हिटलर प्रेमले अमेरिकाबाट निकालिएका चार्ली च्यापलिन

चार्ली नाम गरेका व्यक्तिहरू संसारमा धेरै छन् । पहिला पनि थिए, भविष्यमा पनि हुनेछन । तर चार्लीहरु चार्ली च्यापलिन जस्तो हुन सक्दैनन् ।

यसो भनिरहँदा चार्ली कसरी च्यापलिन भए त भन्ने प्रश्नको उत्तर खोज्न उनको विगत पृष्ठभूमि खोल्न जरुरी छ । अमेरिकाबाट निकालिएका चार्ली अन्ततः ओस्कार पदक हात पार्न सफल भए । मानव इतिहासमा बिरलैले प्राप्त गर्ने इतिहास बनाउन सफल चार्ली हास्य व्यंग्य कलाक्षेत्रका मानक मानिन्छन् । विश्वका प्रसिद्ध ब्रान्डेड कम्पनीले आफ्नो उत्पादन उनकै नाम झुण्ड्याउनुमा गौरव गरेका छन् । 

अमेरिकाको हलिउडबाट हाँस्य अभिनेताको रुपमा प्रवेश गरेका चर्चित पात्र उनी विश्वकै सर्वोत्कृष्ट कलाकार मानिन्छन् । चार्लीको पूरा नाम चाल्र्स स्पेसर च्यापलिन हो । उनको जन्म सन् १८८९ मा भएको थियो ।सानै छँदा उनका बाबु घर त्यागेर हिँडेका थिए । आमा एक थियटरमा काम गर्थिन् ।

 आमा गीत गाउन र बाजा बजाउन पोख्त भएकाले चार्लीलाई सानैदेखि गाना बजानामा रुचि जाग्यो । तर, उनकी आमाको मानसिक अवस्था ठीक नभएकाले अनाथालयको आश्रयमा रहनुपर्‍यो । 

आफ्नो अमूल्य जीवनमा चार्लीले २५ वर्षसम्म बेरोजगारी र गरिबीको बाढीमा डुब्दै, उत्रिँदै गर्नुपर्‍यो । सन् १९१३ मा एउटा बेलायती संगीत कम्पनीको माध्यमबाट उनी अमेरिका भित्रिए । उतिबेला चार्लीको प्रसिद्ध सिनेमा निर्माता माईक सेनेटसंग भेट भयो । सेनेटले चार्लीलाई आफ्नो फिल्ममा एउटा हाँस्य भूमिका दिए । त्यसमा उनले मेहनतसाथ काम गरे । पहिलो मौकामै उनले चर्चा बटुले । त्यस बखत अमेरिकामा मूक फिल्महरु बन्थे । चार्लीले पहिलो वर्षमै आठवटा सिनेमा खेल्ने अभूतपूर्व मौका पाए । छोटो समयमै उनले १० लाख अमेरिकी डलर आर्जन गरे । त्यसपछिका ७ वर्षमा उनले ६९ फिल्ममा हाँस्य अभिनेताको भूमिका निर्वाह गरे । सन् १९२० देखि त आफैं निर्माता बनेर फिल्म बनाउन थाले । 

बाहिरबाट हेर्दा वाकपटु देखिए पनि वास्तविक चरित्रमा भने चार्ली भावुक थिए । सानैमा पारिवारिक माहोल गुमाएका उनी कोमल प्रेम प्राप्तिको आशक्तिमा रहन्थे । यसबीच उनको असंख्य युवतीसंग सम्बन्ध रह्यो । ती मध्ये कतिपय सम्बन्ध नैतिक सीमाको मर्यादा बाहिर पनि पुगे । तर नारीप्रेमको गहिराई भने चौथो विवाहपछि मात्र उनलाई अनुभव भएको थियो । 

सन् १९१६ मा चार्लीको सम्पर्क १४ वर्षीया मिल्ड्रेड हेरिससंग भयो । विस्तार विस्तारै दुवैमा घनिष्टता बढ्दै गयो । चार्ली वास्तवमै उनीप्रति समर्पित हुँदै गए । तर चार्लीले पछि मात्र चाल पाए कि मिल्ड्रेड र उनकी आमाले सम्पति हत्याउन प्रेमको नाटक गरेका रहेछन् । तिनीहरूले चार्लीलाई फसाउन अनेक कपोकल्पित आरोप लगाए । कतिसम्म भने अवैध गर्भको मिथ्या आक्षेप पनि लगाइयो  । केटीकी आमाले विवाहका लागि चौतर्फी दबाब दिइन । चार्ली षड्यन्त्रको जालो चिर्न असमर्थ भए । आखिर सन् १९१३ अक्टोबरमा मिल्ड्रेडसंग उनको विवाह भएरै छाड्यो । 

चार्ली त मिल्ड्रेडलाई आत्मादेखि चाहन्थे । तर आमा छोरीको क्रियाकलापबाट हायलकायल भएका उनले विवाहको केही समयमै डिभोर्स भयो । बिछोडसँगै उनले ठूलो धनराशि गुमाउनुपर्‍यो । 

सन् १९१४ मा चार्लीको सम्पर्क लिटा ग्रेसंग भयो । लिटाले चार्लीसंग व्यापक हेलमेल बढाइन । त्यतिबेला उनी १२ वर्षकी थिइन । प्रेमिका बन्न उनले चार्लीका अरु शुभचिन्तक युवतीहरूसँग झैझगडा गर्न थालिन । अन्तत : १६ वर्षको उमेरमा लिटा बिहे अघि नै गर्भवती भइन । चार्लीले गर्भपतनको सल्लाह दिए, तर लिटाले शिशु जन्माउने अडान थिइन । 

चार्लीले अरु पुरुषसँग विवाह गर्न सल्लाह दिए । पैसाको लोभ देखाए । अहँ, लिटा टसमस भइनन् । केही उपाय नलागेपछि सन् १९२४ मा चार्लीले लिटासंग दोस्रो विवाह गरे । बिहे गरेको तीन वर्षमा उनी दुई सन्तानका पिता बनिसकेका थिए । लिटाको भित्री उद्देश्य चार्लीको सम्पत्ति लुट्नु थियो । अन्ततःउनले चार्ली विरुद्ध अदालतमा डिभोर्स दिइन । त्यसबेला चार्ली अत्यन्तै लोकप्रिय भइसकेका थिए । यद्यपि पारिवारिक सम्बन्धले उनको व्यावसायिक छविमा कुनै प्रभाव परेन । अदालतले ठूलो धनराशि हर्जना दिलाएर चार्लीलाई मुक्त गरिदियो । 

दोस्रो विवाह पनि विफल भएपछि चार्ली निक्कै आत्तिए । त्यसपछि प्रेमिकाहरुसंगको संगतमा सतर्क रहन थाले । यसको परिणाम बिछोड भएको ९ वर्षपछि उनको भाग्यमा तेस्रो घरजम लेखियो । यसबीच उनको परिचय त्यसबेलाकी अपूर्व सुन्दरी पोलेट गोडार्डसंग भयो । 

सन् १९३७ मा यो जोडी विवाह बन्धनमा बाँधियो । परिपक्वको यो विवाहले भने उनलाई मानसिक राहत दियो । यद्यपि गेडार्डको बढ्दो महत्वाकांक्षा चार्लीको व्यवसायिक जीवनकै लागि तगारो बनेर उभियो । यसबाट विरक्तिएका उनी फेरि सम्बन्ध विच्छेदको किनारमा पुगे । सम्बन्ध जोडिनु र छुट्टिनुको भेद नछुटिएका चार्ली यसलगत्तै जोन बरीसँग सम्बन्ध गाँस्न पुगे । उनीभित्रसम्पति हत्याउने अतृप्त चाह थियो । अमेरिकी एक प्रख्यात व्यापारी उनको मोहजालमा परेर बर्बाद भइसकेका थिए । 

चार्लीले जोनलाई फिल्ममा ठाउँ दिए । कालान्तरमा उनले पनि चार्लीले आफूमाथि व्यभिचार गरेको आरोप लगाउँदै अदालतमा मुद्दा हालिन । जोनले एक छोरी जन्माइन । डीएनए परीक्षण सफल नभए पनि छोरीको पालनपोषणको अभिभारा न्यायालयले चार्लीको काँधमा हालिदियो । 

सन् १९४२ मा अमेरिकी प्रख्यात नाटककार यूजीन ओ नीलकी १७ वर्षीया छोरी ऊना ओ नील चार्लीको सम्पर्कमा आइन । ५४ वर्षका चार्लीले यो सम्बन्धलाई विहेमा बदले । ऊना अपवाद पात्र थिइन । सम्भवत: कुलीन घरानामा जन्मिएकाले पैसाप्रति उनको आशक्ति थिएन । उनी चार्लीलाई प्रेमको बद्ला प्रेम दिन्थिन् । ऊनासंगको वैवाहिक सम्बन्धपछि चार्ली अरु ३४ वर्ष बाँचे । 

यस अवधिमा उनले एक निर्माताका रुपमा श्रेष्ठतम फिल्म र संगीतको रचना गरे । चार्लीका एक मित्रले उनको जीवनका बारेमा भनेका थिए– ‘ऊना चार्लीको जीवनमा उर्जा बनेर प्रकट भइन ।’ खानेकुरा समेत उनी आफ्नै हातले पकाएर खुवाउँथिन् । फलस्वरुप ८९ वर्षको उमेर मृत्यु हुँदा समेत चार्ली हृष्टपुष्ट थिए । यो दम्पतीले आठ सन्तानलाई जन्माएको थियो । चार्ली अन्तिम सन्तान जन्मिँदा ७८ वर्षका थिए । 

अमेरिकाबाट देश निकाला सन् १९५३ मा जब अमेरिकी सरकारले चार्लीलाई अमेरिका प्रवेशमा प्रतिबन्ध लगायो । त्यसबखत चार्लीले पनि अमेरिकाको मोह छोडेर आफ्नो प्रवास पत्र अमेरिकी सरकारलाई जिम्मा लगाइदिए । त्यतिखेर पनि चार्लीले ऊनको राम्रो साथ सहयोग पाएका थिए । ऊना पनि अमेरिकी नागरिकता त्यागी चार्लीको साथ लागेर स्वीटजरल्याण्ड गइन । त्यहाँ चार्लीले आफ्नो समय गीत लेखन र पियानो बजाउनमा बढी खर्च गरे पनि उनले ‘ए काउटेस फ्रम हङकङ’ जस्ता चर्चित फिल्म बनाए । 

सन् १९४७ मा चार्लीले जब फिल्म ‘मौन सियर बर्दी’ बनाए, त्यसबाट अमेरिकाको सेन्सर बोर्ड तथा देशका रुढीवादी पत्रपत्रिकाले  उनी विरुद्ध व्यापक तहल्का मच्चाए । यहीँबाटै अमेरिकी सरकार चार्लीविरुद्ध संगठित हुँदै गयो । यसअघि पनि दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा चार्लीले ‘ग्रेट डिक्टेटर’ फिल्म बनाएका थिए । यसमा हिटलरलाई एक आतंककारीको रुपमा प्रस्तुत गरिएको थियो ।

उनले छिमेकी देशहरुलाई मोर्चा कस्न आव्हान गर्दै हिटलरको रुसमा गर्ने आक्रमणलाई विफल गर्ने संकेत फिल्ममार्फत दिएका थिए । यसबाट चार्लीलाई साम्यवादी भन्ने आरोप लगाइयो । युद्धपश्चात अमेरिकामा मैकार्थीको शासन चल्यो । त्यतिखेर साम्यवादप्रति सहानुभूति राख्नेहरुलाई छानी छानी देश निकाला गरियो । चार्ली पनि यही चपेटामा परे । 

ओस्कारले फर्कायो अमेरिका  चार्लीले अमेरिका छोडेपछि हलिउड जगतले व्यापक विरोध जनायो । सरकारमाथि चार्लीको प्रतिबन्ध फुकाउन ठूलो दबाब  पर्‍यो। अन्ततः जनदबाबपछि सरकार झुक्न बाध्य भयो । सन् १९७२ मा फिल्म एकेडेमीले चार्लीलाई सम्मान गर्ने निर्णय लियो । प्रवासको दुई दशकपछि उनीहरु सपरिवार अमेरिका फर्किए । यसैबीच चार्लीलाई ओस्कार पुरस्कार प्रदान गरियो । 

कार्यक्रममा उपस्थित जनसमुदायले दुई दशकपछि स्वदेश फिर्ता बारे ऊनाले सहज भावमा भनिन– ‘मेरो लागि देश त्यही हो, जहाँ मेरो पति हुनुहुन्छ । म अमेरिकाको नागरिकभन्दा पनि चार्लीकी पत्नी र ८ सन्तानकी आमा हुँ ।’

यसै मेसोमा जीवनको उत्तराद्र्धमा प्रेमको अद्भूत अनुभव संगालेका चार्लीले भने– ‘दुनियाँले मलाई आफ्नो श्रेष्ठतम देन दियो । त्यसको साथै मैले धेर थोर निकृष्ट अनुभव पनि मिलेको छ । यो तीन दशक आनन्द र उत्साहले परिपूर्ण भएको छ । प्रसन्नता भन्ने वस्तुसंग मलाई ऊनालाई साक्षात्कार गराइन । अमेरिकाबाट पाएको यही नै मेरो उच्चतम उपलब्धि हो ।’

सन् १९७५ मा चार्लीले ब्रिटिस साम्राज्ञीबाट ‘सर’को उपाधि पनि पाए । जीवनको उत्तरार्द्धमा चौथो पत्नीबाट सन्तुष्ट उनले आफ्नो जीवनको सार्थक क्षण त्यसैलाई मानेका छन् ।

आफ्नो आत्मकहानीमा उनी लेख्छन– ‘जब म ऊनालाई आफ्नो अघि अघि हिँडेको देख्छु , मेरो हृदय उनको समग्र व्यक्तित्वप्रति प्रेमले पुलकित हुन्छ र आदरले भरिएर आउँछ । म भित्र भित्र आनन्दले यति प्रफुल्लित हुन्छु कि मेरो घाँटी अवरुद्ध हुन्छ , आँखा रसाउँछ ।’