काठमाडौं– युद्धरत नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड) शान्तिपूर्ण वार्तामार्फत सार्वजनिक भएको १४ वर्ष पुरा भएको छ ।

दोश्रो जनआन्दोलनको सफलतापछि तत्कालीन ७ राजनीतिक दल र नेकपा माओवादीबीच सहमति भई युद्धविराम भयो । युद्धविराम घोषणा भएसँगै भूमिगत प्रचण्ड पहिलो पटक २ असार २०६३ मा प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटारमा सार्वजनिक भएका थिए ।

गिरिजाप्रसाद कोइराला प्रधानमन्त्री रहेका बेला गृहमन्त्रीको जिम्मेवारीका रुपमा रहेका कांग्रेस नेता कृष्णप्रसाद सिटौलाले प्रचण्डसँगै तत्कालीन माओवादीका वरिष्ठ नेता डाक्टर बाबुराम भट्टराईलाई लिन सेनाको हेलिकप्टरमार्फत कास्की गएका थिए । कास्कीको ढिकुरपोखरी गाविसको सिक्लेस जंगलमा बसेका तत्कालीन माओवादी नेताहरुलाई लिन तत्कालीन समयका गृहमन्त्री कृष्ण सिटौला नेपाली सेनाको हेलिकप्टर लिएर कास्की पुगेका थिए ।

हेलिकप्टरमा काठमाडौँ आएका प्रचण्डसहितका नेताहरुलाई विमानस्थलबाट गृहमन्त्री सिटौलाले आफ्नै गाडीमा राखेर वालुवाटार पु¥याएका थिए ।

कास्कीबाट सिधै बालुवाटार पुगेका तत्कालीन माओवादीका शीर्ष नेताहरु असार २ गते साँझ पत्रकार सम्मेलनमार्फत सार्वजनिक भएका थिए । तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइराला, नेकपा एमालेका महासचिव माधवकुमार नेपाललगायत नेतासँगको वार्तापछि नेपाल र सिटौलासँगै प्रचण्ड र भट्टराई सार्वजनिक भएका थिए ।

तत्कालीन माओवादी शान्तिपुर्ण राजनीतिमा आएपछि नेपालमा संविधान सभाको चुनाव भयो । त्यो पनि एक पटक होइन, दुई पटक । दोस्रो संविधानसभाले संविधान जारी गरेपछि लोकतान्त्रिक गणतन्त्र संस्थागत भएको मानिन्छ । तत्कालीन सशस्त्र ‘जनयुद्ध’का सुप्रिम कमाण्डर समेत रहेका प्रचण्ड र जनसरकार प्रमुख रहेका नेता भट्टराई गरी दुवै नेताले प्रधानमन्त्रीको रुपमा देशको कार्यकारी प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हालिसकेका छन् । जनयुद्धकै अर्का कमाण्डर नन्द बहादुर पुन उपराष्ट्रपति छन् ।

प्रचण्ड सार्वजनिक भएको १४ वर्ष पुग्दै गर्दा भने तत्कालीन माओवादीको अस्तित्व लोप भइसकेको छ । तत्कालीन समयमा युद्धको नेतृत्व गरेका कमाण्डरहरु फरक–फरक दलमार्फत राजनीतिमा छन् । युद्धको नेतृत्व गरेको नेकपा माओवादी र त्यसका अध्यक्ष प्रचण्ड नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) को अध्यक्षको हैसियतमा छन् ।

अर्का नेता डा भट्टराई माओवादी आन्दोलनको औचित्य सकिएको भन्दै नयाँ शक्ति गठन गरी पार्टी एकिकरण गरी समाजवादी पार्टीको एउटा ‘अध्यक्ष’को रुपमा सक्रिय छन् ।

माओवादी जनयुद्धका अर्का नेतृत्वकर्ता मोहन वैद्य (किरण) नेकपा क्रान्तिकारी माओवादी नामको पार्टीको महासचिवका रुपमा पदासिन छन् ।

जनयुद्धकालमा प्रचण्डका विश्वासिलो पात्रका रुपमा रहेका नेत्र विक्रम चन्द ‘विप्लव’ माओवादी आन्दोलनलाई पूर्णता दिने भन्दै भूमिगत छन् । प्रचण्ड समेत अध्यक्ष रहेको नेकपा नेतृत्वको सरकारले अपराधिक समूह घोषणा गरी विप्लव नेतृत्वको पार्टीका गतिबिधिमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

सार्वजनिक राजनीतिमा आएका प्रचण्डले अनेकौं उतार–चढाव व्यहोरेका छन् । गणतन्त्र नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्रीका रुपमा ९ महिना पनि राम्रोसँग सरकार चलाउन नसकेका प्रचण्ड सबैभन्दा धेरै समय आफ्नै अभिव्यक्तिको कारण विवादको घेरामा रहे ।

सार्वजनिक हुँदाकै दिन असार २ गते प्रचण्डले ‘शाही नेपाली सेना बलात्कारी हुन्, सेनाको संख्या घटाउनुपर्छ’ भन्ने अभिव्यक्ति विवादित बन्यो । विवाद बढ्दै गएपछि प्रचण्डले आफ्नो ‘शब्द फिर्ता लिएर’ माफी मागेका थिए ।

त्यसयता उनका अभिव्यक्ति बेलाबेलामा विवादित बन्ने गरेका छन् । सार्वजनिक भएको १४ वर्षसम्म सत्ता सञ्चालनको निर्णयक भुमिकामा समेत रहे । उनकै समर्थनमा माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनाल, केपी शर्मा ओली, शेरबहादुर देउवा लगायतका नेताहरु प्रधानमन्त्री समेत बने ।

तर, सशस्त्र युद्धको एउटा गम्भीर पाटोको रुपमा रहेको संक्रमणकालीन न्यायको विषय भने अझै टुंगोमा पुग्न सकेको छैन । द्वन्द्वपीडित नागरिकले न्याय पाउन सकेका छैनन् । प्रचण्डकै आह्वानमा माओवादी पार्टीमा लागेका तत्कालीन कार्यकर्ता र लडाकूहरु अहिले पनि आफूहरु ‘अन्याय’मा परेका भन्दै असन्तुष्टि जनाइरहेका छन् ।

सबै तस्वीरहरु cmprachanda.com बाट लिइएको हो