चीनसँग प्रतिवादविहीन पश्चिमा मुलुक | Khabarhub Khabarhub

चीनसँग प्रतिवादविहीन पश्चिमा मुलुक



हामी विश्व आर्थिक संकटपछि विश्वलाई नै प्रभावमा पार्ने खराब वर्षमा प्रवेश गर्दैछौँ । सापट लिने प्रवृत्ति अकाशिएको छ ।

दोहोरिरहेको लकडाउन र सार्वजनिक स्वास्थ्यको क्षेत्रमा बढेको समस्याले सामाजिक अस्थिरता बढाएको छ । वैश्विक अर्थव्यवस्थामा आएको ठूलो दमन अविश्वसनीय छ ।

महामारीको अन्त्यपछि पनि हाम्रो सामाजिक र आर्थिक जीवनमा यसको प्रभाव कस्तो पर्छ भनेर हामीले सोचेका छैनौँ । हामी सरकार, विद्वत वर्ग र सञ्चार माध्यमले यो महामारी कसले ल्यायो भन्ने विषयमा मात्रै छलफल गरेको सुन्छौँ ।

पश्चिमा देशहरूले चीनको आलोचना गर्ने विषयमा अपनाएको संयमलाई चीनसँग रहेको उसको अन्तरनिर्भता कारण हो भन्न सकिन्छ । पश्चिमा देशको अर्थतन्त्र पूर्णरूपमा चीनसँग जोडिएको हुँदा पनि चीनको आलोचना गर्ने विषयमा उनीहरू सचेत छन् ।

चीनका उत्पादन वा बजार पश्चिमा देशका लागि महत्वपूर्ण छन् । महामारीले पनि विश्वलाई आवश्यक पर्ने प्रमुख वस्तुहरू चीनबाट मात्रै धेरै निर्यात हुने कुरा प्रष्ट्याएको छ । चीन हाल विश्वका लागि आवश्यक पर्ने औषधिजन्य वस्तुको प्रमुख निर्यातकर्ता हो ।

आन्तरिक राजनीतिको छेदबाट फाइदा लिएको चीनले सौद्धान्तिक विषयमा एक हुन नसकेका पश्चिमाको यही कमजोरीको उपयोग गरेको छ ।

यसका साथै स्वास्थ्यकर्मीहरूले प्रयोग गर्ने स्वास्थ्य सुरक्षा सामग्रीका कारण पनि औषधिजन्य वस्तुमा चीनको एकाधिकार कायम भएको हो । पश्चिमा देशले चीनको आलोचना नगर्नुको अर्को कारण चीनले अमेरिकामा मात्रै होइन युरोपको पनि नीतिगत बहसको विषय निर्धारण गर्ने गरेको छ ।

आन्तरिकरूपमा विभाजित देशको हकमा त्यसैमा टेकेर चीन खेल्ने गरेको छ । त्यसै कारण पनि पश्चिमा देश चीनले बढाउँदै गरेको खतराका विषयमा मुखररूपमा प्रतिवाद गर्न हिच्किचाएका छन् । आन्तरिक राजनीतिको छेदबाट फाइदा लिएको चीनले सौद्धान्तिक विषयमा एक हुन नसकेका पश्चिमाको यही कमजोरीको उपयोग गरेको छ ।

चीन अमेरिकाका लागि मात्रै होइन विश्वका अन्य प्रजातान्त्रिक देशका लागि पनि खतरा भएको छ । पछिल्लो समय चीनमा बढेको पश्चिमा देशको, त्यसमा पनि अमेरिका र युरोपियन युनियनको, लगानीका कारण पनि महामारीमा चीनलाई पश्चिमा देशले दबाब दिन नसकेका हुन् । चीनबाट आपूर्ति शृङ्खला डिकप्लिङ गर्ने प्रयास त्यसै कारण भएको हो । यसको प्रभाव निकट भविष्यमा देखिने नै छ ।

संयुक्त राज्य अमेरिका चीनलाई आर्थिक र सैन्य खतराको पुञ्ज मान्छ । सिधा भन्नुपर्दा अमेरिकाका लागि चीनको अर्थतन्त्र नै चुनौती हो । क्रय शक्तिका आधारमा चीनको अर्थतन्त्र अमेरिकाको भन्दा ट्रिलियन डलर ठूलो छ । उसले आफ्नो आर्थिक शक्तिलाई सैन्य शक्तिमा रूपान्तरण गर्दैछ ।

यी सबै कारणका बाबजुद प्रजातान्त्रिक देशले कोरोना महामारीका लागि चीनलाई जिम्मेवार ठहर्‍याउन सकेका छैनन् । यसको प्रमुख कारण भनेको पश्चिमा देश, खासगरी अमेरिका र युरोप, बीच चीन एक सम्भावित खतरा हो भन्ने विषयमा मतैक्य नहुनु नै हो ।

संयुक्त राज्य अमेरिका चीनलाई आर्थिक र सैन्य खतराको पुञ्ज मान्छ । सिधा भन्नुपर्दा अमेरिकाका लागि चीनको अर्थतन्त्र नै चुनौती हो । क्रय शक्तिका आधारमा चीनको अर्थतन्त्र अमेरिकाको भन्दा ट्रिलियन डलर ठूलो छ । उसले आफ्नो आर्थिक शक्तिलाई सैन्य शक्तिमा रूपान्तरण गर्दैछ ।

चीनको बढ्दो सैन्य शक्ति र त्यसको बलमा उसले एसिया, अफ्रिका, मेडिटेरियन र युरोपमा आफ्नो भूराजनीतिक प्रभाव बढाउँदै गरेको स्पष्ट देख्न सकिन्छ । खास गरी अमेरिकाको भन्दा चीनको सामुद्रिक शक्ति ठूलो रहेको अवस्थामा चीनले अत्यधिक मात्रामा निर्माण गर्दै गरेका पानी जहाज अमेरिकाका लागि टाउको दुखाइको विषय हो ।

प्राविधिकरूपमा अमेरिकी सेनाकै हाराहारीमा चिनियाँ सेना पनि मजबुत हुँदैछ । अमेरिकाले आफ्नो समाजको हरेक तप्कामा चिनियाँहरूप्रति देखाएको हार्दिकताका कारण आज अमेरिकाको भन्दा आधुनिक हिसाबमा अनुसन्धान र तथ्याङ्क (आर एण्ड डि) चीनले हासिल गर्न लागेको छ । यसले गर्दा केही समयमै प्राविधिक र आविष्कारका क्षेत्रमा चीनले अमेरिकालाई उछिन्ने ल्याकत राख्न सक्छ ।

हामीले हाम्रो राष्ट्रिय स्वार्थलाई कम महत्व दिँदै भूमण्डलीकरणलाई प्रश्रय दिँदाको नतिजा गुणस्तरका हिसाबमा अमेरिकी हतियारकै दाँजोमा चिनियाँ हतियार आइपुगेका छन् ।

समग्रमा अमेरिकालाई र आमरूपमा अन्य प्रजातान्त्रिक देशसामु चीनले प्रस्तुत गरेको चुनौती शीतयुद्धका क्रममा वार्सा प्याक्टले नाटोलाई दिएको चुनौतीभन्दा फरक र खतरापूर्ण छ

अमेरिकाले चीनलाई समग्र खतराको रूपमा महसुस गर्दैगर्दा युरोप चीनलाई आर्थिक समस्याको मात्र कारण मान्दछ भने कतिपय अवस्थामा अवसरको रूपमा पनि । एसियाको बजारसम्म पहुँच पाउन युरोपियन उत्पादन र निर्यातका लागि चीन महत्वपूर्ण मानिन्छ । एसियाली बजारसम्मको पहुँचविना युरोपियन सामाजिक बजार मोडल र त्यसमा आराम गर्ने उसको राजनीतिक सहमति टिकाइराख्न मुश्किल हुनेछ ।

त्यसैले पनि युरोपियनहरू अमेरिका र चीनबीचको सैन्य टकरावलाई बढावा दिने आयाममा बच्न चाहन्छन् । युरोपियनहरूले चीनमा गरेको लगानी र उनीहरूलाई चिनियाँ बजारको आवश्यकता (चीन जर्मनीको सबैभन्दा ठूलो आयातकर्ता हो) का कारण चीनले युरोपमा आफ्नो प्रभाव बढाएको हो । संयुक्त राज्य अमेरिका जस्तै युरोपियन युनियनले पनि यथास्थितिको विषयमा वकालतलाई निरन्तरता दिएका छन् ।

समग्रमा अमेरिकालाई र आमरूपमा अन्य प्रजातान्त्रिक देशसामु चीनले प्रस्तुत गरेको चुनौती शीतयुद्धका क्रममा वार्सा प्याक्टले नाटोलाई दिएको चुनौतीभन्दा फरक र खतरापूर्ण छ । अमेरिका लगातार दुई दशकसम्म विश्व रङ्गमञ्चको अर्को क्षेत्रमा युद्धमा रह्यो, जहाँ उसले खर्बौं अमेरिकी डलर  निवेश गर्‍यो । अर्कोतिर सैन्य शक्ति पुनःसंरचना गर्दा चीन विश्व शक्तिका रूपमा उदय भयो ।

शीत युद्धका क्रममा अमेरिकाले उसको तागतसँग सामना गर्न सक्ने एकमात्र शक्तिराष्ट्र सोभियत युनियनसँग प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । उक्त समयमा माओको चीन मुश्किलले क्षेत्रीय शक्ति थियो ।

निक्सन–किसिन्जर रणनीतिक सफलताका कारण अमेरिका चीनलाई आफ्नो खेमामा तान्न सफल भयो जसका कारण तुलनात्मकरूपमा कम खर्चमा अमेरिकाले शीत युद्धमा विजय हासिल गर्‍यो । अहिले सैन्य क्षेत्रमा अमेरिका रसिया र चीनसँग संयुक्तरूपमा प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्ने स्थितिमा छ । रसिया शीत युद्धकालअघिको स्थिति उल्टाउने चाहना राख्छ भने चीनले पूर्णरूपमा विश्व व्यवस्थालाई आफू अनुकूल बनाउने महत्वकाङ्क्षा पालेको छ ।

चीनले बढाउँदै गरेको सुरक्षा चुनौतीको सामना गर्ने मामिलामा पश्चिमा देशबीच मतैक्य छैन । यसकारण यो अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था कायम राख्ने विषयमा नाटो र ट्रान्सएटलान्टिक संघलाई एकजुट भएर काम गर्न नै चुनौती थपिदिएको छ ।

संयुक्त रणनीतिको अभावमा पश्चिमा देशहरू समस्यामा पर्न सक्छन् । यसमा सहमतिको अभावमा बेइजिङले खेल्ने ठाउँ पाउनेछ र अरूको नीतिगत फरकपन र भिन्न आर्थिक प्राथमिकताका कारण लाभ उठाउन सक्षम हुनेछ ।

(मिच्ता जर्ज सी मार्शल युरोपियन सुरक्षा अध्ययन केन्द्रका डीन हुन् । जनवरी ९, २०२१ मा द न्याशनल इन्ट्रेस्टमा प्रकाशित यो लेख खबरहबका लागि पुरुषोत्तम पौडेलले भावानुवाद गरेका हुन् ।)

 

 

 

प्रकाशित मिति : १ माघ २०७७, बिहीबार  ८ : १८ बजे

सागसब्जीका बेर्ना बेचेर एकै याममा दुई लाख आम्दानी

म्याग्दी– विगत ४१ वर्षदेखि व्यावसायिक रूपमा सागसब्जीका बेर्ना उत्पादन गर्दै

पूर्वगृहमन्त्री लामिछानेलाई चौथोपटक म्याद थपका लागि कास्की अदालत लगिँदै

पोखरा– राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा)का सभापति तथा गोर्खा मिडिया नेटवर्कका

अस्ट्रेलियाविरुद्ध भारतका ओपनर जैसवालको शतक : केएल राहुलसँग २०१ रनको साझेदारी

काठमाडौं – अस्ट्रेलियाको घरेलु मैदानमा भारतका ओपनर यशस्वी जैसवालले शतक

धरहरा व्यवसायिक रुपमा खुला, प्रतिव्यक्ति दुईसय रुपैयाँ, विद्यार्थी र ज्येष्ठ नागरिकलाई छुट

काठमाडौं– काठमाडौंको सुन्धारास्थित धरहरा आजदेखि व्यवसायिक रुपमा खुला भएको छ

कोप-१९ : विकासोन्मुख देशलाई तीन सय अर्ब डलर सहयोग गर्ने सहमति

बाकु – अजरबैजानको बाकुमा सम्पन्न भएको संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय जलवायु