धोकाको श्रृंखलावद्ध अध्यायपछि आरोप प्रत्यारोपमा गुज्रिएका एमाले–माओवादी फेरि सहयात्राका लागि अघि बढेका छन् । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी गठन गरी पाइलट र को–पाईलटको भूमिकामा देखिएका शीर्ष नेतृत्व पुष्पकमल दाहाल र केपी ओलीको सम्बन्ध पानी बाराबारमा पुगेर टुंगियो । समयक्रमसंगै फेरि जोडियो, फेरि टुट्यो । जोड्ने र टुट्ने रसायनको काम नेताहरूकै मस्तिष्क उपज हो या अन्य संयोग जोडिन्छन्, त्यसको भविष्यले खोजी गर्ला । तर संसदको तेस्रो शक्ति माओवादी त्यसमाथि त्यसका सारथि प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनाउन कांग्रेस–एमालेमा किन माथापच्ची चल्छ ? ०८४ को मिसनमा लागेको एमाले फेरि सत्ताको जोड घटाउमा किन अलमलियो ? सत्ताको यसखाले भद्दा दाउपेचले लोकतन्त्रको मानमर्दन गरेको छैन ? कांग्रेस–एमाले कम्मर कसेर विधिको शासनका लागि केन्द्रीय राजनीतिमा किन हस्तक्षेप बढाउन सक्दैनन् ? पछिल्लो गठबन्धनको गन्तव्य कति लामो छ ? यिनै जिज्ञासाबीच एमाले संसदीय दलका प्रमुख सचेतक महेश बर्तौलासँग रेडियो क्यान्डिडका लागि कृष्ण तिमल्सिनाले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश : ः  

छोटो समयमा भएको अप्रत्याशित राजनीतिक उथलपुथलमा विदेशी शक्तिको हात रहेको विदेशी सञ्चारमाध्यमहरूले प्रसारण गरिरहेका छन् । यहाँको बुझाइमा राजनीतिक कोर्स फेरिनु पछाडिका पृष्ठभूमि के हो ?

विद्यमान संसदभित्रको अङ्कगणितले कुनै पनि बेला सरकारको फेरबदलको चक्र चलिरहन सक्छ भन्ने पूर्वानुमान छँदै थियो । अहिले कसैको कारण भन्दा पनि गठबन्धन भित्रको चरम विरोध र संसदको अङ्कगणितले निर्माण गरेको यो फेरबदल हो ।

हामी जोडिनु अघिको गठबन्धन बीचमा निकै ठूलो अन्तर विरोध, घात प्रतिघातहरू थिए । पछिल्लो कोशी र राष्ट्रिय सभाको निर्वाचनको मत परिणामबाट पनि उहाँहरूमा रस्साकस्सी देख्न सकिन्छ ।

त्यसैले त्यो गठबन्धनबाट प्रचण्डलाई सास फेर्न उकुसमुकुस भएको देखिन्थ्यो । यसो भएपछि हामीले प्रधानमन्त्रीको प्रस्ताव स्विकारेर नयाँ राजनीतिक कोर्स निर्माण गर्ने एउटा मार्गचित्र बनाएको हो । तर विगतका कतिपय  घटनाक्रमले हामीलाई बेला बेलामा झस्काउन सक्छन् । अब विगतबाट पाठ सिकेर सबैले आफूलाई ठिक ढङ्गबाट प्रस्तुत गर्नुपर्ने दायित्व छ ।

बाम एकताको अर्को श्रृंखला सत्ता यात्राको तुरुप हो कि एमालेको अग्निपरीक्षा ? 

निश्चय नै यो आधार हो ।  नेपालमा धेरै खालका सटर भएका पार्टी भन्दा मुख्य राष्ट्रिय शक्ति भएका दलहरू बीच केही मान्यता र एजेन्डाको प्रतिस्पर्धा भएर जनतालाई पनि त्यस प्रकारको छनोटको सुविधा दिने भन्ने हो । एजेन्डा, दृष्टिकोण, विचार र दर्शनका आधारबाट देश निर्माण गर्ने कार्य योजनालाई जनताले अनुमोदन गर्ने श्रृंखलामा देश पुर्‍याउनुपर्ने विभिन्न घटनाक्रमको निष्कर्षका रूपमा यो अवसरलाई लिन्छौँ ।

त्यसकारण कम्युनिस्ट आन्दोलन एक ढङ्गबाट विकास हुने विषय स्वाभाविक रूपमा आम कम्युनिस्ट पार्टीका कार्यकर्ताका लागि सुखद समाचार हो । आज सरकार छ भन्ने कुरालाई प्रमुख कुरा नबनाई सिंगो बामपन्थीलाई एक ठाउँमा ल्याउने आधारबाट यो यात्रा अघि बढाउन खोजिएको हो ।

विगतका गल्ती, कमजोरी सच्याएर विकास, समृद्धि र सुशासनका लागि कांग्रेससँगको यात्रा असहज भयो भन्दै एमालेसँग सहयात्राको प्रस्ताव राख्नुभयो । यो संगै बामपन्थीलाई एक ठाउँमा ल्याउने राजनीतिक कोर्स निर्माणको प्रस्ताव स्वाभाविक रूपमा आयो । यही सहमतिको बिन्दुमा उभिएर यो यात्रा तय भएको हो ।

अहिलेको संसदीय गणितको कारण पनि नयाँ सरकार बनाउन कहीँ न कहीँ हामीले सहयोग गर्नुपर्ने स्थिति थियो । हामी स्वयं सरकारको नेतृत्वमा आउन अहिले मरिहत्ते गर्ने योजनामा लागेका हैनौँ । गठबन्धन भत्किएर नयाँ सरकार बनाउन हामीले सहयोग गर्नुपर्ने अवस्थामा साथ दिएका हौँ ।

हिजो तपाईँहरूले यही जगमा उभिएर प्रदेश गुमाउनु भयो, संघ गुमाउनु भयो, अब फेरि यहीँ उभिएर त्यति ठूलो महल बन्ला भन्ने अपेक्षा दुस्वप्न होला नि ?

इतिहासको समीक्षा गर्दा यस्तै पर्छ । अब विगतको कमजोरी दोहोर्‍याउँदैनौं भन्ने धारणा हृदयदेखि आयो भने अगाडि जान सक्छौँ । नत्र यो संसदीय गणितले त कसैलाई उभ्याउने र कसैलाई ढाल्ने मात्रै हुन्छ ।

हामी जे अभ्यासमा गइरहेका छौँ, अहिलेको निर्वाचन प्रणालीले निर्माण गर्ने परिस्थिति यही हो । निर्वाचन प्रणालीको कारण पनि अस्थिरता निर्माण भएको छ । एकल पार्टीले बहुमत पाएको भए एउटा पार्टीले ५ वर्ष सरकार सञ्चालन गर्थ्यो । ठीक बेठिक जे भए पनि ५ वर्षपछि जनताले समीक्षा गर्थे ।

त्यसैले अब हामी राजनीतिक दलहरू जो नेतृत्व गर्दै आएका छौँ वा भोलि पनि गर्छौँ, तिनले आफूले बोलेको बोली र बचनमा कथनी र करनीमा एकरूपता कायम गरेर जाने विषयमा प्रतिबद्ध हुनुपर्छ । त्यसो भयो भने विगतको तितो यथार्थ भए पनि अपनत्व बढाएर यात्रा अगाडि लैजान सकिन्छ । शीर्ष नेतृत्व यस विषयमा गम्भीर हुनुपर्छ ।

प्रचण्डले मलाई प्रयोग गरे भने लात हानेर बाहिर निस्किन सक्छु भनेपछि यो उपयोगवादको  सिद्धान्त अनुसार बनेको सहयात्राबाट शुद्धीकरणको अपेक्षा कसरी गर्न सकिएला ?

यो विषयमा सम्बन्धित पात्रहरूले आफूलाई यही ढङ्गबाट प्रस्तुतिमा जोड्नु आवश्यक छ । नागरिकलाई सरकारको माध्यमबाट सेवा दिने भनेर अघि बढेका छौँ भने सुरु देखि नै यस्ता कुरामा सशङ्कित हुनु भएन । त्यसैले सबैले आफूलाई ठिक ढङ्गबाट सबैलाई समान मानेर आफूले लिएको नीति के हो त्यसको आधारमा काम गर्ने र धारणा बनाउने गर्नुपर्छ ।

नेकपा एमालेको अहिले सबैभन्दा ठूलो प्रहार एकीकृत समाजवादीमाथि हो ?

हामीले त्यस्तो सोचेका छैनौँ । सबै मिलेर जानुपर्छ भन्ने भाव बोकेर हिँडेका छौँ ।  युवाहरू पलायन भइरहेका छन् । सरकारले राम्रो गरिदेओस भन्ने सरकारमाथि नागरिकको ठूलो भरोसा छ । उद्योग व्यवसायीहरू ढुक्क भएर लगानी गर्ने वातावरण बनेको छैन । रोजगारी सिर्जना भएको छैन । यस्तो बेलामा हामीले हिम्मत राखेर काम गर्नुपर्छ भन्ने हो । यहाँ कसैलाई सिध्याउने भन्ने एजेण्डामा एमाले जोडिँदैन ।

हिजो जनताले दुई तिहाइको मत दिएर सरकार चलाएका हौँ । यहाँसम्म आउँदै गर्दा विभिन्न तरीका मिलाएर अदालतको समेत सहारामा एमालेको सरकार हटाउने सम्मका गठबन्धन भए । गठबन्धन निर्माण भएर आएको राजनीतिक शक्ति एकाध मान्छेले कहाँ चिमोटेको छ भनेर सम्झी सम्झी त्यसको बदलामा चिमोट्न जाने भन्ने सोच बनाएका छैनौँ । हामी सक्दासम्म सबैसँग मिलेर नै जाने भन्ने पक्षमा छौँ ।

एमालेले सरकारको नेतृत्व लिने पालो यही बाँकी रहेको कार्यकालमा आउँछ कि प्रचण्डलाई पुरै कार्यकाल दिएर बाँकी लाभ लिन खोजेको हो ? 
यो संयुक्त सरकार हो । यसमा शक्ति बाँडफाँड आपसी समझदारीबाट हुन्छ किनकि यहाँ मन्त्रालयको बाँडफाँडदेखि ७ प्रदेशको सरकार सम्मको विषय जोडिएको छ ।

हिजो बनेको गठबन्धन विघटन भएर नयाँ गठबन्धन बनेपछि त्यसको प्रभाव ७ प्रदेशमा पनि पर्ला । त्यस्तै राष्ट्रिय सभाको केही जिम्मेवारीमा निर्वाचन हुँदै छ । यो अर्को महत्त्वपूर्ण पाटो हो । त्यसैले यसमा पनि छलफल गरेर नै जाने हो । सरकारको आयु कहिले भन्ने हुँदैन । आवश्यकताको आधारबाट सरकार बन्छ र समय आएपछि फेरबदल हुन्छ ।

भोलिका दिनमा कांग्रेस र एमाले मिलेर राजनीतिलाई शुद्धीकरण गरेर लैजाने सम्भावना कतिको छ ?

यो सबै जनताको म्यान्डेटबाट निर्धारण हुन्छ । कोही न कोहीले सरकार त बनाउनु पर्छ । एमाले र कांग्रेसमा एउटा प्रतिपक्षमा बस्नुपर्ने अवस्था छ । अहिले जे बनेको छ, त्यसलाई बलियो ढङ्गबाट बोकेर अगाडि बढ्ने र यसलाई उपयोगको निम्ति भन्दा पनि सरकारको माध्यमबाट सुशासन, विकास, समृद्धि र सामाजिक न्यायका लागि कति काम गर्न सक्छौँ, त्यसमा आफ्नो तर्फबाट सेवा दिने हो । यो प्रयत्नमा एमाले निरन्तर लागिरहन्छ ।