काठमाडौं– विश्वविद्यालयले तोकेको तालिका अनुसार काम हुने हो भने दलहरूले मिनी निर्वाचनका रूपमा लिने स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) चुनाव आउन २ महिना ११ दिन बाँकी छ ।

देश हाँक्ने नेता जन्माउने थलोका रूपमा लिइएको स्ववियु निर्वाचनलाई दलहरूले प्रतिष्ठा बनाइरहेका हुन्छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले सार्वजनिक गरेको तालिकाअनुसार स्ववियु निर्वाचन फागुन १५ गते हुने छ ।

त्रिवि प्राज्ञिक परिषद् स्थायी समिति बैठकले २०८१ सालको शैक्षिक क्यालेन्डर स्वीकृत गर्दै गत असार २९ मै स्ववियु निर्वाचनको मिति फागुन १५ का लागि तोकेको हो ।

शैक्षिक क्यालेन्डरमै तोकेकाले त्रिवि विद्यार्थी कल्याण तथा खेलकुद निर्देशनालयका अनुसार समयमै निर्वाचन गर्न त्रिवि तयार छ । त्रिवि उपकुलपतिको कार्यालयका गणेश आचार्यले समयमै निर्वाचन गर्न आफूहरू तयार भएको खबरहबलाई बताए ।

‘क्यालेन्डरअनुसार काम गर्न योजना बनाइएको हो । समयमै निर्वाचन गर्न तयार छौँ’, आचार्यले खबरहबलाई भने, ‘विद्यार्थी संगठनले पनि क्यालेन्डर पालना गर्ने भनिरहनु भएको छ । फागुन १५ गते निर्वाचन हुन्छ । यसमा विद्यार्थी संगठनले पनि साथ दिनुपर्छ ।’

२०७९ को स्ववियु निर्वाचनको आँकडा अनुसार देशभ। त्रिविका ६२ आङ्गिक र एक हजार ४० सम्बन्धन प्राप्त क्याम्पस छन् । ती सबैमा एकसाथ निर्वाचन गर्ने तयारी छ ।

इतिहास हेर्दा त्रिविमा स्ववियु निर्वाचन वि।सं। २०१८–१९ देखि प्रत्यक्ष प्रणालीमा हुँदै आएको छ । २०३०सम्म प्रत्येक वर्ष हुने गरेको थियो । तर वर्षैपिछे हुँदा काम गर्न समस्या भएपछि वि।सं। २०३६ देखि प्रत्येक दुई–दुई वर्षमा निर्वाचन हुने गरेको छ ।

त्रिविमा वि.सं. २०७३ देखि मिश्रित प्रणालीअनुसार उपत्यकाका नौ र बाहिरका १७ क्याम्पसमा निर्वाचन भएको थियो । अन्य क्याम्पस विवादका कारण निर्वाचन हुन पाएन ।

प्रत्येक दुई–दुई वर्षमा हुने भनिए पनि २०६५ यता नियमित हुन सकेको थिएन । २०६५ चैत ६ गतेपछि एकैचोटी आठ वर्षमा २०७३ चैत १५ गते स्ववियु निर्वाचन भयो । पछिल्लो पटक २०७९ चैत ५ गते स्ववियु निर्वाचन भएको थियो । अब फागुन १५ मा हुँदैछ ।

गठबन्धन कि एक्लै ?

ठूला विद्यार्थी संगठन नेपाली कांग्रेसनिकट नेविसंघ र एमालेनिकट अनेरास्ववियुका नेताहरू निर्वाचनका लागि तयारी भइरहेको बताउँछन् । हाल कांग्रेस, एमाले र साना पार्टी मिलेर गठबन्धन सरकार चलिरहेको छ ।

त्यसैअनुसार दुई ठूला दल मिलेर नेपाल पत्रकार महासंघको निर्वाचन भइसकेको छ । पत्रकार महासंघमा जस्तै स्ववियु निर्वाचनमा यी दुई दलले गठबन्धन गरेर अघि बढ्ने सम्भावना बलियो छ । तर यसबारे अहिलेसम्म छलफल नभएकाले एक्ला एक्लै लड्ने दुवै संगठनका अध्यक्ष बताउँछन् ।

कांग्रेसनिकट नेपाल विद्यार्थी संगठनका अध्यक्ष दुजाङ शेर्पाका अनुसार नेविसंघ एक्लै निर्वाचन लड्न तयार छ । उनी समयमै निर्वाचन गर्न आफ्नो संगठन तयार भएको दाबी गर्छन् ।

‘हाम्रो योजना त देशभरका क्याम्पसमा एकल निर्वाचन लड्ने हो । निर्वाचनमा सहकार्य नगरौँ भनिराखिएको छ’, शेर्पाले खबरहबलाई भने, ‘नेताहरूले गठबन्धन गरेर जानुपर्छ भन्दा एकल लड्न तयार रहने बताउँछौँ । केन्द्रबाटै गठबन्धन गर्ने समझदारी हुँदैन ।’

यस्तै, एमालेनिकट अनेरास्ववियुका अध्यक्ष समिक बडाल पनि विद्यार्थी संगठनको निर्वाचनमा गठबन्धन गर्न आफूहरू तयार नहुने बताउँछन् । ‘विद्यार्थी संगठनको निर्वाचन राजनीतिमा पुस्तान्तरण गराउने अब्बल निकाय हो । यसलाई सुरुबाटै बलियो बनाउन एकल–एकल चुनाव लड्ने संस्कार बनाइदिनुपर्छ’, बडालले खबरहबलाई भने, ‘हाम्रो पदाधिकारी बैठक बसेको छ । स्ववियु निर्वाचनमा जान तयार छौँ । अब माघ ६, ७ र ८ गते बस्ने केन्द्रीय समिति बैठकमा पनि गठबन्धन नगर्ने विषयमा छलफल गर्छौं ।’

बडाल स्थानीय गठबन्धन भए पनि केन्द्रबाटै कुनै सहमति नहुने दाबी गर्छन् । भने, ‘केन्द्रबाट गठबन्धन हुँदैन । जिल्लामा साथीहरूले आवश्यकताअनुसार गरे त हस्तक्षेप गर्ने कुरा भएन । अर्को कुरा, निर्वाचन निर्धारित समयमै हुनुपर्छ ।’

अनेरास्ववियु तयार

अनेरास्ववियुले ६० वटा जिल्लामा सम्मेलन गरिसकेको अध्यक्ष बडालले बताए । अन्यमा पनि जिल्ला अध्यक्ष टुंग्याएर नामवाली आइरहेको उनी बताउँछन् । बाँकी जिल्लालाई पुस २० गतेसम्म अध्यक्ष चुनिसक्न सर्कुलर जारी गरेको छ ।

‘खासमा स्ववियु निर्वाचन सकेर चैत मसान्तभित्र संगठनको महाधिवेशन गर्छौँ । स्ववियु निर्वाचन गर्ने जिम्मेवारी हाम्रो कार्यकाललाई भएकाले समयमै निर्वाचन गर्न लागिरहेका छौँ । त्रिविसँग यही कुरा उठाउँछौँ’, उनले भने ।

अनेरास्ववियुले ०७९ को स्ववियु निर्वाचनमा १ सय ३४ क्याम्पसमा सभापति र १ सय ५२ क्याम्पसमा सचिव जितेको थियो । अध्यक्ष बडाल बुधबार बसेको पदाधिकारी बैठकले स्ववियु निर्वाचनबारे अन्य संगठनसँग पनि छलफल चलाउने निर्णय भएको बताउँछन् । यस्तै, २५ र २६ गते स्ववियु निर्वाचनबारे देशैभरका विद्यार्थीसँग कार्यशाला गर्ने निर्णय भएको छ ।

नेविसंघ तयार, तर संगठन अलपत्र

नेविसंघले हाल ६० भन्दा बढी जिल्ला सभापति टुंग्याइसकेको दाबी गरेको छ । बुधवार र बिहीबार पनि केही जिल्ला सभापति टुंग्याएको अध्यक्ष शेर्पा बताउँछन् ।

‘हाम्रा केही जिल्लामा मात्रै सभापति टुंग्याउन बाँकी छ । यो महिना सक्छौँ’, उनले खबरहबलाई भने, ‘केन्द्रको महाधिवेशन स्ववियु निर्वाचनपछि गर्नुपर्ने भएकाले त्यसपछि कार्यसमिति तय गर्नुपर्ने छ । हामी तालिकाअनुसार स्ववियु निर्वाचन गर्न जिल्ला सम्मेलनलाई प्राथमिकता दिइरहेका छौँ ।’

उनले केही जिल्लाहरूमा आंकेक्षी धेरै भएका कारण जिल्ला सभापतिहरू टुंग्याउन नसकेको बताए । नेविसंघले ७५२ सदस्यीय कार्यसमिति बनाएका केही समस्या भने छ । अध्यक्षबाहेकका पदाधिकारी यो संगठनले टुंग्याउन सकेको छैन । तर समयमै निर्वाचन गर्न आफूहरू तयार भएको नेविसंघ प्रवक्ता सुरज सेजुवाल बताउँछन् । उनका अनुसार सम्मेलन बाँकी रहेका जिल्लामा टिम पठाइएको छ । नेविसंघले ०७९ को स्ववियु निर्वाचनमा १ सय ३२ क्याम्पस जितेको थियो ।

क्रान्तिकारीमा उल्झन्

नेकपा माओवादी केन्द्रको विद्यार्थी संगठन अखिल क्रान्तिकारीमा विवादै विवाद छ । गत असोज १० गतेदेखि १२ गतेसम्मको सम्मेलनमा विवाद भएपछि केन्द्रीय अध्यक्ष लगायत पदाधिकारी चुनिएका छैनन् । दुई वर्ष अध्यक्षको सम्हालेकी पञ्चा सिंहको कार्यकाल ३ वर्ष नाघिसकेको छ । अहिलेसम्म सम्मेलन सक्ने तीनचारवटा विकल्पमा छलफल भए पनि निष्कर्ष आएको छैन ।

पार्टीका नेतापिच्छेका उम्मेदवार हुँदा उमेर हदको विषय झिकेर भाँडिएको सम्मेलन २ महिनासम्म पनि नहुँदा स्ववियु निर्वाचनमा पनि अलमल छ । केही जिल्ला र प्रदेशको सम्मेलन गर्न नपाएको क्रान्तिकारीले केन्द्रको सम्मेलन नगरी स्ववियु निर्वाचन फेस गर्न सक्ने अवस्था नरहेको नेताहरू बताउँछन् ।

त्रिवि क्यालेन्डरअनुसार जाने भनिरहेको छ । हाम्रो राष्ट्रिय सम्मेलन हुन सकेको छैन’, उपाध्यक्ष नरेश रेग्मीले खबरहबसँग भने, ‘हाम्रा कारण स्ववियु निर्वाचन र क्यालेन्डर प्रभावित हुनु हुँदैन । यसै त विद्यार्थी नेता बुढा भइसके । समयमै निर्वाचन गर्न हामीले सम्मेलन गर्नुपर्छ ।’

रेग्मी २–२ वर्षमा हुने स्ववियु निर्वाचनलाई विद्यार्थी संगठनले सहयोग गर्नुपर्ने बताउँछन् । ०७९ को स्ववियु निर्वाचनमा अखिल क्रान्तिकारीले उपत्यकाका ४ क्याम्पस सहित ८४ स्थानमा जितेको थियो ।

उपत्यकाको नेपाल ल क्याम्पस, सानोठिमी क्याम्पस, अस्कल क्याम्पस र हिमालय इन्जिनियरिङ क्याम्पस क्रान्तिकारीले जितेको छ ।

एकीकृत समाजवादीमा पनि समस्या

माधवकुमार नेपाल नेतृत्वको पार्टी नेकपा एकीकृत समाजवादीको विद्यार्थी संगठन अनेरास्ववियूमा पनि समस्या छ । यो संगठनले पनि ४० जिल्लामा सम्मेलन गरेको छैन । अध्यक्ष आरती लामाका अनुसार केही प्रदेश सम्मेलन पनि बाँकी छ ।

खासमा विद्यार्थी इन्चार्जको अलमल र पार्टीका आन्तरिक कुराले पनि संगठनमा समस्या भएको अध्यक्ष लामाको भनाइ छ । लामालाई पार्टीले आयोजक कमिटी बनाएर केन्द्र जिल्ला र प्रदेश सम्मेलन गर्ने जिम्मेवारी दिएको थियो ।

तर पार्टीमा निरन्तर विवाद र संगठनमा एकरूपता नहुँदा सम्मेलन गर्न सकेको छैन । संगठनमा कुनै विवाद नभए पनि प्राविधिक कारणले सम्मेलन गर्न नपाएको उनी दाबी गर्छिन् ।

‘अन्य संगठन समयमै निर्वाचन गर्न तयार भए हामीले पनि त्यही गर्नुपर्छ । संगठनको सम्मेलन स्ववियु निर्वाचनअगाडि गर्ने या पछाडि गर्ने छलफल बाँकी छ’, लामाले खबरहबलाई भनिन, ‘हाम्रा संगठनका कारण स्ववियु निर्वाचन प्रभावित नहोस् भनेर लागिरहेका छौँ । यो कुरा पार्टी नेताहरूलाई पनि राख्छु ।’

अनेरास्ववियूले देशभर स्ववियु सभापति ८ ठाउँ जितेको छ । नेविसंघसँग गठबन्धन गरेको सो संगठनले देशर सचिव र कोषाध्यक्ष बढी जितेको अध्यक्ष लामाको दाबी छ । स्ववियु निर्वाचन नजिकिएको बेला यो संगठनले पार्टीबाट विद्यार्थी फाटको इन्चार्ज बनाएर पूर्व स्ववियु सभापति तथा विद्यार्थी आन्दोलकी लिडर रामकुमारी झाक्रीलाई पठाएको छ ।

प्रजातान्त्रिक विद्यार्थी संगठन पनि तयार

राजेन्द्र लिङ्देन नेतृत्वको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीनिकट राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक विद्यार्थी संगठन पनि त्रिविको क्यालेन्डर अनुसार निर्वाचनमा जान तयार भएको जनाएको छ ।

संगठनका केन्द्रीय संयोजक कमल बम प्रदेशगत संरचना नभए पनि सबै जिल्लामा संगठन भएकाले निर्वाचनमा जान समस्या नभएको दाबी गर्छन् । उनी निर्वाचनमा एकल प्रतिस्पर्धा गर्ने बताउँछन् ।

प्रजातान्त्रिक विद्यार्थी संगठनले ०७९ को स्ववियु निर्वाचनमा १ सभापति, ४ सचिव र २० जनाभन्दा बढी सदस्य जितेको बम बताउँछन् ।

साना संगठनको तयारी

यस्तै, जनता समाजवादी पार्टीनिकट समाजवादी विद्यार्थी युनियनले पनि तयारी गर्दैछ । अशोक राईले पार्टी विभाजन गरेपछि विद्यार्थी संगठनमा भद्रगोल छ । ०७९ को निर्वाचनमा केही स्थान जितेको यो संगठनका नेताहरू अहिले तितरबितर छन् । जनमत पार्टीनिकट विद्यार्थी संगठन जनमत संघ पनि मधेसका केही जिल्लामा प्रतिस्पर्धा गर्ने तयारीमा छ ।