सुनसरी– दार्जिलिङको सेरोफेरोमा लेखिएको ‘नीलकण्ठ’ उपन्यास सन् २०२३ को भारतीय साहित्य अकादमी अनुवाद पुरस्कार हकदार बनेको छ । ‘नीलकण्ठ’ उपन्यासकार मत्स्येन्द्र प्रधानले ३९ वर्षअघि प्रकाशित गरेका थिए ।
नेपाली भाषामा लेखिएको सोही उपन्यासलाई कथाकार तथा नाट्य कलाकार मेनका मल्लिकले मैथिली भाषामा अनुवाद गरेकी हुन् । सोही अनुवादित कृति सन् २०२३ को भारतीय साहित्य अकादमी अनुवाद पुरस्कारका लागि छनोटमा परेको हो ।
‘नीलकण्ठ’ प्रकाशित भएको एक वर्षपछि सन् १९८५ मा साहित्य अकादमी पुरस्करबाट सम्मानित गरिएको थियो । एउटै कृति पहिले नेपालीमा र पछि मैथिलीमा अनुवाद भएपछि पनि भारतीय साहित्य अकादमी पुरस्करबाट सम्मानित हुने सौभाग्य नीलकण्ठले पाएको हो ।
सन् २०१७ देखि २०२१ सम्म अन्य भारतीय भाषाबाट मैथिलीमा अनुवाद गरिएका पुस्तकहरूको उत्कृष्ट अनुवादका लागि ‘नीलकण्ठ’ छनोट भएको हो ।
उपन्यासमा दार्जिलिङ क्षेत्रको सन् १९८० को दशकको परिवेश, समाज र संस्कृतिको चित्रणलाई दार्जिलिङ निवासी प्रधानले ‘नीलकण्ठ’ उपन्यासमार्फत उजागर गरेका छन् । उपन्यासकार प्रधानको जन्म सन् १९३९ मा दार्जिलिङमा भएको थियो ।
अनुवादक मेनका मल्लिकको जन्म पुर्वी नेपालको झापाको ज्यामिडगढीमा भएपनि हाल उनी विहारको बेगूसरायमा बसोबास गरिरहेकी छिन् । मैथिली भाषामा उनका ६ कृतिहरू प्रकाशित छन् । उनी प्रसिद्ध लेखक प्रदीप बिहारीकी जीवनसंगिनी हुन् ।
नीलकण्ठ नेपाली भाषाको सामाजिक उपन्यास हो । यसमा संवेदनशील व्यक्तिले अरूको पीडाको अगाडि आफ्नो समस्या कसरी बिर्सन्छ र दुःख आफैं भोग्छ भन्ने चित्रण गरिएको छ ।
अरूलाई सहयोग गरेको कारण कथाका नायकले आफ्नो परिवार र समाजबाट तिक्तता भोगे पनि आफ्नो विचार र व्यवहारबाट कहिल्यै विचलित हुँदैनन् । आन्तरिक र बाह्य द्वन्द्वको अद्भुत समायोजन ‘नीलकण्ठ’ उपन्यासमा देख्न सकिन्छ ।