन्फ्लीक्ट लोकेसन एन्ड इभेन्ट डाटा प्रोजेक्ट (एक्लेड)का अनुसार सन् २०२१ को फेब्रुअरी देखि सन् २०२३ को जनवरीसम्म ६ सय हवाई आक्रमण भएका थिए । ती हरेक आक्रमणबाट मर्नेको सङ्ख्या कसैले राखेको छैन । अर्को एक संस्थाको दाबी अनुसार सन् २०२१ को अक्टोबर देखि सन् २०२२ को सेप्टेम्बरसम्मका १ सय ५५ जनाको ज्यान गएको थियो ।
विद्रोह समूह हतियारमा धेरै सुसज्जित छैन । उनीहरूका सामु सेनाको हवाई आक्रमणका सामु जोरी खोज्न बहुतै कठिन हो । उनीहरूको एक किसिमको ड्रोनको भने व्यवस्था गरेका छन् । ती ड्रोन आक्रमणले सेनाको भ्यान र सेनको पोस्टमा आक्रमण गर्ने मात्र हो । यसको धेरै असर भने परेको छैन ।
दुई वर्ष अघिको सैन्य हस्तक्षेप पछि म्यानमारको जीवन फरक शैलीमा प्रवेश गरेको छ । सुरुवाती दिनमा सडकमा उत्रिएर सैन्य सरकारको राजीनामा र निर्वाचित सरकारको पुर्न स्थापनाको माग गर्दै विद्रोह भएको थियो ।
३ हजार जना बसोबास गर्ने त्यस गरिब बस्ती लेट येट कोनमा नै सेनाले किन निसाना बनाएको भन्ने त रहस्यको विषय बनेको छ । त्यहाँ धेरै धान तथा बदामको खेती गर्ने किसानहरू बसोबास गर्छन् । मनसुन भन्दा बाहेकको समयमा वर्षा नहुने त्यस सुख्खा स्थानमा धेरै जसो त बदामकै भर हो ।
त्यसै जिल्लामा रहेको दिपायनमा धेरै पटक विद्रोही समूह र सेनाको बिचमा झडप भएको थियो । त्यहाँका स्थानीयवासी अहिले लेट टेट कोन लगातारको त्यो आक्रमणको कारण पत्ता लगाउन मेहनत गरी रहेका छन् ।
त्यस दिन पछि पनि सेना हरेकको घरमा गएर पिडीएफ तथा काचिन इन्डीपेन्डेन्स आर्मी (केआईए)को सेना आएको या नआएको भन्दै खानतलासी लिन पुगेको थियो । बौद्ध समुदायले तीन महिना अगाडी मात्र यस विद्यालयको स्थापना गरेको थियो । त्यहाँ २ सय ४० जना विद्यार्थी अध्ययन गरी रहेका थिए ।
दिपायनमा यो सहित १ सय विद्यालय छन् । ती त्यहाँको सैन्य शासन भन्दा पृथक् ढङ्गले सञ्चालन भएका छन् ।
दुई वर्ष अघिको सैन्य हस्तक्षेप पछि म्यानमारको जीवन फरक शैलीमा प्रवेश गरेको छ । सुरुवाती दिनमा सडकमा उत्रिएर सैन्य सरकारको राजीनामा र निर्वाचित सरकारको पुर्न स्थापनाको माग गर्दै विद्रोह भएको थियो ।
त्यस विद्रोहले सैन्य सत्तालाई प्रभाव पार्न नसक्ने भए पछि सशस्त्र समूहको स्थापना भएको हो । त्यो सशस्त्र समूह पनि सैन्य सरकारको अगाडी कमजोर छ । युद्धका विविध घटनामध्येको विद्यालयमा नै भएको यो पछिल्लो घटना भने निःसन्देह दुखद नै हो ।
(श्रोत : बीबीसी, सीएनएन)