दुरावस्थामा नेपाली एथलेटिक्स

म्याच फिक्सिङको बारेमा बयान । कति पैसा खर्च गर्नुपर्छ भन्नु ठूलो कुरा होइन । खेलको सार तब रहन्छ जब यो जित्ने इच्छाका साथ खेलिन्छ । त्यसैले खेलकुदमा भनाइ छ, ‘जित हार खेलको हिस्सा हो, जानेर हार्नु अपराध हो’ ।

यदि यसो भयो भने खेलाडीहरूमा लागू हुन्छ कि हुँदैन भन्ने बहसको विषय हो । नेपाली खेलकुदका अधिकांश पदाधिकारीलाई त्यो खेलको विकास र न्युनतम प्रगतिमा कुनै चासो छैन । यो कानुनी रूप मा कुनै गलत हुनु हुँदैन । तर, हजारौं मानिसहरूको भविष्य निश्चित रूपमा खतरामा छ।

यो घटना अहिले नेपाली एथलेटिक्सका लागि समस्या बनेको छ । नेपाल एथलेटिक्स संघ अहिले दुई खण्डमा छ । कार्यकाल सकिए पनि अधिवेशन बस्न सकेको छैन । संघका पूर्वमहासचिव तथा तदर्थ समितिका सदस्य धनवीर चौधरी र वाग्मती प्रदेश खेलकुद परिषद्का सदस्य–सचिव सूर्यलाल भण्डारी एकातिर छन् भने संघका अध्यक्ष राजीव विक्रम शाह अर्को कित्तामा हुन् । बहुमत शाहको विपक्षमा छ ।

पछिल्लो समय एथलेटिक्ससँग मात्र सरोकार राख्ने खेलकुद विकास परिषद्को नेतृत्वमा एक किसिमको बुद्धि देखिएको छ । त्यसैले संघको महाधिवेशन शाहलाई प्रतिकूल हुनेमा कुनै शंका छैन । हालै तदर्थ समितिका अध्यक्ष रहेका राजीव विक्रम साहले संविधानबमोजिम प्रदेश महाधिवेशन गर्न पाएकाले महाधिवेशनपछि महाधिवेशन गर्न नेपाल एथलेटिक्स संघलाई बताए ।

भण्डारीका अनुसार कम्तिमा चार प्रदेशको महाधिवेशन भइसकेपछि संवैधानिक व्यवस्थाबमोजिम केन्द्रीय महाधिवेशन हुनु जरुरी छ । भण्डारीको दाबी यस्तो छ, ‘संवैधानिक व्यवस्थाअनुसार क्षेत्रीय खेलकुद संघलाई कठोर कटौती गर्ने अधिकार दिन सकिँदैन र केन्द्रीय हस्तक्षेप पनि हुन सक्दैन ।’

केन्द्रीय संघको बहुमतीय बैठक बोलाउन माग गरे पनि अध्यक्ष शाह सबैको सम्पर्कबाट बाहिर छन् । सुरुमा राजीव विक्रम शाहको अध्यक्षतामा बसेको तदर्थ समितिको बैठकले विधान स्वीकृति र निर्वाचनका लागि राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्मा जाने निर्णय गरेको हो । आफूले सही काम गरिरहेको बताउँदै साहलेले प्रस्तावित ऐन र कार्यादेश घरमै राखे ।

त्यसपछि शाहलाई एथलेटिक्स संघको तदर्थ समितिका सदस्यहरूसँग टाढैबाट सम्पर्क गर्न मन लागेको जानकारी दिइएको थियो । त्यसपछि बहुमत सदस्यले संविधानमा हस्ताक्षर गरेर एथलेटिक्स तदर्थ समितिलाई निभाएको थियो, परिषद्का सदस्य सचिव टंकलाल घिसिङ्लेसमेत एथलेटिक्सको समस्या समाधान गर्न चासो देखाएनन् । नेपाली एथलेटिक्स अहिले निकै गम्भीर अवस्थामा छ । संघको कुनै कार्यालय छैन । विश्व एथलेटिक्सले वार्षिक २५ हजार अमेरिकी डलर पाउँछ ।

कार्यालय प्रायोजन र प्रशासनिक खर्चका लागि रकम उपलब्ध गराउने व्यवस्था हुनुपर्छ । एथलेटिक्सको अर्को विकृत पक्ष भनेको छनोटविना नै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भाग लिने प्रावधान हो । अमेरिका निवासी आयुष खत्रीले हंगेरीको बुढापेस्तमामा भएको विश्व च्याम्पियनसिपको प्रारम्भिक चरणमा भाग लिएका छन् ।

समाचार स्रोतका अनुसार विश्व एथलेटिक्समा सहभागी हुन टिकट पाउने सुविधा आयुषका लागि होइन । त्यसैले यो सुविधा नेपाली एथलेटिक्सको अर्को चरम दुरुपयोग हो भनिन्छ। त्यसैगरी गत अप्रिलमा उज्वेकिस्तानको तास्कन्दमा भएको यू–१८ एसियन च्याम्पियनसिपमा नेपालकी रेस्मा सुवेदिले बिना छनोट सहभागी हुने अवसर पाएकी थिइन् ।

उनी पनि युनाइटेड अरब इमिरेट्स आएर दुबईमा बसेकी थिइन् । पूर्वमहासचिव चौधरीले बारम्बार अध्यक्ष साहले कासासँग सल्ला नगरले मनमानी गरेको आरोप लगाउन थालेका छन् । २६ जनवरीमा आयोजना गरिएको वांगबन्धु शेख मुजिव ढाका म्याराथनमा संघ नेतृत्वले गलत नियत रहेको खुलासा गरेको छ । प्रतियोगितामा नेपालका धनिराम चौधरीलाई प्राविधिक रुपमा आयोजकले छनोट गरे पनि अहिले धनीरामको नाम हटाइएको छ ।

चौधरीले नेपाल एथलेटिक्सको नेतृत्व गर्दा यी सबै गरेको आरोप लगाएका छन् । ‘संघ नेतृत्वले आफूप्रति पूर्वाग्रह राखेको उनको बारम्बार गुनासो मात्र होइन। यसैबीच, पूर्वमहासचिव धनीराम चौधरीसँगको निकटताका कारण अध्यक्ष साहमाथि धेरै खेलाडी, प्रशिक्षक र प्राविधिकप्रति पूर्वाग्रही रहेको आरोप लागेको छ । एथलेटिक्सको नेतृत्व गर्ने अन्य धेरै उदाहरणहरू छन् ।

गत वर्ष एसियन क्रस कन्ट्री च्याम्पियनसिप नेपालमा आयोजना भएको थियो । एसियाडका लागि धेरै देशले तयारी गरेकाले नेपालले फाइदा उठाएको थियो । नेपाली टोलीले २ स्वर्ण, ४ रजत र २ कास्य पदक जित्यो तर पदक विजेता खेलाडीले राज्य तौलजस्ता कुनै पनि पुरस्कार पाएनन् । एथलेटिक्स नेतृत्वले यसतर्फ कुनै चासो दिएको छैन ।

साहकोको कार्यकालमा सुशील नरसिंह राणा, पूर्व महासचिव सुनील राजवंशी, डा. दिवाकरलाल अमात्य र रघु वन्त लगायतको समूहले विश्व एथलेटिक्समा व्याख्यान आयोजना गरेको थियो । सबै वैज्ञानिक खेलकुद, एथलेटिक्स, तालिम लगभग विज्ञहरू बाहिर फ्याँकिएपछि ध्वस्त भएको छ। हरेक प्रतियोगितामा प्राविधिक त्रुटिहरू सामान्य भइसकेका छन् ।

पोल भल्ट र स्टीपल चेज, जुन ओलम्पिक प्रतियोगिता हुन्, नेपालमा प्रतिस्पर्धा हुँदैन । प्रतियोगिताको अभाव, मनमानी, अधिवेशन नगरी वर्ष, नराम्रो नियत र संस्था सञ्चालनमा पूर्वाग्रह अध्यक्ष राजीवविक्रम शाहको कार्यकालका विशेषता बनेका छन् ।