सप्तरी– सप्तरीको महदेवा गाउँपालिका–१ कि २२ वर्षीया कविता रजकले यही पुस महिनामा दोस्रो सन्तान छोरीलाई घरमै जन्म दिइन् । उनी पहिलोपटक पनि घरमै सुत्केरी भएकी थिइन् रजकले भनिन्, ‘दुई छोरीलाई घरमै जन्म दिए पनि गर्भवती हुँदा दुवैको पालोमा दुई पटक डाक्टरसँग चेकजाँच गराएको थिएँ ।’
सुत्केरी हुने दिन बिहान ४ बजेदेखि तल्लो पेट दुख्यो । बिहानै सासुले सुडेनीलाई बोलाएर ल्याउनुभयो । सुडेनीले अस्पताल लानु पर्दैन । एक छिनमै घरमा बच्चा जन्मिन्छ भनेपछि अस्पतालतिर नगएर बच्चा जन्मिने पर्खाइमा परिवारका सबै सदस्य बसेको कविताले बताइन् । उनले थपिन्, ‘बिहान आठ बजे सजिलै सुत्केरी भएँ ।’ उनी ८ कक्षासम्म पढेकी छन् । उनको परिवारमा कोही पनि शिक्षित छैनन् ।
सुत्केरी गराउन अस्पताल नै जानुपर्छ भन्ने मान्यता परिवारका कुनै सदस्यको नरहेको कविताको भनाइ छ । जेठानीले पनि तीन सन्तान घरमै जन्माएको उनले बताइन् ।
सप्तरीको विष्णुपुर गाउँपालिका कन्कट्टाकी ३२ वर्षीया सुनिता रजकले तीन सन्तानलाई घरमै जन्म दिइन् ।
उनले भनिन्, ‘कान्छो छोरा ६ महिनाको भयो । घरमा सजिलै सुत्केरी भएँ ।’ गर्भवती भएका बेला पनि उनले एक पटक पनि डाक्टरसँग चेक जाँच गराएकी थिइनन् । न त कुनै औषधी नै खाएकी थिइन् ।
त्यस्तै, राजविराज नगरपालिका–१ डुमरीकी ममता यादवले पहिलो सन्तानलाई यही पुसको पहिलो हप्ता घरमै जन्म दिइन् ।
उनले भनिन्, ‘गर्भवती भएको थाहा पाएपछि डाक्टरसँग जाँच गराएको थिएँ ।’ त्यसपछि स्वास्थ्यमा कुनै समस्या नआएपछि पुनःजाँचका लागि डाक्टरनिर नगएको ममताले बताइन् ।
उनले थपिन्, ‘हाम्रो गाउँमा अहिले पनि ५० प्रतिशत सुत्केरी घरमै हुने गरेका छन् ।
जानेर वा नजानेर हाम्रो जिल्लाको ग्रामीण भेगका अशिक्षित परिवारले अहिले पनि घरमै सुत्केरी गराउने गरेको अवकाश प्राप्त सिनियर स्टाफ नर्स रेखा देवले बताइन् । उनले भनिन्, ‘कतिको त सुत्केरी हुन नसकेपछि जटिल समस्या भएर र कति सुत्केरी भएर आमा वा शिशु वा दुवै जटिल अवस्थामा अस्पताल आउने गरेका छन् ।’
गर्भवती भएपछि कम्तिमा पनि चार पटक चेक जाँच गराउनु पर्छ । आमा र शिशुको ज्यान जोखिम हुन नदिन अस्पतालमा नै सुत्केरी गराउनुपर्ने चाहना नेपाल सरकारको रहेको छ । आमा र बच्चा अस्पतालमै सुरक्षित हुने भए पनि कतिपय परिवारले त्यसो नगरेर अझै आलटाल गर्दै आएको प्रसुति रोग विशेषज्ञ डा. उषा देव बताइन् ।
अस्पतालमा सुत्केरी गराएपछि आमा सुरक्षा कार्यक्रमअन्तर्गत सुत्केरी गराई निशुल्क र घर फर्किने बेलामा यातायातवापत् १ हजार रुपैयाँ दिने प्रावधान रहेको स्वास्थ्यकर्मी मनिषा सिम्खडाले बताइन् ।
उनले भनिन्, ‘सुत्केरी महिलाको रगत ओ निगेटिभ छ भने सुत्केरी भएको ७२ घण्टाभित्र दिनुपर्ने सुई पनि अस्पतालले निशुल्क लगाई दिन्छ ।’
अस्पतालले डिस्चार्ज गर्ने बेलामा बर्थ सर्टिफिकेट पनि दिन्छ । त्यो पनि एउटा पहिचानको ठूलो आधार हो । त्यसैले ज्यानलाई जोखिममा पारेर घरमा सुत्केरी हुनुभन्दा अस्पताल जानु अत्यन्तै जरुरी रहेको महिला स्वास्थ्य स्वयम्सेविका पुनिता कर्णले बताइन् ।
प्रतिक्रिया