स्टकहोम – सन् २००८ को वित्तीय सङ्कटसँग जुध्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेका फेडरल रिजर्भका पूर्व प्रमुख बेन बर्नान्कीसहित तीन अमेरिकी अर्थशास्त्रीलाई अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दिने घोषणा गरिएको छ।

डग्लस डायमन्ड र फिलिप डिबभिगसँगै बर्नान्कीलाई ‘विशेष गरी वित्तीय संकटको समयमा अर्थतन्त्रमा बैंकहरूको भूमिकाका साथै वित्तीय बजारलाई कसरी नियमन गर्ने भन्ने आम बुझाइमा उल्लेखनीय सुधार गरेकोमा’ सम्मान गरिएको अर्थशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार निर्णायक समितिले बताएको छ।

पुरस्कार राशि करोड स्वीडिश क्रोनर (करिब आठ लाख ८० अमेरिकी डलर) रहेको छ र यो तीन पुरस्कार विजेताबीच समान रूपमा साझेदारी गरिनेछ।

सन् २००८ को मन्दीपछि सुधारलाई गति दिने श्रेय ६८ वर्षीय बर्नान्कीलाई दिइन्छ। आलोचकहरूले यसलाई रोक्न केही नगरेको र लगानी बैंक लेहमन ब्रदर्सलाई धराशायी हुन दिएको भन्दै आलोचना गरेका थिए।

सन् १९३० को दशकमा आधुनिक इतिहासकै सबैभन्दा खराब आर्थिक सङ्कटमहामन्दीबारे सन् १९८० को दशकको सुरुमा गरिएको विश्लेषणका लागि उनले यो पुरस्कार प्राप्त गरेका हुन्।

सन् २००८–२००९ को वित्तीय सङ्कटको समयमा बर्नान्कीले केन्द्रीय बैंकको प्रमुखको भूमिकामा अनुसन्धानबाट प्राप्त ज्ञानलाई नीतिमा उतार्न सफल भएको नोबेल समितिले जनाएको छ।

ब्याज दर घटाउने र वित्तीय प्रणालीमा तरलताको बाढी ल्याउने फेडको अपरम्परागत प्रतिक्रियाका लागि बर्नान्कीको प्रशंसा गरिएको छ।

सन् १९५३ मा जन्मेका युनिभर्सिटी अफ शिकागोका प्राध्यापक डायमन्ड र सेन्ट लुइसस्थित वासिङ्टन युनिभर्सिटीका प्राध्यापक ६७ वर्षीय डाइबभिगलाई मध्यस्थकर्ताको भूमिका निर्वाह गरेर बचतलाई लगानीका लागि कसरी ‘उत्तम समाधान प्रदान गर्छ’ भनेर देखाएकोमा सम्मान गरिएको हो।

यो जोडीले यो पनि देखायो कि यी संस्थाहरू कसरी तथाकथित बैंक सञ्चालनको लागि असुरक्षित थिए।

समितिले भनेको छ, ‘यदि ठूलो संख्यामा बचतकर्ताहरू एकैसाथ आफ्नो पैसा झिक्न बैंकतिर दौडन्छन् भने बैंक चल्छ र बैंक धराशायी हुन्छ भन्ने यो अफवाह आत्मसन्तुष्टिपूर्ण भविष्यवाणी बन्न सक्छ।’ सरकारले निक्षेप बीमा गर्ने र बैंकहरुलाई अन्तिम उपायको ऋणदाता बनेर जीवनरेखा प्रदान गरेमा यो खतरनाक गतिशीलताबाट बच्न सकिने समितिले जनाएको छ।

‘पुरस्कार विजेताहरूको अन्तरदृष्टिले गम्भीर सङ्कट र महँगो कर्जा सहयोग दुवैबाट बच्ने हाम्रो क्षमतामा सुधार गरेको छ,’ अर्थशास्त्र पुरस्कारका लागि समितिका अध्यक्ष टोरे एलिङ्गसेनले भने।

‘संक्षेपमा भन्ने हो भने, सिद्धान्तले भन्छ कि यदि तिनीहरूलाई उचित नियमन गरियो भने बैंकहरू धेरै उपयोगी हुन सक्छन् र तिनीहरूलाई उचित नियमन गरियो भने मात्र तिनीहरू स्थिर हुने ग्यारेन्टी गरिन्छ,’ एलिङ्गसेनले भने।