महोत्तरी– मधेस प्रदेशको प्राचीन मिथिला क्षेत्रमा आज श्रद्धापूर्वक वासन्ती छठ पर्व मनाइँदै छ ।
चैत शुक्ल चतुर्थीदेखि सप्तमीसम्म चार दिन विभिन्न विधिकासाथ मनाइने यस पर्वको आज तेस्रो दिन व्रतालुले निराहार व्रत सुरु गरेका छन् ।
गत शुक्रबार चैत शुक्ल चौथी (चतुर्थी) का दिन ‘नहाय–खाय’ (पवित्र स्नान गरेर शुद्ध खाने) विधिबाट पर्व प्रारम्भ गरेका व्रतालुले हिजो पञ्चमी तिथिमा ‘खरना’ विधि सम्पन्न गरेका छन् ।
‘खरना’ को दिनभरि निराहार व्रत रही राति सख्खरमा पकाइएको खीर इष्टदेवलाई चढाएर व्रर्तालुले खाने गर्दछन् । ‘नहाय–खाय’ विधिकै दिन व्रतालुले व्रत सङ्कल्प गर्ने चलन छ ।
व्रतालुले षष्टि तिथिका दिन निराहार व्रत गरी साँझ पवित्र जलाशयमा बनाइएको घाटमा अस्ताउँदो सूर्यलाई पहिलो अघ्र्य दिने परम्परा छ ।
यस क्रममा फलफूल र ठेकुवा (गहुँको पिठोबाट बनाइएको मिष्टान्न परिकार), भुसुवा (कसार) र अन्य परिकार राखिएको डालो उठाई सूर्यदेवलाई देखाइन्छ ।
कम्मरसम्म पानीमा चोबलिएर सूर्यलाई अर्घ्य दिने यो विधिलाई मिथिलामा ‘सझुका अरख’ भनिन्छ । यस्तै, भोलि सप्तमी तिथिका दिन बिहान उदाउँदो सूर्यलाई यिनै प्रसाद सामग्री देखाएर अर्घ्य दिई व्रतालुले व्रत समापन गर्नेछन् । यो विधिलाई मिथिलाको बोलीचालीमा ‘भोरका अरख’ भनिन्छ ।
शरद् र वसन्त ऋतुमा गरी वर्षमा दुईपटक मनाइने छठ सूर्य उपासनाको पर्व हो । शरद्ऋतुमा कात्तिक शुक्ल चौथीदेखि सप्तमीसम्म र वसन्त ऋतुमा चैत शुक्ल चौथीदेखि सप्तमीसम्म समान विधिले यो पर्व सम्पन्न गरिन्छ ।