काठमाडौँ– गाँजा र भाङ स्वास्थ्यका लागि उपयोगी हुन् कि घातक भन्ने बहस संसारभर जारी छ । यसका फाइदा र बेफाइदा दुवै छन् । हरेक नयाँ अध्ययन र अनुसन्धानपछि यसका फाइदा र बेफाइदाका थप पाटाहरू फेला पर्दै आएका छन् । नियमित गाँजा सेवन गर्ने युवाहरूमा पेट दुख्ने, वान्त हुने र वाकवाकी लाग्ने समस्या देखिएको छ । अमेरिकामा गाँजा प्रयोग खुला रहेका ठाउँका युवाहरूमा यस्तो समस्या देखिने गरेको छ ।

कोलोराडोका एउटा बाल अस्पतालका बालरोग विशेषज्ञ तथा विषविज्ञ साम वाङका अनुसार गाँजा सेवन गर्ने टिनएजरहरूमा पेट दुख्ने र वाकवाकी लाग्ने समस्या छ । उनी अहिले टिनएजरहरूको उपचारमा व्यस्त रहने गरेका छन् । वाङका अनुसार यस्ता व्यक्तिहरू पेट खाली नहुन्जेल बान्ता गरिरहन्छन् । कतिपय त इर्मेजेन्सीमा आउने गरेका छन् । उनीहरूले निकै तातो पानीको सावर लिने गरे पनि त्यसले काम नगरेको डा. वाङको भनाइ छ ।

सन् २००४ मा अस्ट्रेलियामा गाँजा र भाङ सेवन गर्ने १९ जनामा अध्ययन गर्दा क्यानबिस हाइपरमेसिस सिनड्रोम (सीएचएस) को समस्या देखापरेको थियो । यस्ता व्यक्तिमा लगातार वान्त हुने र तौल घट्ने समस्या हुन्छ । धेरै दुब्लो र पातलो हुने तथा शारीरिक रूपले धेरै कमजोर हुने समस्या पनि हुन्छ ।

यसका साथै उनीहरूमा पेट दुखिरहने र खकार आउने समस्या पनि थियो । चिकित्सकले नौ जनाको नियमित अनुगमन गर्दा गाँजा र भाङ सेवन गर्न छाड्दा समस्या घट्ने तथा सेवन गर्दा बढ्ने देखियो ।

चिकित्सकले निगरानीमा राखेका धेरै जनामा साँझपख तातो पानीले नुहाउने बानी रहेछ । तातो पानीले नुहाउँदा समस्या कम हुने र भोलिपल्ट फेरि बल्झिने उनीहरूको अनुभव रहेछ । सीएचएस समस्या देखिन थालेपछि तातोपानीले नुहाउनु त चलन नै हो । चिकित्सकका अनुसार यस्ता समस्या भएकाहरूमा तातोपानीले नुहाउनु आवश्यक हुन्छ ।

कोलोराडोको मेडस्कल क्याम्पसका प्राध्यापक समेत रहेका डा. वाङ तातोपानीले नुहाउने चलनले लाभ दिएको तर यसबारे वैज्ञानिक खोजी हुनुपर्ने बताउँछन् । हालसम्मको वैज्ञानिक मतअनुसार गाँजा र भाङमा रहेको टेट्राहाइड्रोक्यानोबियोल (टीएचसी) को रूपमा एक मनोवैज्ञानिक घटक हुन्छ । यसले सेवनकर्तालाई पेट दुखेको आभास दिन्छ । तातोपानीले त्यस्तो मनोवैज्ञानिक साइकल भङ्ग गर्छ ।

गाँजा खास गरेर पेन किलर (दुखाइनाशक) को रूपमा प्रयोग गरिन्छ । क्यान्सर भएर केमो थेरापी गराइरहेकामा पनि बान्ता र वाकवाकी रोक्न गाँजा नै प्रयोग हुनेगरेको छ । यसरी बान्ता र वाकवाकी रोक्न प्रयोग हुने पदार्थले पेट दुख्नुको कारण बायोलोजिकल भन्दा धेरै मानसिक रहेको चिकित्सकहरूको मत छ ।
डा. वाङको बुझाइमा टीएचएसीको समस्या तथा बान्ता र वाकावाकीबाट मुक्त हुने अवस्था यसको मात्रा अर्थात डोजमा निर्भर रहन्छ । डोज ठिक हुँदा उपयोगी हुनसक्छ तर डोज बढी भएमा घातक पनि हुनसक्छ ।

चिकित्सकहरूलाई आश्चर्य पार्ने अर्को तथ्य के हो भने एकदमै धेरै सेवन गर्ने सबैमा यो समस्या देखिएको छैन । केही प्रतिशतमा मात्र देखिने गरेको छ । कस्ता व्यक्तिलाई गाँजा र गाँजाजन्य पदार्थको सेवनले यस्तो समस्या देखापर्छ वा गाँजा सेवनको कति समयपछि देखापर्छ भन्ने विषयमा कुनै प्रस्ट डाटा अहिलेसम्म छैन ।

सीएचएस नयाँ खाले लक्षण भएका कारण यसबारे थुप्रै अध्ययन आवश्यक छ । थप डाटाहरू प्राप्त भएपछि धेरै कुरा भन्न सकिने डा. वाङ बताउँछन् । यसको मुख्य उपचार गाँजा र गाँजाजन्य पदार्थ सेवन नगर्नु नै हो । वाङले आफ्नो अध्ययनका लागि कोलोराडो नै छान्नुको कारण चाहिँ त्यो गाँजा खुला भएको क्षेत्र हो । सन् २००९ मा औषधिको रूपमा गाँजा प्रयोगमा अनुमति दिइएको थियो । सन् २०१४ पूरै खुला गरियो ।

जामा नेटवर्कको जर्नलमा प्रकाशित वाङको एउटा प्रतिवेदन अनुसार सन् २०१३ देखि २०१८ को बीचका कोलोराडोमा गाँजा र भाङ सेवन गर्ने ८ लाख जनामा बान्तको समस्या देखिएको थियो । त्यहाँ गाँजा खुला भएपछि यसरी बान्ता गर्ने मानिसको संख्या २९ प्रतिशतले वृद्धि भएको हो । गाँजा खुला नरहेका अन्य राज्यको तुलनामा कोलोराडोमा बान्ता गर्ने समस्या धेरै हो ।

यो समस्या देखिने तीन चौथाई व्यक्ति २५ वर्षभन्दा कम उमेरका थिए । वाङका अनुसार यो कुरा कोलोराडोमा सामान्यजस्तो भएको छ । वाकवाक र बान्ताको समस्या लिएर आउने टिनएजरहरूमा सोधपुछ गर्दा अधिक व्यक्तिले गाँजा वा भाङ सेवन गर्ने गरेको पाइयो । यो समस्या बढ्दा सुरुमा डिहाइड्रेसनको उपचार गर्ने गरिएको छ ।

थुप्रै टिएजरहरूमा रोगको कारण पत्ता लगाउन रगत र पिसाबको जाँच, सिटी स्क्यान लगायत अनेक परीक्षण गरेको पनि देखिएको छ । यस्ता लक्षण धेरै भएपछि धेरै टिनएजरहरू दुई महिनामा पाँच पटकसम्म पनि इमर्जेन्सीमा भर्ना हुन आएका छन् । झाडा र बान्ता एकै पटक भए त डिहाइड्रेसनले ज्यान नै लिने जोखिम हुने डा. वाङको भनाइ छ ।

सन् २००५ देखि २०१४ सम्मलाई आधार मान्दा अमेरिकामा गाँजा खुला गरिएका क्षेत्रको अवस्था साँच्चै भयावह देखिएको छ । दुई हजार जनामा गरिएको एउटा सर्वेक्षणमा २० प्रतिशत व्यक्ति बान्ताको समस्या लिएर अस्पताल गएको पाइयो ।

गाँजाबारे समाजमा अनेक दृष्टिकोण छ । परम्परागत औषधिको रूपमा प्रयोग गरिने गाँजा, भाङ लगायतका पदार्थ बिस्तारै लागु औषध सेवनको पहिलो खुड्किलो बन्न पुग्यो । यसै कारण सेवनमा प्रतिबन्ध लगाउन थालियो । अहिले स्थिति फेरिँदै आएको छ । विभिन्न क्षेत्रमा औषधिको रूपमा यसको उपादेयता तथा लाभलाई आधार मान्दै गाँजा सेवन अवैध मान्न छाडियो । पश्चिमा देशहरूले यसलाई मान्यता दिन थाले ।

गाँजामा रहेको कानाबिडियोल (सीबीडी) नशासम्बन्धी समस्यामा उपयोगी मानिएको छ । यसले शरीरका विभिन्न भाग सुन्निने समस्यामा नियन्त्रण राख्छ । नशासम्बन्धी कुनै समस्यामा चिकित्सकले गाँजाबाट बनेको औषधि सिफारिस गर्ने गरेका छन् । केमो थेरापी गरिरहेका बिरामीको हकमा पनि गाँजा प्रयोग गर्ने चलन छ ।

मानिसलाई एकदमै पीडा भएको समयमा गाँजाको सीबीडीका कारण दुखाइ कम हुन्छ । यसकारण क्रोनिक आर्थराइटिस भएकाले गाँजाजन्य पदार्थको प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको छ । एन्जाइटी हुने फाइब्रोमाइल्जियामा पनि यसको प्रयोग हुन्छ । टाउको दुखाइमा पनि उपयोगी मानिन्छ ।

लामो समयदेखि इबु प्रोफिन जस्ता औषधि प्रयोग गर्दै आएका बिरामीमा गाँजा सेवनले काम गरेको उदाहरण पनि छन् । नसाको समस्यामा त झन् धेरै उपयोगी मानिन्छ । एन्जाइटी, पार्किन्सन्स, पोस्ट ट्राउमाटिक स्ट्रेस, डिसअर्डर लगायत नशासँग सम्बन्धी रोगमा गाँजा लाभदायक मानिन्छ ।

यी यावत फाइदा पुष्टि भएपछि औषधिको रूपमा पश्चिमा देशसँगै अफ्रिकामा पनि गाँजा प्रयोगलाई वैधता दिने देशहरू थपिँदैछन् । मोरक्कोले गाँजालाई कानुनी मान्यता दिएको छ । त्यहाँको संसदले मतदान गरेर उक्त निर्णय गरेको हो ।

रुवान्डाले एक वर्षअघि गाँजा उत्पादनलाई बढवा दिने नीति लिएको थियो । दक्षिण अफ्रिकाको नीति पनि गाँजा उत्पादन गरेर देशको आर्थिक अवस्था उकास्ने थियो । लेसोथो, जाम्बिया र जिम्बाबेमा पनि गाँजा वैध छ ।

संसारमा कतिपय देशले गाँजालाई कानुनी वैधता दिने मात्र होइन, उत्पादन पनि बढाउने नीति लिने क्रम बढ्दै गएको छ । अमेरिकामा पनि धेरै राज्यले कानुनी मान्यता दिन थालेका छन् । गत १७ अप्रिल सम्ममा १७ राज्य र डिस्ट्रिक्ट अफ कोलम्बियाले मनोरञ्जनको रूपमा गाँजा सेवनलाई अनुमति दिएका छन् । अन्य तीन दर्जन राज्य तथा केही जिल्लाले औषधिको रूपमा गाँजा प्रयोगमा अनुमति दिएका छन् ।

अमेरिकाको ‘प्यु’ नामक एउटा संस्थाले गरेको एक सर्वेक्षण अनुसार ६० प्रतिशत मानिसले औषधि वा मनोरञ्जनका लागि गाँजा प्रयोगमा अनुमति दिनु ठिक हो भन्ने धारणा राखेका थिए । यसकारण अबका केही वर्षमा अमेरिकाका सबै स्थानमा गाँजा खुला हुने सम्भावना छ । यसपछि पेट दुखाइ र बान्ताको समस्या झन् बढ्न सक्नेछ ।

हालसम्मको तथ्याङ्क हेर्दा देशमा औषधिमा उपयोगी गाँजा मनोरञ्जनका लागि भने घातक ठहरिएको छ ।

–एजेन्सीहरूको सहयोगमा