साउदी अरबमा पुरातत्वविद्‍ले भेट्टाए चार हजार वर्ष पुरानो शहर

काठमाडौं- पुरातत्वविद्हरूले साउदी अरबमा करिब चार हजार वर्ष पुरानो शहर फेला पारेका छन् ।

साउदीको मरुभूमि क्षेत्रमा लुकेको ४,००० वर्ष पुरानो सुदृढ सहरको खोजले त्यसबेलाको जीवन घुमन्तेबाट शहरी जीवनमा परिवर्तन भइरहेको तथ्य भेटिएको अनुसन्धानकर्ताहरूको दाबी छ । उत्तरपश्चिम साउदीमा भेटिएको यो पुरानो सहरको नाम अल-नाताह हो ।

यो सहर लामो समयसम्म खैबरको पर्खालले घेरिएको ओएसिसमा लुकेको थियो । यो खोज पुरातन समयमा पनि यस क्षेत्रमा उन्नत सभ्यताहरू अवस्थित थियो भन्ने प्रमाण हो ।

यस अध्ययनको विवरण प्लस वन नामको जर्नलमा प्रकाशित भएको छ । एक रिपोर्टका अनुसार खैबरको मरुभूमि क्षेत्रमा रहेको यो साइट प्रारम्भिक कांस्य युगमा घुमन्तेदेखि बसोबास गर्ने जीवनशैलीमा आएको परिवर्तनसँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको छ ।

फ्रान्सेली पुरातत्वविद् गुइलाउम चार्लक्सको नेतृत्वमा गरिएको अनुसन्धानले ५० भन्दा बढी छुट्टाछुट्टै पुरातन घर र १४.५ किलोमिटर लामो पर्खाल फेला पारेको छ ।

अब जर्नल पीएलओएस वानमा प्रकाशित एक नयाँ अध्ययनमा, फ्रान्सेली-साउदी अनुसन्धानकर्ताको टोलीले यो पर्खाल र्‍याम्पर्ट शहर नजिकै निर्माण गरिएको बताएको छ ।

अनुसन्धानकर्ताहरू भन्छन्, ‘त्यो समय ठूलो शहर थियो । यहाँ करिब ५ सय मानिस बस्थे । यो बस्ती २४०० ईसा पूर्व प्रारम्भिक कांस्य युगमा बसोबास गरिएको थियो र लगभग १४०० ईसा पूर्वसम्म बसोबास गरिएको हुन सक्छ । हजार वर्षपछि यो उजाड भयो । यद्यपि बासिन्दाले शहर किन छोडे, कसैलाई थाहा छैन । जब अल-नाताह बनाइएको थियो, भूमध्य सागरको लेभान्ट क्षेत्र, हालको सिरियादेखि जोर्डनसम्म, फस्टाउँदै थियो ।’

अन्वेषकहरू भन्छन्, ‘त्यसबेला, उत्तरपश्चिमी अरबलाई बाँझो मरुभूमि मानिन्थ्यो, जहाँ पास्टरल घुमन्तेहरू बस्ने गर्थे र त्यहाँ धेरै चिहानहरू थिए ।’

१५ वर्ष पहिले पुरातत्वविद्हरूले खैबरको उत्तरमा, तैमाको ओएसिसमा कांस्य युगको पर्खाल पत्ता लगाएका थिए । यो पहिलो महत्त्वपूर्ण खोजले वैज्ञानिकहरूलाई यी ओएसहरूलाई नजिकबाट हेर्न प्रेरित गरेको बताइएको छ ।

बेसाल्ट भनिने कालो ज्वालामुखी चट्टानहरूले अल-नट्टाहको पर्खाललाई पूर्ण रूपमा लुकाएको र यसले साइटलाई अवैध उत्खननबाट जोगाएको अनुसन्धानकर्ता चार्लक्सले बताएका छन् ।

माथिबाट साइट अवलोकन गर्दा सम्भावित मार्गहरू र घरहरूको जगहरू प्रकट भयो, जसले पुरातत्वविद्हरूलाई उत्खनन गर्न आवश्यक ठाउँहरू देखायो । उत्खननमा फेला परेको जगबाट यो कम्तिमा एक वा दुई तले घरका लागि भएको प्रष्ट हुन्छ ।

उनका अनुसार प्रारम्भिक नतिजाले २.६ हेक्टर क्षेत्रको सहरको तस्विर आफ्नै पर्खालले घेरिएको पहाडमा ५० घर रहेको छ । यहाँ भेटिएको कब्रिस्तान भित्रका चिहानहरूमा बन्चरो, खंजर र एगेट ढुङ्गा भेटिएको थियो । जसले धेरै पहिलेको तुलनात्मक रूपमा उन्नत समाजलाई सङ्केत गर्छ ।