काठमाडौं–सहकारी प्रकरणलाई लिएर संसद्देखि सडकसम्म तातिरहँदा नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली करिब करिब मौन जस्तै छन् ।
सत्ता साझेदार दलहरुसँग संवादमा रहेका उनी सहकारी ठगी प्रकरण उठाएर आन्दोलित नेपाली कांग्रेससँग तत्कालै सहमति या सम्झौताको मुडमा देखिएका छैनन् ।
उपप्रधान तथा गृहमन्त्री रवि लामिछाने मुछिएको सहकारीको बचत हिनामिना प्रकरण चर्काइरहेको कांग्रेससँग आइतबार तय संवादमा पनि उनी सहभागी भएनन् । बरु उनले त्यसअघि शनिबार राति रास्वपा सभापति लामिछानेलाई बालकोट बोलाएर संवाद गरे । सत्ता गठबन्धनमा प्रधानमन्त्री पुष्पकम दाहाल प्रचण्डलाई भन्दा आफूलाई विश्वास र भरोसा गर्ने लामिछानेलाई समस्या पर्ने गरी कुनै सम्झौताको पक्षमा ओली देखिएका छैनन् ।
भलै उनी वर्तमान गठबन्धन सरकारलाई ‘पर्दा पछाडि’बाट सञ्चालन गर्न सक्रिय छन् । कांग्रेसको घेराबन्दीबीच ओली वर्तमान गठबन्धन टिकाउन कटिबद्ध छन् । रास्वपालाई गलाउन सक्ने यो गठबन्धन भत्किने दाउ हेरेको कांग्रेससँग संवाद गर्दै अझै उसलाई गलाउने रणनीति ओलीले अख्यिार गरिरहेका छन् ।
गत जेठ १ गतेदेखि ओलीको त्यही रणनीतिको परावर्तित दृश्य संसद्मा देखिँदै आएको छ । जेठ १ गते कांग्रेसले राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेललाई नीति तथा कार्यक्रम प्रस्तुत गर्न दिए पनि धन्यवाद प्रस्ताव रोकिदियो ।
त्यसपछि कांग्रेसलाई पेलेरै अघि बढ्न तयार ओलीले जेठ ७ गते प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई विश्वासको मत दिलाए । फागुन २१ मा नयाँ गठबन्धन बनाउँदा कमजोर मन्त्रालयका लिएका ओलीले २०७९ मा जस्तो २ महिनामै गठबन्धन तोडिने खतरा टार्न सबै उपाय अख्तियार गरेका छन् ।
नयाँ गठबन्धन बन्ने समय पनि कांग्रेसले रास्वपा सभापति लामिछानेलाई प्रधानमन्त्री अफर गरेको कुरा संसद्मै पनि पुगिसकेको छ । प्रधानमन्त्री नखाएर आफ्नो पोल्टामा आएका लामछिानेलाई लक्षित गरेर गठबन्धन ढाल्ने कांग्रेसको प्रयास बिफल बनाउन ओलीले वार्तासँगै उसलाई गलाउने अभियान पनि चलाइरहेका छन् । कांग्रेससँगको सिधा वार्तामा उनी सहभागी छैनन् । यो गठबन्धन जोगाउने प्रमुख जिम्मा प्रचण्डभन्दा ओलीको काँधमा धेरै छ ।
त्यहीकारण जेठ १ गते पारित नभएको धन्यवाद प्रस्ताव जेठ ८ मा पारित भयो । त्यसको अघिल्लो दिन कांग्रेसलाई पेलेरै प्रचण्डले विश्वास पाए।
त्यसपछि जेठ १२ मा कांग्रेसलाई घेरेरै नीति तथा कार्यक्रम पास भयो । अब मंगलबार आगामी आर्थिक वर्षको बजेट पनि कांग्रेसलाई घेरेर नै ल्याउने तयारी यो गठबन्धनको छ । बजेट प्रस्तुत गरेर पास भइसकेपछि यो संसद् अधिवेशन अन्त्य गर्ने तयारी प्रधानमन्त्रीले पनि गरिसकेका छन्
एमाले प्रमुख सचेतक महेश बर्तौला अहिले आफ्नो पार्टी यो सत्ता समीकरणको अभिभावकको भूमिकामा रहेको बताउँछन् । ‘फागुन २१ गते यो सत्ता सहयात्रा आवश्यकता र औचित्यका आधारमा तय भएको । यसमा एमाले अभिभावकका रुपमा छ । खासमा यो गठबन्धन होइन, समीकरण मात्रै हो । विश्वास बढेर गए गठबन्धनमा पनि परिणत हुन सक्छ ।’
अर्थात् ओली यो समीकरणलाई २०८४ को चुनावसम्म लैजान चाहन्छन् । जहाँ पुग्दासम्म फेरि कांग्रेस र माओवादीको भेट नहोस् भन्ने कुरामा ओली सचेत छन् । आफ्नो त्यो रणनीतिमा ओली सफल पनि देखिएका छन् ।
प्रधानमन्त्री प्रचण्डले ओलीकै योजनामा बल मिल्ने गरी जेठ ७ गते संसद्बाट कांग्रेसलाई चिढ्याउने गरी मन्तब्य दिए । प्रचण्डले अति गरे कांग्रेसलाई देखाइदिनेसमेत चेतावनी दिए । ओली अहिले कांग्रेस र माओवादीलाई मिल्न नदिई २०८४ सम्म यो समीकरण टिकाउने कोसिममा छन्। २०७९ मै भोगेको घेराबन्दीका कारण ओलीले माओवादी र कांग्रेसको दूरी बढाइरहेका छन् ।
माओवादी र रास्वपा पनि यो समीकरणको अभिभावक केपी ओली नै भएको बताउँछन् । माओवादी सांसद माधव सापकोटाले केही दिनअघि भनेका थिए ‘प्रचण्डले सरकार चलाउनुहुन्छ । बाहिरबा एमाले अध्यक्ष ओलीले दिनुहुन्छ । रास्वपा, जसपा र एकीकृत समाजवादीले प्रचण्डलाई साथ दिनुहुन्छ । कसको पावर कति भन्ने छैन, मिलाएर जाने हो ।’
सत्ता सञ्चालनका लागि बनेको समीकरणमा विश्वास बढेर वैचारिक मतभेद पनि कम हुँदै गएको अवस्थामा गठबन्धन बन्न सक्ने ओलीको मान्यता छ ।
एमाले प्रमुख सचेतक बर्तौलालाई अहिलेको सरकारमा ओलीले जे भन्यो त्यही चल्छ रे ? भनेर सोध्दा उनले यसरी जवाफ दिए, ‘बाहिरका हल्लाको पछि नलागौँ । यी हल्ला निराधार र अफवाह हुन् । ठूलो दल भएकाले उहाँले सबैलाई समेट्नु भएको छ । यसमा अरू टाउको नदुखाए हुन्छ ।’
ओली के चाहन्छन् ? ओली वर्तमान सरकार ०८४ सम्म टिकाएर लैजान चाहन्छन् । ओली कांग्रेसलाई सरकारमा आउनै नदिने रणनीति बनाएर अघि बढेका छन् ।
२०८४ पछि सकेसम्म बहुमत नभए कम्युनिस्ट मिलेर सरकारको बागडोर सम्हाल्ने योजनामा छन् । उनी अब एक पटक प्रधानमन्त्री हुने योजनामा छन् ।
कांग्रेसले तनाव दिइरहेका बेला यसअघि दुई पटक संसद् विघटन गरिसकेका ओली अहिले पनि मध्यावधि चाहन्छन् त ? यसमा एमाले नेताहरू मौन छन् । तर प्रतिपक्षी कांग्रेसका केही नेता ओलीले संसद्को गतिरोध अन्त्य नभएको झोंकमा देशलाई मध्यावधितिर लैजान चाहेको आरोप लगाए ।
रविलाई जोगाएको आरोप
एमाले अध्यक्ष ओली र प्रधानमन्त्री प्रचण्डले सहकारी ठगी प्रकरणमा गृहमन्त्री लामिछानेलाई बचाएको आरोप कांग्रेसले लगाइरहेको छ । कांग्रेस सह–महामन्त्री बन्द्री पाण्डेले भने, ‘सत्ता जोगाउन गृहमन्त्रीलाई सरकारले जोगाइरहेको छ । यसमा प्रमुख भूमिका एमालेकै छ । प्रधानमन्त्रीको पनि सहयोग छ । सहकारी ठगलाई कारबाही नगरेसम्म हामी चुप बस्दैनौँ ।’
तर एमाले अध्यक्ष ओली यो कुरा मान्न तयार छैनन् । उनको सचिवालयका एकजना सदस्यले अहिलेको समीकरण बचाइरहन जतिसुकै लचिलो हुन ओली तयार रहेको बताउँछन् । सरकारमा दोस्रो तहका नेता पठाएर ०८४ सम्म टिकाएर निर्वाचनमा पहिलो पार्टी बन्ने योजना ओलीले बुनिरहेका छन् । एमाले पोलिटब्यूरो सदस्य सूर्य थापा भन्छन्, ‘वर्तमान समीकरण लामो यात्रामा छ । हामी यसलाई आगामी निर्वाचनसम्म लाने तयारीमा छौँ ।’
एमालेले रास्वपा सभापति लामिछानेलाई सहकारी प्रकरणमा बचाएको भन्दा पनि मुख्य कुरा सरकार भएको थापाले बताए । ‘यो आरोप वर्तमान सत्ता समीकरण नरुचाउनेको कुरा हो । यो सरकार जोगाउनै पर्छ, एमालेको मुख्य भूमिका यसमा छ । तर दोषीलाई बचाउने पक्षमा हामी छैनौँ । गृहमन्त्रीको दोष कहाँ छ ? पहिले प्रमाणित हुनुपर्यो नि !’
उनले एमाले अध्यक्ष ओलाई लामिछानेले भेट्दा गलत ब्याख्या गरिएको बताए । ‘रविजीले प्रधानमन्त्री भेट्दा प्रतिपक्षले सहज लिए । तर ओलीसँग भेट्दा गलत व्याख्या गरे । एकै समीकरणमा भएको अभिभावक दलका अध्यक्ष्लाई रास्वपाका साथीहरूले भेटेर सल्लाह लिनु सामान्य हो’, थापाले भने ।
राास्वपा उपसभापति डोलप्रसाद अर्याल पनि एमाले अध्यक्ष ओलीसँग रास्वपा नजिक भएको कुरा सत्यमा आधारित नभएको बताउँछन् । श्रममन्त्रीसमेत रहेका अर्यालले खबरहबलाई भने, ‘ठूलो दल र वर्तमान सरकारको मुख्य नेतृत्व ओलीसँग छलफल, सुझाव र अनुभव आदान प्रदान हुन्छ । प्रधानमन्त्रीसँग पनि हुन्छ । तर ओलीले बचाएको, संरक्षण गरेको भन्नु काम नपाएकाहरूले चलाएको हल्ला मात्रै हो ।’
तर यता कांग्रेस उपसभापति धनराज गुरुङ एमाले अध्यक्ष ओलीले सहकारी प्रकरणमा मुछिएकालाई संरक्षण गरेको बताउँछन् । प्रधानमन्त्रीले पनि ओलीलाई रोक्न नसकेर उनकै इशारामा चलेको उपसभापति गुरुङले बताए ।
अहिले त सभामुख पनि सरकारको हतियार भएर ओलीको इशारा र आदेशमा चलेको आरोप उनले लगाए । ‘सभामुख पनि सरकारको इशारामा चल्नुभएको छ । ओलीजीले जे भन्यो त्यही गर्नुहुन्छ । प्रधानमन्त्रीको पनि यसमा हात छ’, गुरुङले भने ।
यसबारे कांग्रेस सचेतक सुशीला थिङको फरक भनाइ छ । ‘हामीलाई अहिले सरकार चाहिन्न । सरकारका भ्रष्टाचारबारे हामीले आवाज उठाइरहेका छौँ । उहाँहरुले सरकार चलाए हुन्छ । तर सहकारी पीडितलाई न्याय चाहियो’, उनले भनिन् ।
तर एमाले प्रमुख सचेतक बर्तौला भने कांग्रेसले गृहमन्त्रीलाई सहकारीमा जोडेर फेरि सरकारमा जान खोजेको बताउँछन् । ‘कांग्रेसले सरकार खोजेको छ । तर हामी त्यो दिन तयार छैनौँ’, उनले भने ।
कांग्रेसलाई छेक्ने ओली रणनीति
२०७९ मंसिरको निर्वाचनपछि पुस १० गते ओली र प्रचण्डको मिलन भएको थियो । प्रतिनिधि सभा विघटनपछि टाढिएका दुई नेतालाई लामिछानेको रास्वपाले साथ दिए पनि लामो टिक्न सकेन । २०७९ तर फागुनमा भएको राष्ट्रपति निर्वाचनमा यो गठबन्धन टुटेको थियो ।
त्यसपछि प्रचण्डले कांग्रेससँग गठबन्धन बनाए । तर त्यो गठबन्धन ०८० फागुन २१ गते टुट्यो । त्यसपछि ओलीले रास्वपासहितको समर्थन लिएर प्रचण्डलाई साथ दिए । फलस्वरुप फेरि एमाले, माओवादी, रास्वपा, जसपा र एकीकृत समाजवादीको गठबन्धन बनेको छ ।
तर त्यो गठबन्धन पनि वैशाख पहिलो साता झन्डै धरापमा पर्यो । यसको कारण थिए जसपा नेपाल अध्यक्ष उपेन्द्र यादव र नेकपा एसका अध्यक्ष माधव नेपाल । यी दुई नेता मिलेर कांग्रेससँगको गठबन्धन बनाउन लागेको आरोप लाग्यो । यो आरोप लाग्नुअघि अध्यक्ष नेपालले त्यस्तै सार्वजनिक अभिव्यक्ति दिइरहेका थिए । तर २३ वैशाखमा जसपा नेता अशोक राईले पार्टी फुटाए ।
‘उपेन्द्र यादव वर्तमान सरकारविरुद्ध षडयन्त्र रच्दै हुनुहुन्थ्यो । त्यसो भएपछि हामीले वर्तमान सरकारलाई स्थायित्व दिन पार्टी विभाजन गर्यौँ’, उनले त्यसबेला खबरहबसँग भनेका थिए ।
जसपा विभाजनमा ओलीको हात भएको आवाज पनि उठेका थिए । अध्यक्ष यादवले केही शक्तिका कारण जसपा फुटेको बताएका थिए । त्यो शक्तिबारे उनले खुलाएनन् । यद्यपि उनको निशाना ओलीतिर नै थियो । भने, ‘सरकारमा रहेका शक्तिशाली मान्छे हुन् । उनैले आफ्नो पार्टी ठूलो बनाउने बहानामा अरूमाथि आक्रमण गरिरहेका छन् ।’
एमालेकै पूर्वउपाध्यक्ष अशोक राईलाई फर्काउने गरी ओलीले पहल गरेको चर्चा पनि छ । तर राई स्वयम् तत्काल पार्टी एकताको सम्भावना नभएको बताउँछन् । उनले खबरहबलाई भने, ‘पार्टी विभाजनमा कसको हात छभन्दा अब देशलाई सही मार्ग दिन के गर्ने भन्ने सोच हो । एमाले पूर्वपार्टी भएकाले यो आँकलनलाई स्वाभाविक लिन्छु ।’
उनी सत्ता समीकरण जोगाउन नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अध्यक्ष रञ्जिता श्रेष्ठ, जनमत पार्टीका अध्यक्ष डा. सीके राउतलाई पनि मनाउन सफल भएका छन् । ओलीले मधेश प्रदेश सरकारमा जनमतलाई मुख्यमन्त्री दिने सम्भावना पनि छ । नाउपालाई पनि सूदुरपश्चिममा समेट्न खोजेका थिए । तर नाउपाको विवाद नमिल्दा नेकपा एकीकृत समाजवादीका दीर्घ सोडारी मुख्यमन्त्री बन्न पुगे ।
ओली अहिले सबैलाई मिलाएर लैजाने भूमिकामा रहेको एमाले सांसद महेश बस्नेत बताउँछन् । इलाम १ का प्रतिनिधि सदस्य उनी भन्छन्, ‘हाम्रो पार्टी अध्यक्षसँग सबैलाई मिलाएर लाने खुबी छ । देश उहाँ पार्टी र गुट हेर्नुहुन्न, सबैको हितलाई प्रथकिमता दिनु हुन्छ ।’
कांग्रेसलाई असफल बनाउने रणनीति
कांग्रेसले ललितपुरको गोदावरीमा गत फागुन ७ देखि १० गतेसम्म महासमिति बैठक राखेको थियो । त्यसबेला बैठकमा उपस्थित करिब २४ सय महासमिति प्रतिनिधिले माओवादीसँगको गठबन्धन ठिक नभएको बताएका थिए ।
अधिकांश कांग्रेस कार्यकर्ताहरूले माओवादीसँगको गठबन्धन ठिक नभएको भनेपछि प्रचण्ड र ओली मिलाउन एमालेबाट उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल र माओवादीबाट उपमहासचिव वर्षमान पुनले सक्रिय भए । त्यसका लागि एमाले अध्यक्ष ओलीले कांग्रेसँगको गठबन्धन तोडेर आफनो पोल्टामा ल्याउन प्रचण्डलाई कन्भिन्स गरे । माओवादी महासचिव देव गुरुङ भन्छन्, ‘हामीले देशलाई स्थायित्व दिन वर्तमान समीकरण बनाएका हौँ । यहाँसम्म आउन गहिरो अध्ययन गरेका थियौँ ।’
अहिले पनि ओलीले कांग्रेसलाई सत्तामा आउन नदिन साना शक्तिहरूलाई फकाइरहेका छन् । एमालेबाट अलग भएको नेकपा एकीकृत समाजवादीलाई पनि ओलीले फुटाउन खोजेको आरोप लाग्यो । एकीकृत समाजवादीको झालनाथ खनाल समूह ओलीसँग छलफलमा रहेको कुरा सार्वजनिक भए । तर खनाल समाजवादीको महाधिवेशनमा अध्यक्षको दाबेदार छन् । त्यहीकारण तत्काल यो च्याप्टर सकिएको छ । खनाल भन्छन्, ‘बृहत् वाम एकता हुनुपर्छ । तर एमालेसँग एकताको कुरा निराधार हो ।’
एमाले लचिलो हुने
वर्तमान सरकार ०८४ सम्म टिकाएर जान ओलीले प्रचण्डलाई अबको ३ वर्ष प्रधानमन्त्री बनाएर जान सक्ने सम्भावना रहेको नेताहरू बताउँछन् । यसबारे एमाले उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीले केही समयअघि खबरहबलाई भनेका थिए, ‘वर्तमान समीकरणमा विश्वासको आधार बन्दै गए ०८४ सम्मै प्रचण्डलाई मानेर जाने आधार तयार हुन सक्छ । तर यसका लागि सत्ता पक्षको पनि विचार सिद्धान्त र राष्ट्रिय मुद्दामा एकमत हुनुपर्छ । जुन अहिलेसम्म छ ।’
को कति प्रधानमन्त्री हुने कुरामा लिखित सहमति नभएको प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र ओलीको सचिवालयका सदस्यहरु बताउँछन् । यसबीचमा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले पनि प्रधानमन्त्रीमा दाबी गरे । तर जसपासँग मिलेर कांग्रेसको गठबन्धमा फर्किने उनको कोसिसले ओली र प्रचण्ड रुस्ट छन् । यस्तोमा एमाले बरु प्रचण्डलाई पूरै कार्यकाल दिने मुडमा छ ।
माओवादी सांसद सापकोटा पनि प्रचण्ड नै ०८४ सम्म प्रधानमन्त्री हुन सक्ने वातावरण बनेको बताउँछन् । ‘सबैलाई मिलाएर लान सक्ने क्षमता अध्यक्ष प्रचण्डसँग छ । यो सरकार ०८४ सम्म जान सक्ने आधारहरु छन्’ उनले भने ।
तर ओलीको चहाना ०८४ पछि एकल बहुमत ल्याएर एमालेको सरकार बनाउने पनि हो । तर उनको यो सपना अहिलेको यही व्यवस्थामा पूरा हुन भने कठिन छ । एमाले अध्यक्ष ओली अहिले पनि जिल्ला दौडाहासहित कार्यक्रमहरूमा सहभागी भइरहेका छन् ।
अहिलेको अवस्थामा एमाले तत्कालै ठूलो दल बन्ने सम्भावना कम हुँदा ओली कुनै पनि हालतमा वर्तमान सरकारलाई टिकाएर २०८४ पछि आफू सत्ताको नेतृत्वमा पुग्ने योजनासहित अघि बढेको उनीनिकट नेताहरू स्वीकार्छन् ।