काठमाडौँ– जुन महिनाको अन्तिम दिन, अङ्ग्रेजी क्यालेन्डर अनुसार वसन्त ऋतु सकिएर गृष्म ऋतु शुरू भएको छ । यही समयमा विछट्टै गर्मीले अमेरिकी जनजीवनमा असर पारेको छ ।

केही दिनअघि ओलम्पिक खेलकुदका लागि ओरेगनमा भएको एथ्लेटिक्सको छनोटमा पनि असर परेको थियो । साँझपख हुनुपर्ने धेरै खेल राति अबेला खेलाइए ।

यस्ता धेरै घटना छन् ।

तापक्रम सय डिग्री फरेनहाइट अर्थात करिब ३८ डिग्री सेल्सियस नाघेपछि ब्री ओसीलले सबै ब्लाङ्केट झिकेर झ्यालमा टाँगिन् । उनको चाहना घाम छिर्न नदिनु थियो । हावा तातो भएपछि उनले सूर्यको प्रकाश छेक्न प्रयास गरिरहिन् । पोर्टल्यान्ड, ओरेगन र आसविलमा हरेक वर्ष यही ढङ्गले तापक्रम बढ्न थालेपछि उनी आजित छन् । ब्री ४४ वर्षकी भइन्, दुई बच्चाकी आमा हुन् ।

ब्री भन्छिन्, ‘यो (उच्च तापक्रम) लकडाउनजस्तै हो तर मास्क र भ्याक्सिनले यो समस्याबाट पार पाउने कुरा भएन ।’ उत्तर पश्चिम प्रशान्त महासागरीय क्षेत्रमा जुलाई नहुँदै देखिएको उच्च तापक्रमका कारण अहिले त्यस क्षेत्रको जनजीवनमा असर परेको छ ।

पोर्टल्यान्डले लगातार तीन दिन सबैभन्दा धेरै तापक्रमको रेकर्ड राखेको छ । आइतबार सिटलमा पनि सबैभन्दा धेरै तापक्रम भयो । सीमा क्षेत्रका सिटल र ब्रिटिस कोलम्बियाले पनि सबैभन्दा धेरै गर्मी दिनको रेकर्ड बनाए । त्यहाँ ४८ डिग्री सेल्सियस त सामान्य नै भइसक्यो ।

युनियन अफ कन्सर्डकी वैज्ञानिक क्रिस्टिना डालले यस किसिमको गर्मी पहिला कहिल्यै पनि नभएको बताएकी छन् । उनका अनुसार गएको साता धेरै ठाउँमा सबैभन्दा धेरै तापक्रमको रेकर्ड बन्यो तर एक दिनभन्दा बढी रहेन । मतलब, अर्को दिन पनि तापक्रम बढ्यो । पहिले पनि बढी तापक्रम हुने ठाउँहरूमै यो वर्ष यस्तो समस्या देखिएको हो ।

पेन्सेलभेनियाका वैज्ञानिक माइकल ई म्यान जलवायु परिवर्तनका कारण यस्तो समस्या आएको र बारम्बार मौसममा परिवर्तन हुने गरेको बताउँछन् । म्यान र डाल जस्ता वैज्ञानिकहरू जलवायु परिवर्तनका कारण वातावरणमा मौसमको स्वरूप परिवर्तन हुने बताउँछन् । मानिसको जीवनशैलीका कारण वातावरणमा यस्तो असर परेको धेरै वैज्ञानिकहरूको निष्कर्ष छ ।

युनिभर्सिटी अफ वासिङ्टनका जलवायु तथा स्वास्थ्य अनुसन्धाता क्रिस्टियन एवे यो डरलाग्दो मौसम परिवर्तनले धेरै समस्या उत्पन्न गर्न सक्ने कुराले चिन्तित छन् । उनका अनुसार लु चल्ने घटना धेरै पहिलेदेखिको भए पनि अहिलेको हावा फरक खालको छ ।

दशक अगाडिदेखि नै यस्तो अवस्था नभएको होइन परन्तु, अहिलेको हावाको असर कति समय रहन्छ भन्ने कुराले उनमा चिन्ता थपिएको हो । जुलाईमा अझै सहनै नसक्ने गर्मी हुने हो कि भन्ने चिन्ता वतावरणविदहरूलाई छ ।

उत्तरपूर्वी राज्यहरू न्यु योर्क, फिलाडेल्फिया र बोस्टन महानगर लगायतका क्षेत्रमा बसोबास गर्ने चार करोडभन्दा बढीलाई तातो हावा बहने सम्भावनालाई ध्यानमा राखेर सचेत गराइएको छ । गत बिहीबारसम्म पनि त्यति धेरै गर्मी नभएका कारण पूर्वी क्षेत्रमा वासिङ्टन र ओरेगनमा जस्तो बिछट्टै गर्मी नहोला भन्ने आशा धेरैलाई छ ।

जलवायु परिवर्तनले ल्याउने अनेक समस्यामध्ये उग्र गर्मीको समस्याले मौसमका अन्य समस्याले भन्दा धेरै जनाको ज्यान जान सक्नेछ । युनिभर्सिटी अफ ब्रिटिस कोलम्बियाकी वातावरणीय सरुवा रोग विशेषज्ञ केट विन्बर्गर उच्च गर्मीका कारण प्रत्येक वर्ष हुने मृत्युको बारे अनुसन्धानमा छिन् । उनको अध्ययनअनुसार सन् २०२० मा गर्मीका कारण हुने मृत्यु धेरै तल झरेको थियो । मुटु रोगलगायत अन्य कारणले हुने मृत्युको तुलनामा त्यो कम्ती नै थियो ।

गर्मीले सिधै मान्छे मर्नेभन्दा गर्मीका कारण अन्य रोगको सम्भावना बढी हुन्छ । धेरै गर्मीले मुटु र फोक्सोसँग सम्बन्धित धेरै क्रोनिक रोगहरू बढाउन सक्छ । विशेषज्ञहरूले अमेरिकाको पश्चिमी क्षेत्रमा बढ्दै गएको गर्मीले भविष्यमा धेरै समस्या उत्पन्न गराउन सक्ने चेतावनी दिएका छन् । यो परिस्थितिलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्ने उनीहरूको धारणा छ ।

अमेरिकाका केही ठाउँले तापक्रममा नयाँ रेकर्ड बनाएका छन् । क्यानडाका केही ठाउँमा ८४ वर्षयताकै सबैभन्दा बढी गर्मी भएको छ । केही वर्षयता तापक्रममा हुन थालेको वृद्धि मानिसका लागि चिन्ताको कुरा भएको छ ।

मुल्तनोमाहको एउटा क्लिनिकमा सोमबार गर्मीसँग सम्बन्धित ४३ जना बिरामी देखिए । अन्य दिनमा यस्तो समस्या भएका एक–दुई जना मात्र हुने गरेका थिए । त्यहाँकी सञ्चार संयोजकका अनुसार सोमबार एक दिनको उक्त संख्या विगत वर्षहरूमा गर्मीको पूरा सिजनमा आउने संख्याको आधा हो । त्यसो त उच्च तापक्रम सम्बन्धी समस्याको यकिन तथ्यांक जुटाउन पनि कठिन छ ।

सन् २०२० मा एक स्वास्थ्य जर्नलमा प्रकाशित एक रिपोर्टअनुसार पृथ्वीको सतहको तापक्रम र अल्पायुमा निधन हुने अमेरिकी नागरिकको संख्या आपसमा सम्बन्धित देखिएको छ । जसरी पृथ्वीको सतहको तापक्रम वर्षै पिच्छे बढेको छ त्यसै गरी अमेरिकामा अल्पायुमा मर्नेको संख्या पनि बढ्दै छ ।

स्वास्थ्य अनुसन्धानकर्ता एवेका अनुसार कारमा बच्चालाई गर्मीको समस्या बढ्दै गएको धेरैले पत्तो नै नपाउँदैनन् । गर्मीबाट आफ्ना बच्चालाई जोगाउन सचेत रहनुपर्नेमा उनको जोड छ । बच्चाहरू खेल्ने मैदानको अवस्था थाहा पाउन म्यानले पनि अध्ययन गरिरहेका छन् ।

म्यानका अनुसार भविष्यमा हुने मौसम परिवर्तनको पूर्वानुमान गर्न एक मोडल तयार गरिएको छ । अहिलेको पूर्वानुमान मोडेलले मौसममा आउने सबै परिवर्तनको अध्ययन गर्न नसक्ने भएकाले नयाँ मोडेल तयार गरिएको म्यान बताउँछन् ।

हालै गरिरएको एक अध्ययनअनुसार यो शताब्दीको मध्यमा अमेरिकाको मध्यपूर्व र पूर्वी बेलायतमा यस खालको समस्या उत्कर्षमा पुग्नेछ भन्ने पूर्वअनुमान गर्न सकिने आधारहरू देखापरेका छन् । अहिलेका लागि तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियसबाट घटाउन सके पनि धेरै अमेरिकीहरूलाई राहत हुनेछ ।

उता क्यानडामा पनि अमेरिकी सीमानजिक र प्रशान्त महासागरीय क्षेत्रमा अहिलेसम्मकै उच्च तापक्रम देखिएको छ । यो साता ४६.६ डिग्री सेल्सियस तापक्रम पुग्यो । क्यानडामा गएको ८४ वर्षमा यस वर्ष सबैभन्दा गर्मी भएको हो । अहिले अमेरिका र क्यानडा दुवै देशले आफ्ना नागरिकलाई सचेत गराएका छन् ।

क्यालिफोर्नियाको दायाँदेखि क्यानडाको भागसम्मको क्षेत्रमा एकै किसिमको मौसम देखिएको छ । बजारमा वातानुकूलन यन्त्र र पङ्खाको माग बढेको छ । वातानुकूलनका लागि बिजुलीको खपत बढेको छ । बार, रेस्टुरेन्ट र स्विमिङ पुलमा नियमित गतिविधि ह्वात्तै घटेको छ ।

भ्यानकोभरबाट २५० किलोमिटर उत्तरपूर्वी लियोटनले गर्मीमा क्यानडाको पुरानो रेकर्ड भङ्ग गरेको छ । यसअघि सन् १९३७ मा सास्केचेवान र बाल्केमा सबैभन्दा बढी, ४५ डिग्री सेल्सियस, तापक्रम भएको थियो । ब्रिटिस कोलम्बियाका अन्य ४० स्थानमा पुरानो रेकर्ड तोडिएको छ ।

क्यानडाका वरिष्ठ मौसमविद् डेभिड फिलिप्स पश्चिम क्यानडामा अहिले दुबईको भन्दा बढी गर्मी भएको बताउँछन् । यो साता धेरै स्थानमा ४७ डिग्री सेल्सियसभन्दा बढी तापक्रम पार हुने अनुमान छ । वातानुकूलनका विद्युतीय सामग्रीको माग पूरा गर्न कठिन भएको छ ।

गर्मी महिनामा वहने तातो हावा र उच्च तापक्रमको समस्या अमेरिकामा सन् १९५० मा बढ्न शुरू भएको हो । वातावरणमा भएको धुलोको कारण केही ठाउँमा सन् १९३० मा पनि उच्च तापक्रमको समस्या देखिएको थियो ।

अहिलेको जलवायु परिवर्तन, मौसम परिवर्तन र बढ्दो तापक्रम सबै कारणले आगामी दिनमा भयावह अवस्था हुने पूर्वानुमान पनि हुन थालेको छ । प्राकृतिक सतहको तापक्रम र हावाको तापक्रम उस्तै रहने पनि अनुमान गरिएको छ ।

यसरी बढ्दो तापक्रमका कारण अमेरिकामा सन् १९९९ देखि २००९ सम्ममा प्रतिवर्ष सरदर ६ सय जनाको मृत्यु भएको जनाइएको छ । अमेरिकामा सन् १९८० देखि सन् २०१८ सम्ममा यो चौथो प्राकृतिक विपद्को रूपमा मानिएको थियो ।

आर्द्रता कम भएको समयमा गर्मी हुँदा यसले त्यति समस्या नहुन पनि सक्छ किनकि पसिनामार्फत मानिसले शरीरको तापक्रम नियन्त्रण गर्छ । आर्द्रता बढी हुँदा तापमान धेरै भए पनि पसिना आउँदैन र यसले शरीरलाई दीर्घकालीन असर गर्छ । राति तापक्रम बढी हुँदा शरीरका धेरै अङ्गमा अझ बढी समस्या हुन सक्छ ।

यसरी भौतिक विकाससँगै जलवायु परिवर्तनका कारण मानिसको जीवनमा उच्च तापक्रमको गम्भीर समस्या थपिँदै गएको छ ।

–एजेन्सीहरूको सहयोगमा