अमेरिकी संविधानले तीन पटक राष्ट्रपति हुन नपाउने व्यवस्था गरेको छ। यसका बाबजुद अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले आफू तेस्रो पटक राष्ट्रपति हुने विषयलाई ‘जोक’को रूपमा नलिनका अपिल गरेका छन्। यसले अमेरिका मात्र होइन विश्व राजनीतिलाई नै तरङ्गित बनाएको छ। ‘यसका लागि केही उपाय छन्,’ एनबिसी न्युजसँगको अन्तरवार्ताका ट्रम्पले भनेका थिए। यो उपाय मध्यको एउटा उपायको सङ्केत उनले गरिसकेका छन्। सन् २०२८ का लागि उम्मेदवारी तय गरेका अहिलेका जेडी भान्सले जित हात पारेमा उनले पदत्याग गर्दै ट्रम्पलाई हस्तान्तरण गर्नेछन्।

राष्ट्रपति ट्रम्पले अन्य धेरै उपाय भएका कारण यसो गर्नका लागि धेरै जनाले सल्लाह दिएको समेत बताएका छन्। अहिले धेरैको चासो ट्रम्पले तेस्रो कार्यकालमा लागि कुनै नयाँ प्रयास गर्ने छन् या छैनन् ? भन्ने प्रश्न नै उब्जिएको छ।

सन् २०१८ मा फ्लोरिडामा रहेको मार आ लागो रिसोर्टमा बसी रहेको समयमा उनका साथीले चीनमा राष्ट्रपति सी चिन फिङको लामो समयको कार्यकालको प्रसङ्ग उठाएका थिए। त्यसै समयमा उनले कुनै समय अमेरिका पनि त्यसै बाटोमा जान सक्ने बताएका थिए।

त्यसपछि चुनावी अभियानकै क्रममा उनले समर्थकले तेस्रो कार्यकालको समेत चाहना राखेका बताएका थिए। उनले बारम्बार रुसी हस्तक्षेप रोक्नका लागि आफ्ना समर्थकहरू ट्रम्पको दीर्घकालीन कार्यकाल चाहेको कुरामा जोड दिइरहेका थिए। उनले सामाजिक सञ्जालमा सुरक्षित मतदानको व्यवस्था नभएसम्म मतदान केही समयका लागि पर सार्ने कुरा बताएका थिए।

ट्रम्पका पूर्व रणनीतिकार स्टिभ बेननले पनि सार्वजनिक रूपमै ट्रम्पले लामो समय शक्तिमा रहनका लागि धेरै उपाय अवलम्बन गर्नसक्ने सङ्केत गरिसकेका छन्। एक पछिल्लो अन्तरवार्तामा बेननले ट्रम्प तेस्रो कार्यकालमा लागि उम्मेदवार हुने विश्वास व्यक्त गरिसकेका छन्।

‘मलाई लाग्छ ट्रम्प २०२८ मा उम्मेदवार हुने छन्। साथमा जित पनि हात पार्नेछन्,’ बेननले भने, ‘मलाई लाग्छ, हामीसँग दुई विकल्प छन्,’ संवैधानिक बाध्यताका बाबजुद ट्रम्प तेस्रो कार्यकालमा लागि निर्वाचित हुने सम्भावनाका बारे उनले भने। यो विषय गम्भीरता पूर्वक उठेको होस या हावादारी, जे भए पनि यसले ट्रम्पका बारे थप चासो पैदा गरेको छ।

२२ औँ संशोधन
सन् १९५१ को अमेरिकी संविधानको २२ औँ संशोधनले कुनै पनि व्यक्ति दुई पटक भन्दा बढी राष्ट्रपति हुन नपाउने व्यवस्था गरेको छ। ‘कुनै पनि व्यक्ति कार्यालयमा दुई पटक भन्दा बढी निर्वाचित हुन पाउने छैन,’ यसको अहिले फरक व्याख्या गर्न थालिएको छ। निर्वाचनको माध्यमबाट नभई सत्ता हस्तान्तरणको रूपमा पनि ह्वाइट हाउस प्रवेशको सम्भावना व्यक्त गर्न थालिएको छ। अथवा उत्तराधिकारीको रूपमा सम्भव छ।

जर्ज वासिङ्टनबाट १५० वर्षयता फ्रेङ्कलिन डी रुजवेल्ट भन्दा बाहेक अन्यले दुई कार्यकाल भन्दा बढी राष्ट्रपतिको कार्यभार सम्हालेका छैनन्। रुजवेल्टले सन् १९३३ देखि १९४५ को जीवनको अन्तिम समयसम्म शासन चलाए। उनले चार निर्वाचनमा सफलता पाए। सन् १९५१ मा संसद्ले २२ औँ संशोधन पास गरेको थियो। सो संशोधन अनुसार कोही पनि लगातार दुई कार्यकाल भन्दा बढी राष्ट्रपति हुन पाउने छैनन्।

अहिले यसै २२ औँ संशोधनमा रहेको छिद्रलाई प्रयोग गर्दै तेस्रो कार्यकालको चर्चा गरिँदै छ। सन् २०२८ मा ट्रम्प उपराष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुने र त्यसपछि निर्वाचित राष्ट्रपतिबाट पद त्याग गर्न लगाउने योजनाका बारे आङ्कलन गरिएको छ।

केही संवैधानिक कानुनका ज्ञाता भने यसलाई स्वीकार गर्न तयार छैनन्। यसका ज्ञाता मानिएका ब्रस फेनले २२ औँ संशोधनलाई दुरुपयोग गर्ने कुनै वैद्य बाटो नभएको जिकिर गरेका छन्। उनले ट्रम्प २२ औँ संशोधनको विरुद्धमा गए उनलाई रोक्न अन्य कानुनी प्रावधान खडा हुने बताउँछन्।

‘ट्रम्पको आशा आफैँ राजा घोषणा गरेर सन् १८०४ मा नेपोलियन झैँ आफै राज्यारोहणको पनि व्यवस्था गर्न सक्ने छन्,’ उनले भने, ‘यदि ट्रम्पले २२ औँ संशोधनलाई अस्वीकार गर्ने हो भने कानुनले यो मान्दैन।’

ट्रम्पले १२ औँ संशोधनलाई उपयोग गर्न चाहने सम्भावना नै धेरै छ। १२ औँ संशोधनमा ‘यदि कोही राष्ट्रपति कार्यालयमा अयोग्य भए पनि योग्य ठहरिन्छ भने उ उपराष्ट्रपति हो।’ यो वाक्यको पनि दुई थरी अर्थ लगाउन थालिएको छ। उनका समर्थकले राष्ट्रपति हुनका लागि सोही छिद्रको उपयोग हुनसक्ने बताएका छन्। एकथरीले भने राष्ट्रपतिमा अयोग्य भएका कारण उपराष्ट्रपति हुनसमेत नपाउने तर्क गर्न थालेका छन्। अदालतले नै ट्रम्पको उपराष्ट्रपतिको उम्मेदवारी खारेज गर्ने सम्भावना समेत व्यक्त गरिएको छ।

२२ औँ संशोधनलाई परिवर्तन गर्ने सम्भावनाको कुरा पनि नगरिएको होइन। तर यो व्यवहारमा सम्भव छैन। यसका लागि हाउस र सिनेटमा दुई तिहाइको साथ चाहिन्छ। साथै तीन चौथाई राज्यको विधायकको अनुमोदन चाहिन्छ। मतलब ५० मध्यको ३८ राज्यको विधायकले यसलाई अनुमोदन गर्न सक्छ। अहिले २८ राज्यका मात्र रिपब्लिकको पकड छ।

अन्य बाटोको बहस
अन्य बाटो पनि भएको तर्क गरिँदै छ। ट्रम्प उपराष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुने तथा २५ औँ संशोधनको प्रयोग गर्ने अर्को नीति हो। निर्वाचित राष्ट्रपतिलाई असक्षम घोषित गर्दै उपराष्ट्रपतिलाई काम गर्न दिने अवसर सो संशोधनले गरेको छ।

यो अहिलेसम्म प्रयोग भएको छैन। यस कारण यसमा धेरै कानुनी अड्चन पनि आउन सक्ने अनुमान गरिएको छ। क्याबिनेटले राष्ट्रपति घोषणा गर्ने अर्को उपायको खोजी पनि छ।

एनबिसी न्युजसँगको अन्तरवार्तामा नै भने जेडी भान्सलाई राष्ट्रपति बनाएर उनीबाटै आफूले पद लिने सम्भावना स्वीकार गरिसकेका छन्।

एउटा के कुरा साँचो हो भने ट्रम्पले अन्य सबैले अनुमान नगरेको घोषणा गरिरहेका छन्। यस कारण ट्रम्पले तेस्रो कार्यकाल राष्ट्रपति हुनका लागि गर्ने प्रयास अस्वीकार गर्न सकिँदैन। स्रोतः एनबिसी न्युज, अल जजिरा