काठमाडौं-  हरेक वर्ष चैत्र शुक्ल पूर्णिमा दिन भब्य मेला लाग्ने बालाजु बाइसधाराको जात्रा यो वर्ष स्थगित भएको छ ।

धार्मिक महत्व बोकेको यो मेला यस वर्ष कोरोना भाइसरका कारण स्थगित भएको हो ।

चैत शुक्ल पूणिर्माका दिन यहाँ बर्षेनी मेला लाग्ने गरेको थियो । यस दिनलाई नेवार समुदायले ल्हुतिपुन्हिको रुपमा मनाउने गरेका थिए ।

के मान्यता छ भने, यस दिन मन्नादी देवीको जन्म भएकाले महिलाले बाइस धारामा नुहाईधुवाई गरेमा फलिफाप हुन्छ ।

किम्वदन्ती अनुसार तपस्वी बुद्धले कमलको फूल रोपेर मन्त्रोच्चारण गर्दा यहाँ स्वयम्भू ज्योतिरुप उत्पति भयो ।

यसैको सम्झनामा ल्हुतिपूणिर्मा मनाउने गरिएको हो ।

कोरोना भाइसरको संक्रमणका कारण यो वर्षको मेला स्थगित गरिएको तर भगवानको पूजा आरधना भने गरिने मुल पुजारी थकाली धनलाल महर्जनले जानकारी दिए ।

ल्हुति पूणिर्माको दिन बाइसधारामा स्नान गरी मृत्त आफन्तको नाममाब बत्ती बाल्ने परम्परा छ ।

साथै यसै दिन नुवाकोटको कडल्चोक भगवतीलाई पनि बालाजुमा ल्याएर त्यहाँको हालको सेतो पाटीमा राखी हवन तथा राँगाको बलि दिने परम्परा रहेको उल्लेख छ ।

मनमैजु देवीको जात्रासँग पनि बालाजु बाइसधाराको प्रसंग जोडिएको छ । ल्हुती पूणिर्माको मेलासँगै मनमैजु जात्रा पनि सुरु हुने परम्परा रहेको थियो ।

यस दिन बालाजुको बाइसधारामा नुहाएर मनमैजु देवीको दर्शन गरेमा आफ्नो मनोकामना पुरा हुने धार्मिक विश्वास छ ।

विभिन्न समयमा भएका राजनीतिक र अन्य विषम परिस्थितिमा समेत यो जात्राले निरन्तरता पाएको थियो ।

बाइधारा क्षेत्रका स्थानीय एवं सहरी विकास राज्यमन्त्री रामवीर मानन्धरले पनि सदियौंदेखि चलिआएको यो मेला यस वर्ष स्थगित गरिएको बताए ।

मन्त्री मानन्धरले यो जात्रा इतिहासमा पहिलो पटक स्थगित भएको बताउँदै नित्य पुजा र अन्य पुजाहरु भने चलिरहने व्यवस्था मिलाईएको जानकारी दिए ।

यो धारा नेपाल संवत् ८७५ सालमा मल्ल कालमा बनेको हो । सबैभन्दा पहिले बालाजुमा कान्तिपुरका राजार जयप्रकाश मल्लले ढुंगे धारा बनाएका थिए ।

मल्लकालका अन्तिम राजा जयप्रकाश मल्लले बालाजुको बाइस धारा र गोकर्णेश्वर मन्दिर बनाएका थिए ।

विश्वकै सबैभन्दा सानो मुद्रा प्रचलनमा ल्याउने राजा पनि उनै थिए । त्यसबेला उनले बालाजुमा २१ वटा धारा बनाएका थिए ।

पछि वि.सं. १८५५ मा राजा रणबहादुर शाहले थप एउटा ढुंगेधारा स्थापना गरे ।

बाइसधारामा नुहाउँदा छाला रोग निको हुने जनविश्वास

बालाजु बाइस धारामा नुहाउँदा छाला सम्बन्धी रोग निको हुने जनविश्वास छ ।

खासमा यहाँ बग्ने पानीको मुल नुवाकोट डाँडासँग जोडिएको छ । देवीघाटको पानी नै यहाँ आउने र सो पानीले नुहाएमा छाला सम्बन्धी सम्पूर्ण रोग निको हुने जनविश्वास छ ।

यो ठाउँ काठमाडौं उपत्यकाको पश्चिम उत्तरतिर नागार्जुन जंगलमुनी पर्छ । यस स्थानलाई नेवार समुदायले ल्हुति भन्ने गर्छन् ।

नागार्जुनको वनमा एक किसिमको ल्हुति भन्ने फल पाउने गरिएको र उक्त फलको रस मिसिएर त्यहाँको पानी बग्ने भएकाले उक्त पानी औषधिय महत्वको रहेको बताइन्छ ।

छालाजन्य रोगहरु निको हुने जनविश्वासका कारण यो जात्रा अवलोकन र स्नानका लागि काडमाडौंसहित देशभरका भक्तजनहरु यहाँ आउने गरेका थिए ।