खुलेको आकाशमा रङगीचङ्गी चङ्गा ! | Khabarhub Khabarhub

खुलेको आकाशमा रङगीचङ्गी चङ्गा !


२८ आश्विन २०७८, बिहीबार  

पढ्न लाग्ने समय : 2 मिनेट


9
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

काठमाडौँ– सफा, निलो र खुलेको आकाश । उल्लासमय वातावरण । आजभोलि रङ्गीचङ्गी चङ्गा उड्न थालेका छन् ।

सामान्यतया दशैँ सुरुभएसँगै मानिसहरुले आफ्नो घरआँगन, बाटोघाटो सरसफाई गरेर चिटिक्क बनाउँछन् ।

घरघरमा खसी–बोका, राँगा, कुखुरा काटिन्छ र सबैको भान्छामा मिठो मसिनो पाक्छ ।

केटाकेटीहरु नयाँ लुगा लगाएर पिङमा झुम्मिन्छन् र विभिन्न आकारका रङ्गीचङ्गी चङ्गा उडाउन व्यस्त हुन्छन् ।

दशैंमा स्कूल कलेजहरु धेरै दिन बिदा हुनाले पनि केटाकेटीहरुलाई पढाईलेखाईको चाप हुँदैन । फुर्सदमा रङ्गीबिरङ्गी चङ्गा उडाउन पाँउदा उनीहरुको खुसीको सीमा नै हुँदैन । दशैँको घटस्थापना सुरु हुनासाथ रमाउँदै खुला स्थान र घरका कौशीमै भएपनि उनीहरु रमाउने गर्छन् ।

काठमाडौँ उपत्यका बाहिरका शहर र गाँउहरुमा पनि दशैंमा चङ्गा नउडाइने होइन तर विशेषगरि काठमाडौँ उपत्यकामा यो प्रचलन बढि छ।

दशैँमा चङ्गा उडाउने प्रचलन कहिलेदेखि सुरु भयो भन्ने एकिन तथ्य नै त छैन तर, जेष्ठ नागरिकहरुका अनुसार दशैँमा चङ्गा उडाउने प्रचलन धेरै पुरानो हो ।

दशैँमा चङ्गा उडाउने प्रचलन धार्मिक आस्थासँग जोडिएको पाइन्छ । वर्षा र सहकालका देवता इन्द्रसमक्ष खेतीबालीको लागि हामीलाई पानी पुग्यो भन्ने सन्देश पुर्‍याउन चङ्गा उडाउने प्रचलन सुरु भएको सँस्कृतविद्हरु बताउँछन् ।

यस्तो छ साँस्कृतिक महत्व

एसियामै पहिलो पटक चीनले कागजको उत्पादन गर्‍यो । कागजकै प्रयोगबाट चीनमा पहिलो पटक चङ्गाको प्रयोग भएको मानिन्छ । त्यसपछि नेपालमा पनि चङ्गा उडाउन थालिएको बताइन्छ ।

हर्ष उल्लासका साथ मनाउन चङ्गा उडाइन्छ । पिङ जतिकै प्राचिन महत्व नभएता चङ्गा युवापुस्ताको रुची बनेको छ ।

मानवले धेरै कुराको विकास गरेपछि चङ्गाको सुरुवात भएको सँस्कतविद् निर्मला पोखरेल बताउँछिन् ।

चङ्गासँगै डोरी, धागो र लट्याई जोडिएर आउँछ । जसलाइ विकसित स्वरुपको उपज लिइन्छ ।

पछिल्ला समय शहरमा मात्र नभई तराइ पहाडका अग्ला डाँडापाखातिर पनि चङ्गा उडाइन्छ ।

वर्खामा पानीको कारण चङ्गा उडाउन सकिँदैन । धेरै हावा चल्दा पनि उडाउँन सकिदैन । त्यसबखत चङ्गा चेट हुन्छ । टुक्रिएर जान्छ । यसका लागि अनुकुल मौसम चाहिन्छ ।

मौसम मिल्दो, बिदाका समय, हर्षउल्लासमय अन्न भित्र्याएको, मिठो खाने राम्रो लगाउने र साथमा चङ्गा उडाउने परम्परा रहेको उनको भनाइ छ। ‘मौसमी हिसाबले उचित किसिमको देखियो । मनोरञ्जनका लागि मौसमले साथ दिएको समय हो यो’ उनी भन्छिन्, ‘त्यसकारण दशैँसँग चङ्गा जोडिएर आएको हो ।’

तर प्रविधिको विकाससँगै यस्ता मनोरञ्जनको साधनहरुमा धक्का पुर्‍याएको छ । नयाँ प्रविधिले पुराना मनोरञ्जनका साधन विस्थापित हुँदै गएको उनी बताउछिन् । राज्यले सँसकृतिसँग जोडिएर आएका यस्ता मनोरञ्जनका साधनलाइ विस्थापित हुनबाट जोगाउन आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ ।

‘चङ्गा उडाउनका लागि काइट फेस्टिबल तथा प्रतिस्पर्धा गराउनुपर्छ’ उनले खबरहबसँग भनिन्, ‘चङ्गा भनेको एउटा खेलकुद पनि हो यसमा स्किल पनि आवश्यक छ ।’

व्यवसायी भन्छन्, : चङ्गाको व्यापार खस्किदै गयो

विगतका वर्षहरुमाभन्दा पछिल्ला केही वर्षयता चङ्गाको व्यापार खस्किदै गएको व्यापारीहरु बताउँछन् । प्राय वैशाख जेठको समयमा हावा लाग्ने र मौसम सफा हुने हुँदा कतिपयले त्यो बेला पनि चङ्गा उडाउछन् ।

तर दशैंकै समयमा भने लाखौँ रुपैयाँको चङ्गाको कारोबार हुने गरेको असनका अजय चित्रकार बताउँछन् ।

‘३ रुपैयाँदेखि ३ सय रुपैयाँसम्मका चङ्गा छन्’ उनले भने, ‘त्यसमा लटाइ पनि ७० रुपैयाँदेखि हजारसम्म पर्छ ।’

वैशाखबाट चङ्गा भित्रन थाल्छ । तर दशैंका समयमा भने अत्याधिक विक्री हुने गरेको उनी बताउँछन् ।

उनकाअनुसार एउटा कार्टुनमा १७ हजार चङ्गा प्याकिङ गरेर आउँछ । एक सिजनमा उनीहरुले ५ कार्टुनसम्म विक्री गर्छन् । उनको पसलमा चङ्गा किन्न आउने पुराना ग्राहकहरु छन् । जो हरेक वर्ष आउँछन् । ‘उपत्यका बाहिर चङ्गा र लटाइ बोकेर जानेहरु यही किन्न आउँछन्’ उनी खुसी हुदै भन्छन्, ‘सोलुखुम्बु, जोमसोम, नारायघाट लगायतका स्थानमा हाम्रोबाट चङ्गा उडाउन किनेर लैजान्छन् ।’

दशैँको चहलपहल सुरु भइसकेको छ । चङ्गा पसलमा पनि केही फाट्टफुट्ट मानिसहरु पुगिरहेका छन् । यद्यपी विगतको तुलनामा व्यापार भने खस्किदै गएको उनको भनाइ छ ।

‘८० वर्षअघि हामी सानो छँदा हाम्रा बाआमालाइ यो बेला चङ्गा बेच्न भ्याइनभ्याई हुन्थ्यो’उनले विगत सम्झदैँ भने, ‘तर अहिले फाट्टफुट्ट व्यापार भइरहेको छ ।’

प्रकाशित मिति : २८ आश्विन २०७८, बिहीबार  ६ : २५ बजे

लुम्बिनीमा हवाई सेवा सञ्चालन गर्न कम्बोडियासँग सभामुखको आग्रह

कम्बोडिया– पाँच दिनको कम्बोडिया भ्रमणमा रहेका प्रतिनिधिसभाका सभामुख देवराज घिमिरेले

आठ एसएसपीलाई डीआईजीमा बढुवा सिफारिस

काठमाडौं– नेपाल प्रहरीका आठ प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक (एसएसपी)लाई प्रहरी नायब

नारायणी अस्पतालमा ‘क्याथ ल्याब मेसिन’ उपयोगविहीन 

पर्सा– ‘क्याथ ल्याब मेसिन’ जडान गर्ने स्थानको अभावमा नारायणी अस्पताल

कास्कीको अन्नपूर्णमा ‘हनी हन्टिङ’ महोत्सव

कास्की– कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका–७ लान्द्रुकको महभीरमा यस वर्ष पनि भीर

भोजपुरको टेम्केसिद्ध महादेव मन्दिरको जीर्णोद्धार गरिँदै

भोजपुर– समुद्री सतहबाट तीन हजार एक सय मिटर उचाइमा रहेको