महामारीको व्यवस्थापन गर्न नसकेको र व्यापक मानवीय क्षति भएको ठहर गर्दै ब्राजिलका राष्ट्रपति जायर बल्सनारोको विरोधमा शनिबार हजारौँ मानिस सडकमा निस्किए ।

ब्राजिलका ठूला शहर रियो द जेनरियो, साओ पावलो र ब्राजिलियामा हजारौँ मानिस भेला भएर प्रदर्शन गरेका हुन् । सामाजिक दूरीको प्रोटोकल ध्यानमा राखेर प्रदर्शन भएको थियो । धेरै मानिस मास्क लगाएर प्रदर्शनमा उत्रिएका थिए ।

ब्राजिलमा कोरोनाको तेस्रो लहर शुरू भएको छ । शनिबारमात्र ७९ हजार ६७० जनामा संक्रमण देखियो, २०१२ जनाको ज्यान गयो । ब्राजिलमा १ करोड ६० जनाभन्दा बढीमा कोरोना संक्रमण देखिएको छ, ४ लाख ६० हजारभन्दा बढीको ज्यान गइसकेको छ । कुल २१ करोडभन्दा बढी जनसंख्या रहेको यो देशमा १ करोड ९० लाख अर्थात् ९ दशमलव ४ प्रतिशत भन्दा कमले मात्र खोपको मात्रा पूरा गरेका छन् ।

कोरोना महामारी शुरू भएसँगै बल्सनारोले यो एक सामान्य रुघाजस्तै भएकाले मास्क लगाउन र सामाजिक दूरी बनाउन आवश्यक नहुने धारणा व्यक्त गरेका थिए । यसै कारण मानिसहरू अहिले उनलाई नरसंहारकारी भन्न थालेका छन् । ब्राजिलको संसद्ले बल्सनारोसँग स्पष्टीकरण सोध्ने निर्णय गरेको छ ।

विरोध प्रदर्शनमा सहभागी एक नर्सले राष्ट्रपति बल्सनारो कोरोना भाइरसभन्दा बढी घातक भएको प्रतिक्रिया दिएकी छिन् । उनले आफ्नो देशको स्वास्थ्य संयन्त्र काम नलाग्ने भइसकेको र बल्सनारोको नेतृत्व रहेसम्म कोरोना महामारी नियन्त्रणमा नआउने बताइन् ।

विद्यार्थी फर्टेज बर्नान्डा सिल्भाले त यो प्रदर्शन कोरोनाका कारण निधन भएका ४२ वर्षीय उनका काकाप्रतिको सम्मान भएको प्रतिक्रिया दिएकी छिन् । उनले काकाले भ्याक्सिन नपाएर ज्यान गुमाएको र आफूहरू भ्याक्सिनका लागि सङ्घर्षमा उत्रिएको बताइन् ।

सिल्भाका काकाको फेब्रुअरीमा मृत्यु भएको थियो, उनी दुई सन्तानका बाबु थिए । सिल्भा ब्राजिलले सही समयमा भ्याक्सिन जोहो गर्ने नीति लिएको भए काकाको ज्यान बच्न सक्ने बताउँछिन् ।

सिल्भाले महामारीको मध्यमा सडकमा आउनु कति जोखिमपूर्ण हो भन्ने बुझे पनि आफू बाध्य भएर प्रदर्शनमा उत्रिएको प्रतिक्रिया दिएकी छिन् । उनले अहिले पनि हजारौँ व्यक्ति मरिरहँदा राष्ट्रपतिले यसलाई बेवास्ता गरेको आरोप लगाइन् ।

पर्नाम्बुमा बाहेक अन्यत्र भएका प्रदर्शन शान्त थिए । पर्नाम्बुमा प्रदर्शनकारीलाई तितरबितर पार्न रबरका गोली, ग्यास बम र अश्रुग्यास प्रयोग गरिएको थियो ।

सो प्रान्तका उपगभर्नर लुसियाना सान्टोसले केन्द्रीय सरकारको आदेश नभई प्रहरीले आफ्नै योजनामा यसो गरेको बताएका छन् । गभर्नर पावलो कमाराले दमनमा संलग्न प्रहरी अधिकृतहरूलाई  निलम्बन गरेका छन् । स्थानीय सांसद तथा विपक्षी मजदुर पार्टीकी कार्यकर्ता लियना सिस्नेले घटनाको विरोध गरेकी छन् ।

राष्ट्रपतिले मोटरसाइकल र्‍याली आयोजना गरेको एक सातापछि विरोध प्रदर्शन भएको हो । विपक्षीहरूले महामारी अन्त्य गर्न राष्ट्रपति असक्षम रहेको ठहर गर्दै न्यायालयम निवेदन गरेपछि बल्सनारोले आफ्नो बचाउका लागि सडकमा समर्थकहरू उतारेका थिए ।

कोरोनाको पहिलो लहरले नै आक्रान्त बनेको ब्राजिलमा डरलाग्दो दोस्रो भेरिएन्ट भेटियो । ब्राजिलभन्दा पहिले बेलायती भेरिएन्ट भेटिए पनि भ्याक्सिनको प्रभावकारितामा कमी देखिएको थिएन । बेलायती भेरिएन्टपछि ब्राजिल र दक्षिण अफ्रिकामा निस्किएका भेरिएन्टमा भ्याक्सिनको प्रभावकारितामा पनि कमी आएको छ ।

शुरूमा बेवास्ता गर्दै आएका राष्ट्रपति बल्सनारो अप्रिलको शुरूवातमा आइपुग्दा महामारीको सवालमा गम्भीर नभएका होइनन् । यसको एक वर्षअघि संसार नै लकडाउनको अवस्थामा रहँदा पनि उनी लकडाउनले गरिबलाई अझ गरिब बनाउँछ भन्दै विपक्षमा उभिए ।

लकडाउनका पक्षमा रहेका प्रान्तीय र स्थानीय सरकारका अधिकारीलाई उनले निरङ्कुश भने । भ्याक्सिनको सुरक्षा र प्रभावकारितामा प्रश्न उठाउँदै उनले आफूले कुनै हालतमा भ्याक्सिन नलगाउने पनि भने । उनले फाइजरको भ्याक्सिनले अन्य देशमा अनुमति पाउने बित्तिकै यसले मान्छेलाई कछुवा बनाउने प्रतिक्रिया दिएका थिए ।

ब्राजिलका जनता भ्याक्सिनका लागि तड्पिरहेको समयमा पनि राष्ट्रपति बल्सनारोले मौका खेर फालेका थिए । उनले नागरिकहरूलाई महामारीको बारे चासो नलिन भनिरहे । राष्ट्रपतिको यसै अहङ्कारले ब्राजिलको अवस्था यति धेरै खराब हुन पुग्यो ।

त्यहाँका जनता भ्याक्सिनका लागि तड्पिरहेको समयमा पनि उनले मौका पनि खेर फालेका थिए । उनले त्यहाँका नागरिकलाई महामारीको बारे चासो नलिन भनिरहे । राष्ट्रपतिको यसै अहङ्कारले ब्राजिलको अवस्था यति धेरै खराब भयो कि कतिपय दिन त कोरोनाका कारण संसारमा मर्ने संख्याको एक चौथाइ ब्राजिली नै हुन्थे ।

जनसंख्याको आधारमा ब्राजिलमा मर्नेको संख्या हङ्गेरी, चेक गणतन्त्र, मन्टेनेग्रो, बोस्निया हर्ज गोभिना र बुल्गेरिया भन्दा ब्राजिलको कम छ । तर, यी देशहरूमा कम जनसंख्या छ र सबैको तथ्याङ्क प्राप्त भएको छ ।

ब्राजिलमा भने कम परीक्षण हुने गरेका कारण कोरोनाले मर्ने सबैको तथ्यांक पनि नभएको हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ । मृत्युको आँकडामा पनि ब्राजिलको अवस्था खराब रहेको अनुमान गरिएको छ ।

शुरूमै खराब अवस्था रहेको ब्राजिलमा नयाँ भेरिएन्ट देखिएपछि मार्चदेखि मान्छेको मृत्यु दोब्बर वृद्धि भयो । जुलाईसम्ममा यहाँ ५ लाखभन्दा बढीको ज्यान जाने अनुमान गरिएको छ ।

दोस्रो लहर बढेपछि त्यहाँ पनि थुप्रै प्रान्तीय र स्थानीय सकारले लकडाउन गरे । यसका बाबजुद ब्राजिल सधैँ पूर्ण लकडाउनको विपक्षमा रह्यो । अप्रिलमा आइपुग्दा त ब्राजिलको स्वास्थ्य संयन्त्र केही पनि गर्न नसक्ने भइसकेको ड्युक विश्वविद्यालयका प्रोफेसर तथा नसारोग विशेषज्ञ मिगुइल निकोलेटिस बताउँछन् ।

दक्षिण अमेरिका भ्याक्सिनमा त्यति पछाडि त रहेको छैन जति अफ्रिका र एसिया छन् । दक्षिण अमेरिकामा पनि चिली र उरुग्वेभन्दा ब्राजिल पछाडि छ । आश्चर्य त के छ भने ब्राजिलमा जसरी भ्याक्सिन परीक्षण भयो र यसका लागि सम्झौता भयो त्यसको तुलनामा वितरण भने असाध्यै सुस्त भयो ।

ब्राजिलमा भ्याक्सिनको परीक्षण धेरै भएको थियो । ब्राजिलमै अक्सफोर्डको भ्याक्सिन परीक्षण गरिएका एक स्वयंसेवकको मृत्यु पनि भएको थियो । उनको मृत्युको कारण भ्याक्सिन नभई अन्य केही भएको ठहर भएपछि परीक्षणले निरन्तरता पाएको थियो ।

यसपछि सिनोभ्याकको परीक्षणमा सामेल एक जान गम्भीर बिरामी भए । उनी बिरामी हुनुको कारण पनि भ्याक्सिन होइन भन्ने ठहर भएपछि परीक्षणले निरन्तरता पाएको थियो । यो भ्याक्सिन ७८ प्रतिशत प्रभावकारी रहेको ठहर भएपछि त्यहाँ उपयोग पनि गरियो ।

ब्राजिलमै जोन्सन एन्ड जोन्सनको भ्याक्सिनको पनि परीक्षण भएको थियो । यति धेरै परीक्षणका बाबजुद ब्राजिलले गरेको आलटालका कारण त्यहाँ अझ लामो समय समस्या रहने देखिएको छ ।

ब्राजिलको अहिलेको समस्या मृत्यु दरमात्र होइन । मृत्यु हुनेहरूको उमेर हेर्दा यो अवस्था अझ भयावह देखिएको छ । अप्रिल १५ मा प्रकाशित तथ्याङ्कअनुसार त्यहाँ १३ हाराहारीमा बालबालिकाको ज्यान गएको जनाइएको थियो ।

यसरी ज्यान जानुमा त्यहाँको लापरबाही नै प्रमुख कारण भएको ठानिएको छ । ब्राजिलकी  एक महिला एक वर्ष उमेरको आफ्नो छोरालाई चिकित्सकले कोरोनाको लक्षण छैन भनेर परीक्षण नगरेको र पछि गम्भीर कोरोना लक्षण देखिएर ज्यान गएको बताउँछिन् । शिक्षिकाको रूपमा कार्यरत जेसिका रिकार्टेले आफू गर्भवती भएदेखि तिनै चिकित्सकसँग परीक्षण गराउँदै आएकी थिइन् ।

जेसिकाको सम्पर्कमा रहेकी एक नर्सले ती बालकलाई ज्वरो आएको र सास फेर्न कठिन भएको भनेपछि अस्पताल लगिएको थियो । अस्पतालमा बच्चाको अक्सिजन लेभल ८६ प्रतिशत भए पनि चिकित्सकले कोरोना जाँच आवश्यक नभएको र अन्य कारणले यसो भएको बताएका थिए । चिकित्सकको सल्लाह बमोजिम एन्टिबायटिक प्रयोग गरिए पनि १० दिनसम्म सुधार भएन ।

यसपछि उनी जति आत्तिए पनि उनका पारिवारिक सदस्यले कोरोना सम्बन्धी समाचार हेरेको कारण मानसिक समस्या उत्पन्न भएको भन्दै यस्तो समाचार नै हेर्न बन्द गर्नुपर्छ भने । ती बालकले बान्ता गर्न थालेपछि नजिकको अस्पताल लगियो जहाँ कोरोना पोजेटिभ भेटियो । त्यसको दुई मिनेटपछि नै चिकित्सकले शरीरका धेरै अङ्ग फेल भइसकेको बताए ।

करिब एक महिनाको उपचारपछि ती बच्चाको अवस्था धेरै सुधार भएकोमा बाबुआमा खुसी थिए । अकस्मात फेरि अक्सिजन लेभल घटेर तिनको ज्यान गयो । पहिलो पटक कोभिड शङ्का लागेको समयमा डाक्टरले परीक्षण गरेका भए यस्तो अवस्था नआउने थिएन भन्दै बाबुआमा गुनासो गर्छन् । यस्ता उदाहरण ब्राजिलमा धेरै भेटिन सक्छन् ।

२०२० फेब्रुअरीदेखि १५ मार्च २०२१ सम्म ब्राजिलमा नौ वर्षभन्दा कम उमेरका ८५२ बालबालिकाको ज्यान गयो । यीमध्ये ५१८ एक वर्षभन्दा कम उमेरका थिए । ब्राजिलका सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. माउरिन्हो सही समयमा परीक्षण नभएका कारण बालमृत्यु दर दोब्बर भएको बताउँछन् । उनका अनुसार नौ वर्षभन्दा कम उमेरका लगभग २१ सय जना बालबालिकाको ज्यान गएको छ जसमध्ये १३ सय जति हाराहारी एक वर्षका थिए ।

दोस्रो लहर शुरू भएपछि ब्राजिलका युवा र बच्चामा धेरै समस्या देखिएको छ । धेरै चिकित्सकहरू समयमा ध्यान दिएको भए स्वास्थ्य संयन्त्रले उपचार गर्न सक्ने थियो र युवा र बच्चाको यति धेरै ज्यान जाने थिएन भन्छन् ।

चिकित्सकहरूले त उत्तरी ब्राजिलमै म्युटेसन भएर नयाँ भेरिएन्ट निस्कन सक्ने चेतावनी दिँदै लकडाउन गर्न सल्लाह दिएका भए पनि  राष्ट्रपतिले अस्वीकार गरेका थिए  ।

यो महामारीमा धेरै राष्ट्रका नेतृत्वले आफूलाई योग्य सावित गरेका छन् । यसमा दक्षिण कोरिया, चीन र भियतनाम लगायत छन् । केही यस्ता शासक पनि रहे जसलाई शायद इतिहासले क्षमा दिने छैन । बल्सनारोलाई यही कोटीमा राख्दै ब्राजिलका जनता सडकमा ओर्लिएका छन् ।

-एजेन्सीहरूको सहयोगमा