पछिल्लो समय क्यान्सर रोग नेपाल लगायत विश्वकै लागि प्रमुख स्वास्थ्य चुनौतीको विषय बनेको छ । मुटुरोग पछि मृत्युको दोस्रो कारण बनेको क्यान्सरबाट वर्षेनी लाखौं मानिसको मृत्यु हुने गरेको विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् । दुषित पर्यावरण, हाम्रा अस्वस्थ बानी व्यवहार, खानपानका कारणले क्यान्सरका बिरामीको सङ्ख्या वर्षेनी बढ्दो क्रममा छ । 

विभिन्न कारणमध्ये रातो मासु वा प्रशोधित मासु धेरै खानुले पनि क्यान्सरको जोखिम धेरै हुन्छ भनेर धेरै वैज्ञानिक अनुसन्धानमा भनिएको छ । तर केही दिनअघि पूर्वगृहमन्त्री एवं नेकपा माओवादी केन्द्रका वरिष्ठ उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठले पछिल्लो समय धेरै शाकाहारीहरुमा क्यान्सर देखिएको बताएपछि यो सबैको चासोको विषय बनेको छ । 

काठमाडौंमा आयोजित एक कार्यक्रममा श्रेष्ठले नेपालबाट भारतमा उपचारका लागि जाने सर्वाधिक क्यान्सर रोगी भेजिटेरियन भएको पाइएको बताएका थिए । 

भारतको एक क्यान्सर अस्पतालको तथ्यांकअनुसार नेपालबाट उपचारका लागि भारत जाने क्यान्सरका अधिकांशबिरामी शाकाहारी अर्थात भेजिटेरियन रहेको उनको भनाई थियो । 

शाकाहारीले तरकारी धेरै खाने र अहिलेका तरकारीहरूमा विषादीको मात्रा धेरै हुने भएकाले यो समस्या आएको उनले बताए । आफ्नो जन्म जिल्ला गोर्खाको घ्याल्चोक बस्तीको उदाहरण दिँदै श्रेष्ठले त्यो बस्तीमा बसोवास गर्नेहरूले व्यवसायिक तरकारी खेती गरे । जसमा केमिकल फर्टिलाइजरको बढि भयो । त्यही तरकारीको उपभोग गरेका घ्याल्चोक बस्तीका सबै घरमा अहिले क्यान्सरका बिरामी छन् । 

 त्यसैले केमिकल मलको प्रयोग कम गर्दै गएर अन्त्य गर्नुपर्छ । अर्गानिक मलको उपयोगमा जानुपर्छ । माटो बचाएर मानव स्वास्थ्य बचाउनुुपर्नेमा उनले जोड दिएका छन् । श्रेष्ठको यो भनाइले त्यो रिपोर्टमाथि प्रश्न उठाएको छ कि के मांशाहारीलाई क्यान्सरको जोखिम कम हुने हो त ?तर बिज्ञहरु भने यो तर्कमा सहमत छैनन् । श्रेष्ठको यो भनाइमा पुष्टि हुने कुनै आधार नभएको विज्ञहरू बताउँछन् । 

अध्ययनमा के भनिएको थियो ?

श्रेष्ठले आफ्नो भाषणमा अस्पतालको नाम र अध्ययनबारे केही खुलाएका छैनन् । तर एप्लाइड फिजियोलोजी, न्यूट्रिसन एण्ड मेटाबोलिजममा प्रकाशित एउटा अध्ययनमा मासु खाँदा क्यान्सरको जोखिम कम हुने देखाएको छ । 

यो अमेरिकीहरुमा गरिएको सर्वेक्षणको रिपोर्ट हो । राष्ट्रिय स्वास्थ्य तथा पोषण परीक्षणको उक्त सर्वेक्षणमा १९ वर्षमाथिका १६ हजार वयस्क सहभागी रहेका थिए । अध्ययनको सर्वेक्षणका सहभागीले जनावर र वनस्पतिको प्रोटिन कति उपभोग गर्छन् । क्यान्सर, मुटुरोग अथवा अन्य कारण उनीहरूको मृत्यु हुने जोखिमबारे शोध गरिएको थियो ।

जनावरको प्रोटिन उपभोग गर्दा मृत्युको जोखिम बढ्ने अध्ययनमा देखिएको थिएन । बरु धेरै जनावरको प्रोटिन सेवन गर्दा क्यान्सरबाट मृत्यु हुने जोखिममा थोरै तर महत्वपूर्ण कमी आएको देखिएको थियो ।

 मासु खानेलाई बढी जोखिम हुन्छ : विज्ञ

क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. अम्बुज कर्णका अनुसार पछिल्लो समय विभिन्न तरकारी तथा फलफूलमा प्रयोग हुने विषादीहरूले क्यान्सरको जोखिमलाई बढाएको छ, यो सत्य हो । तर तरकारी खानेलाई जोखिम धेरै मासु खानेलाई जोखिम कम हुन्छ भन्ने हुँदैन । 

अहिलेसम्मका विभिन्न अध्ययनअनुसार मासु खाने व्यक्तिमा क्यान्सर मात्रै होइन, अन्य धेरै प्रकारका रोगहरूको जोखिम हुने देखिएको उनले बताए । भक्तपुर अस्पतालका कार्यकारी निर्देशक डा. उज्ज्वल चालिसे भन्छन् – हामीले पढेको त यसको ठिक विपरित हो । क्यान्सर मात्रै होइन सुगर, प्रेशर कोलेस्ट्रोल लगायतका रोगहरूको जोखिम धेरै हुन्छ भनिन्छ शाकाहारीलाई क्यान्सरको जोखिम धेरै हुन्छ भनेर अहिलेसम्म पुष्टि भएको छैन ।

माछा, मासु खाँदा विभिन्न रोगको जोखिम धेरै हुने भएकाले धेरैले तरकारी खान थाले । तर त्यही तरकारीमा विभिन्न खालका विषादीको प्रयोग हुने भएकाले शाकाहारी पनि जोखिममा छन् भन्न खोजिएको जस्तो लाग्यो उनले भने । 

कुनै गाउँमा धेरै क्यान्सरका बिरामीहरू देखिए त्यहाँ व्यवसायिक तरकारी खेती गरिएको थियो । त्यही तरकारी खाएर सबैलाई क्यान्सर भयो भन्न नमिल्ने डा. चालिसेको तर्क छ । 

किनकी त्यो पुष्टि गर्न धेरै अनुसन्धान गर्नुपर्छ, जसको आफ्नै मापदण्ड छन् । ती मापदण्ड पुरा गरेर पुष्टि भयो र त्यो गाउँका हजारौं व्यक्तिहरूमा क्यान्सर देखिएको छ भने तरकारीका कारणले क्यान्सर फैलिएको हो भन्न मिल्छ । तर २–४ जनामा क्यान्सर देखिँदैमा तरकारीकै कारण उनीहरूलाई क्यान्सर भयो भन्न नमिल्ने उनले बताए । 

केही रसायनले क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ भन्ने सत्य हो । तर त्यस्ता खालका रसायन प्रयोग अहिले धेरै कम भइसकेको डा. चालिसे बताउँछन् । फलानोले केही पनि खाँदैनथ्यो त्यसलाई क्यान्सर कसरी भयो ? जाँड रक्सी चुरोट खाने मान्छेलाई किन क्यान्सर भएन ? भन्ने जिज्ञासा धेरैमा छ । तर प्रमाणित कसैले पनि गरेको छैन । किनकी क्यान्सर हुने एउटा मात्रै कारण छैन । 

 खानपान, रहनसहन, जेनेटिक्स लगायत धेरै कारणले हुनसक्छ । मासु धेरै खानेलाई हुने नखानेलाई नहुने भन्ने हुँदैन । हाम्रो वरिपरि के कारणले देखिएको छ । सबैलाई त्यही कारणले क्यान्सर देखिएको हो भन्न मिल्दैन उनले भने ।  

तर स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद, स्वास्थ्य सेवा विभाग, तथ्याङ्क विभाग लगायतका सरकारी निकायहरूले लामो अध्ययन अनुसन्धान गरेर प्रमाणित गरे र हजारौंको सङ्ख्यामा त्यो कारण देखिएको छ भने हामीले मान्नुपर्छ । तर अहिले उहाँले कुन आधारमा भन्नुभयो त्यो हामीलाई थाहा भएन डा. चालिसेले भने ।