काठमाडौँ– केही वर्षयता बेल्जियम संसारको शक्तिशाली फुटबल राष्ट्र बनेको छ । यो देश फिफा बरियताको शीर्ष स्थानमा लामो समय अडिएको छ । वर्तमानमा फुटबल मैदानमा ओर्लिनेहरू बेल्जियमलाई प्रतिद्वन्द्वीको रूपमा चाहँदैनन् ।

युरोपेली मुलुक बेल्जियममा ६ वटा खेल लोकप्रिय छन्; फुटबल साइक्लिङ, टेनिस, एथलेटिक्स, हक्की र पौडी ।

बेल्जियमले फुटबलको संसारमा अनेक आरोह–अवरोह भोग्यो । सन् ८० को दशकमा बेल्जियम फुटबलको उच्च लयमा थियो । सन् १९८६ को मेक्सिको विश्वकपमा माइकल प्लाटिनीसहितको फ्रान्स र जिको सहितको ब्राजिल चर्चामा थिए । यस विश्वकपमा बेल्जियम पनि बलियो टोली मानिएको थियो । दोस्रो चरणमा तत्कालीन सोभियत सङ्घलाई र क्वार्टर फाइनलमा स्पेनलाई हराएपछि बेल्जियमको चर्चा चुलिएको थियो ।

संयोग नै मान्नुपर्छ, इङ्ल्यान्डसँगको क्वार्टर फाइनलबाट तहल्का मच्चाएका डिएगो म्यारोडोना अर्जेन्टिनामा थिए । तिनै म्यारोडोना सहितको अर्जेन्टिनासँग बेल्जियम सेमिफाइनलमा पराजित भयो ।

जारी युरो कपको परिणाम जे भए पनि एउटा यथार्थ के हो भने फुटबल जगतमा बेल्जियम एउटा आकर्षण हो । लुकाकुसहितको पुस्ताको प्रभाव रहेसम्म बेल्जियम शक्तिकै रूपमा रहने पक्का छ ।

त्यो समयको बेल्जियम सन् २०१० को दशकको अन्त्यमा आइपुग्दा फेरि संसारको बलियो टोलीका रूपमा उदाएको छ । जारी युरो कपको परिणाम जे भए पनि एउटा यथार्थ के हो भने फुटबल जगतमा बेल्जियम एउटा आकर्षण हो । लुकाकुसहितको पुस्ताको प्रभाव रहेसम्म बेल्जियम शक्तिकै रूपमा रहने पक्का छ ।

केही यस्ता देश छन्, जो फुटबलमा थोरै समय चर्चामा रहे तर शक्तिशाली टोलीको रूपमा रहन सकेनन् ।

सन् १९५० को दशकमा हङ्गेरी विश्व फुटबलको डरलाग्दो शक्ति मानिन्थ्यो । सन् १९५० को विश्व कपपछि हङ्गेरी एकै पटक सन् १९५४ को विश्वकप फाइनलमा पश्चिम जर्मनीसँग ३–२ ले पराजित भएको थियो । हङ्गेरीको सो हार विश्व कप फुटबल इतिहासको अहिलेसम्मकै अप्रत्याशित मानिएको छ ।

सोही समयका फ्लोरेन्स पुस्कासलाई संसारकै उत्कृष्ट फुटबलरको रूपमा अहिलेसम्म धेरैले सम्झिने गरेका छन् । पेले, म्यारोडोना, अल्फ्रेडो स्टेफानो, डिएगो म्यारोडोना र फ्रेन्च बेकनबर्गको समकक्षमा राखिन्छन् पुस्कास । पुस्कास युगपछि हङ्गेरी फेरि फुटबल शक्ति बन्न सकेन ।

सन् १९६० को दशकमा युसिबियो सम्मिलित पोर्चुगलको टोली संसारकै एक उत्कृष्ट टोली थियो । पोर्चुगल सन् १९६६ को विश्वकपमा सेमिफाइनलमा पुगेको थियो ।

सन् ६० को दशकमा फुटबलको संसारमा उदाउनुअघि फुटबल इतिहासमा पोर्चुगलको मिहिनेतको लामो शृङ्खला छ । सन् १९३० को पहिलो विश्वकपमै सहभागी हुन चाहेको पोर्चुगल सन् १९३४ का लागि भएको छनोट चरणको खेलमा स्पेनसँग पराजित भयो । सन् १९३८ को विश्वकप छनोटमा पनि स्वीट्जरल्यान्डसँग पराजित भएर सहभागिताको अवसर गुमायो ।

त्यसपछि विश्व युद्धको कारण लामै समय विश्व कप आयोजना भएन । इङ्ल्यान्डसँग मैत्रीपूर्ण खेलमा १०–० ले पराजित हुनु पोर्चुगलका लागि झनै दुःखद थियो । सन् ५० को दशक पनि पोर्चुगलका लागि राम्रो भएन । पोर्चुगल सन् १९५० को विश्व कप छनोटमा स्पेनसँगको पराजित भयो, यसको चार वर्ष पछि अस्ट्रियासँग खेलेको थियो । भियनामा ९–१ ले पराजित पोचुगलले लिस्बनमा बराबरी गरेको थियो ।

सन् १९५८ को छनोटमा इटाली र उत्तरी आयरल्यान्ड सम्मिलित समूहमा पोर्चुगल अन्तिम स्थानमा थियो । सन् १९६० मा युरोपेली फुटबल च्याम्पियनसिप शुरू भएपछि पोर्चुगलको प्रभाव पढ्न थाल्यो । युरोपेली च्याम्पियनसिप पनि दुई लेगको नकआउट शैलीमा खेलिएको थियो । पहिलो प्रतिद्वन्द्वीको रूपमा पूर्वीजर्मनी पाएको पोर्चुगल विजयी शुरूवातसहित क्वार्टर फाइनलमा पुग्यो ।

पोर्चुगल, बेल्जियम र हङ्गेरी मात्र होइन, संसारमा अरू पनि देश छन् जो विश्व फुटबलमा शक्तिको रूपमा त उदाए तर लामो समय उही साख र फर्ममा रहन कायम सकेनन् । धेरै उतार–चढाब व्यहोरे ।

युगोस्लाभियासँगको क्वार्टर फाइनल पहिलो लेगमा विजयी पोर्चुलग टिम बेलग्रेडमा भएको दोस्रो लेगमा हारेर प्रतियोगिताबाट बाहिरियो । सन् १९६२ को विश्वकपमा पनि छनोट हुन सकेन ।

लामो समयको प्रयासपछि पोर्चुगल सन् १९६६ को विश्वकपमा छनोट भयो । छनोट चरणमा पोर्चुगल चेकोस्लोभाकिया, रोमानिया र टर्की सम्मिलित समूहमा थियो । सो समूहमा पहिलो भएर पोर्चुगल पहिलो पटक विश्वकपमा छानियो ।

पहिलो चरणमा पोर्चुगलले ब्राजिलले खेलेका तीन वटै खेलमा जित हात पार्‍यो । यसमा साबिक विजेता ब्राजिल माथिको ३–१ को जित पनि समावेश थियो । यसपछि पोर्चुगलको टोलीमाथि संसारका सबै फुटबल पारखीको ध्यान जान थालेको हो ।

क्वार्टर फाइनलमा अप्रत्याशित प्रदर्शन गर्दै आएको उत्तर कोरियासँग पोर्चुगल ३–० ले पछि पर्‍यो । यसै खेलमा फेरि इसुबियो छाएपछि यो टोली खेलमा फर्किंदै ४–३ को जित हात पार्न सफल भयो ।

यसरी सेमिफाइनल प्रवेश गरेको पोर्चुगल इङ्ल्यान्डसँग २–१ ले पराजित भएको थियो । यो पराजय पनि त्यत्तिकै भएको होइन । शुरूमा खेल लिभरपुलमा हुने तय थियो । पछि फिफाले लन्डनमै हुने भनेपछि पोर्चुगलले खेलअघि लामो यात्रा गरेको थियो ।

सोभियत सङ्घलाई हराउँदै तेस्रो स्थान हात पारेर पोर्चुगलले पहिलो विश्व कपको अनुभव गरेको थियो । सोही विश्वकपमा नौ गोल गरेर इसुबियो शीर्ष गोलकर्ता भए ।

लगत्तै पोर्चुगल ओरालो लाग्न थाल्यो । विश्वकपमा छनोट हुन समेत असफल भयो । सन् २००० को दशकमा पोचुगलसँग लुइस फिगो र रुइ कोस्टा जस्ता स्टार खेलाडी थिए यद्यपि अपेक्षित परिणाम प्राप्त भएन । सन् २०१० को दशक सकिँदासम्म परिणाममा उथलपुथल भए पनि पोर्चुगल लगातार फुटबल शक्तिको रूपमा रहेको छ ।

बेल्जियमको कथा भने फरक छ । सन् १९२० देखि १९३० सम्मको समय बेल्जियमका लागि सुखद मानिन्छ । बेल्जियममा घरेलु तहमा फुटबल लोकप्रिय थियो । सन् १९४० को दशकमा बेल्जियममा आक्रामक फुटबलरहरूको जमात थियो । हेनरिक रिक, जोसेफ मेरमान लगायत एकसे एक स्टार थिए तर सन् १९५४ मा हङ्गेरीसँग बराबरको प्रतिस्पर्धी ठानिएको बेल्जियम पहिलो चरणमै बाहिरिएको थियो ।

सन् १९५८ को विश्वकपका लागि प्ले अफ खेल्नुपर्ने भएपछि बेल्जियमले अस्वीकार गर्दै ऊ विश्वकपबाट बाहिरिएको थियो । जर्मनीले नै सन् १९५४ को विश्वकप विजेता जर्मनीलाई त्यसै वर्ष २–० ले पराजित ग¥यो । सन् १९६२ को विश्वकप विजेता ब्राजिल त सन् १९६३ मा बेल्जियमसँग ५–१ ले पराजित भएको थियो ।

सन् १९७२ मा पहिलोपटक युरोपेली च्याम्पियनसिपमा सहभागी भएको बेल्जियम तेस्रो हुन सफल भयो । सन् १९७४ मा बेल्जियमको टोली एक गोल नखाई प्रतियोगिताको प्रारम्भिक चरणबाटै बाहिरिएको थियो, प्रारम्भिक दुवै खेलमा गोलरहित बराबरी गरेको थियो । सन् १९६० मा शुरू भएको अफसाइड ट्र्यापको प्रचलन सबैभन्दा राम्रोसँग प्रयोग गर्ने देश बेल्जियम नै थियो ।

सन् १९८० मा बेल्जियम युरोपेली च्याम्पियनसिपमा दोस्रो हुन सफल भयो । सन् १९८२ देखि २००२ सम्म बेल्जियम हरेक विश्वकपमा छनोट हुन सफल भयो । सन् १९८२ मा साबिक विजेता अर्जेन्टिनालाई १–० ले हराएपछि बेल्जियमको चर्चा चुलिएको थियो । बेल्जियम फेरि सन् २००२ बाट एकाएक ओरालो लाग्यो ।

सन् २०१२ को बेल्जियमको पुनर्उत्थान युग शुरू भयो । यो उत्कृष्ट फर्म र लय लामो समय रहने हो या यो पुस्ता रहे सम्मका लागि हो त्यो त यकिन छैन ।

पोर्चुगल, बेल्जियम र हङ्गेरी मात्र होइन, संसारमा अरू पनि देश छन् जो विश्व फुटबलमा शक्तिको रूपमा त उदाए तर लामो समय उही साख र फर्ममा कायम रहन सकेनन् ।

सन् १९३० र १९५० को विश्वकप विजेता उरुग्वे फेरि लय पक्रन सङ्घर्षरत छ । सन् १९१० को दशकमा डिएगो फोर्लानको प्रेरणामा सानदार फर्ममा रहेको उरुग्वे टोली फेरि सङ्घर्षरत छ ।

कुनै समय संसारकै शक्ति मानिने चेकोस्लोभाकिया र चेक गणतन्त्र अहिले शक्तिमा छैनन् । सन् ५० को र सन् ९० को दशकमा विश्व फुटबलमा आकर्षण मानिएको स्वीडेन पनि उही शक्ति रहेन ।

कुनै समय युगोस्लाभिया पनि संसारको फुटबल शक्ति थियो । विभाजन अघि सन् १९९० मा अन्तिम पटक यो सिङ्गो देश विश्वकपमा क्वार्टर फाइनलमा पुगेको थियो । युगोस्लाभिया त पछि टुक्राटुक्रा भयो । यसैमध्येको एक क्रोएसिया सन् १९९८ मा विश्वकपमा पहिलो सहभागितामै सेमिफाइनलमा पुगेको थियो । यसपछि गुमनाम बनेको क्रोएसिया सन् २०१६ मा उदाउन शुरू गरेको छ ।

गत विश्वकपको उपविजेता क्रोएसिया, गत युरो कपको विजेता पोर्चुगल र शीर्ष बरियताको बेल्जियमले फुटबलको दुनियाँमा लामो आरोह–अवरोह पार गरेका छन् । यी तीनै देश अहिले शक्तिको रूपमा स्थापित छन् । क्रोएसियाको इतिहास अन्य देशझैँ लामो छैन परन्तु छोटै अवधिमा पनि उसको कथा गर्वलायक छ । यी देशको यही लय, यही उत्कृष्टता कति समय कायम रहला !