पाकिस्तानमा सिन्धु नदीको डेल्टा सङ्कुचित हुँदा जनजीवन कष्टकर बन्दै | Khabarhub Khabarhub

पाकिस्तानमा सिन्धु नदीको डेल्टा सङ्कुचित हुँदा जनजीवन कष्टकर बन्दै


२० श्रावण २०८२, मंगलबार  

पढ्न लाग्ने समय : 3 मिनेट


417
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

कराँची- हबिबुल्लाह खट्टीले आफ्नो सुक्खा टापु गाउँ त्याग्नुअघि आमाको चिहानमा अन्तिम बिदाइ भन्न जाँदा उनका खुट्टामुनि नुनका तहहरू चर्किरहेका छन् ।

देशको दक्षिणमा सिन्धु नदी अरब सागरसँग मिल्ने डेल्टामा समुद्री पानीको प्रवेशले कृषि र माछा मार्ने समुदायहरूको पतन निम्त्याएको छ ।

“नुनिलो पानीले हामीलाई चारैतिरबाट घेरेको छ”, खट्टीले खारो चान सहरको अब्दुल्लाह मिरबहार गाउँबाट भने । उक्त गाउँबाट नदी समुद्रमा खस्छ ।

माछाको भण्डार घटेपछि ५४ वर्षीय खट्टीले दर्जीको काम सुरु गर्नुभयो, तर एक सय ५० घरपरिवारमध्ये केवल चार मात्र बाँकी रहेपछि त्यो पनि असम्भव भयो ।

“साँझमा, एक भयानक मौनताले यस क्षेत्रलाई ओगटेको छ”, उजाड काठ र बाँसका घरहरूमा बेवारिसे कुकुरहरू घुमिरहेका बेला उनले भने ।

खारो चान कुनै समय लगभग ४० वटा गाउँ मिलेर बनेको थियो, तर अधिकांश गाउँ बढ्दो समुद्री पानीमुनि हराएका छन् ।

जनगणनाको तथ्याङ्कअनुसार सहरको जनसङ्ख्या सन् १९८१ मा २६ हजारबाट घटेर सन् २०२३ मा ११ हजारमा झरेको छ ।

खट्टीले आफ्नो परिवारलाई पाकिस्तानको सबैभन्दा ठूलो सहर र सिन्धु डेल्टासहित आर्थिक आप्रवासीहरूले भरिएको नजिकैको कराचीमा सार्ने तयारी गरिरहेका छन् ।

माछापालन समुदायहरूका लागि वकालत गर्ने पाकिस्तान फिसरफोक फोरमले डेल्टाका तटीय जिल्लाहरूबाट दशौँ हजार मानिस विस्थापित भएको अनुमान गरेको छ ।

यद्यपि जिन्ना संस्थानले मार्चमा प्रकाशित गरेको एक अध्ययन अनुसार, विगत दुई दशकमा समग्र सिन्धु डेल्टा क्षेत्रबाट १२ लाखभन्दा बढी मानिस विस्थापित भएका छन् । जिन्ना संस्थान एक पूर्व जलवायु परिवर्तन मन्त्रीको नेतृत्वमा रहेको थिङ्क ट्याङ्क हो ।

अमेरिका–पाकिस्तान सेन्टर फर एडभान्स्ड स्टडिज इन वाटरको सन् २०१८ को अध्ययनअनुसार सिँचाइ नहरहरू, जलविद्युत् बाँधहरू र हिमनदी तथा हिउँ पग्लनमा जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरूका कारण सन् १९५० को दशकदेखि डेल्टामा पानीको तलतिरको प्रवाह ८० प्रतिशतले घटेको छ ।

यसले विनाशकारी समुद्री पानी प्रवेश निम्त्याएको छ ।

सन् १९९० देखि पानीको नुनिलोपन करिब ७० प्रतिशतले बढेको छ, जसले बाली खेती गर्न असम्भव बनाएको छ र झिँगा र गँगटाको जनसङ्ख्यालाई गम्भीर रूपमा असर गरेको छ ।

“डेल्टा डुब्दै र सङ्कुचित हुँदै गइरहेको छ”, स्थानीय डब्लुडब्लुएफ संरक्षणवादी मुहम्मद अली अञ्जुमले भने ।

– अर्को विकल्प छैन –

तिब्बतबाट सुरु भएर सिन्धु नदी पाकिस्तानको सम्पूर्ण लम्बाइ पार गर्नुअघि विवादित काश्मीर हुँदै बग्छ ।

यो नदी र यसका सहायक नदीहरूले देशको करिब ८० प्रतिशत कृषि भूमिमा सिँचाइ गर्छन् र लाखौँ मानिसको जीविकोपार्जनलाई सहयोग गर्छन् ।

समुद्रसँग मिल्दा नदीले जम्मा गरेको समृद्ध तलछटले बनेको डेल्टा कुनै समय खेती, माछा मार्ने, म्यानग्रोभ र वन्यजन्तुहरूका लागि आदर्श थियो ।

तर सन् २०१९ मा गरिएको सरकारी जल एजेन्सीको अध्ययनले समुद्री पानी अतिक्रमणका कारण १६ प्रतिशतभन्दा बढी उर्वर भूमि अनुत्पादक भएको देखाएको छ ।

पानीको किनारबाट भित्री भागमा फैलिएको केती बन्दर सहरमा नुनका क्रिस्टलको सेतो तहले जमिनलाई ढाकेको छ ।

डुङ्गाहरूले माइलौँ टाढाबाट पिउने पानी बोक्छन् र गाउँलेहरूले यसलाई गधाहरूमार्फत घर पुर्‍याउँछन् ।

“कसले आफ्नो मातृभूमि स्वेच्छाले छोड्छ ?”, हाजी करम जाटले भने । उनको घर बढ्दो पानीको सतहले निलेको थियो ।

थप परिवारहरू आफूसँग सामेल हुने अपेक्षामा उनले भित्री भागमा पुनः निर्माण गरे । “व्यक्तिले आफ्नो मातृभूमि तब मात्र छोड्छ जब उसको अर्को विकल्प हुँदैन”, उनले भने ।

– जीवन शैली –

ब्रिटिस औपनिवेशिक शासकहरू सिन्धु नदीको मार्गलाई नहर र बाँधहरूद्वारा परिवर्तन गर्ने पहिलो थिए । त्यसपछि हालै दर्जनौँ जलविद्युत् परियोजनाहरू छन् ।

यस वर्षको सुरुमा सिन्ध प्रान्तको तल्लो नदी क्षेत्रमा किसानहरूले विरोध गरेपछि सिन्धु नदीमा धेरै सैन्य नेतृत्वको नहर परियोजनाहरू रोकिएका थिए ।

सिन्धु नदी बेसिनको ह्राससँग लड्न सरकार र संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सन् २०२१ मा ‘लिभिङ सिन्धु इनिसिएटिभ’ सुरु गरेका थिए ।

एउटा हस्तक्षेप माटोको नुनिलोपनलाई सम्बोधन गरेर र स्थानीय कृषि र पारिस्थितिक प्रणालीको संरक्षण गरेर डेल्टाको पुनःस्थापनामा केन्द्रित छ ।

सिन्ध सरकारले हाल नुनिलो पानीको प्रवेश विरुद्ध प्राकृतिक अवरोधका रूपमा काम गर्ने वनहरूलाई पुनर्जीवित गर्ने उद्देश्यले आफ्नै म्यानग्रोभ पुनःस्थापना परियोजना चलाइरहेको छ ।

समुद्री तटका केही भागमा म्यानग्रोभहरू पुनःस्थापित भए पनि, जग्गा कब्जा र आवासीय विकास परियोजनाहरूले अन्य क्षेत्रहरूमा सफाइलाई बढावा दिइरहेका छन् ।

यसैबीच सिन्धु बेसिन नदीहरूमा नियन्त्रण विभाजन गर्ने पाकिस्तानसँगको सन् १९६० को जल सन्धि खारेज गरेपछि छिमेकी भारतले नदी र यसको डेल्टाका लागि खतरा खडा गरेको छ ।

भारतले पाकिस्तानमा पानीको प्रवाहलाई दबाउँदै सन्धिको पुनःस्थापना कहिल्यै नगर्ने र माथिल्लो भागमा बाँध निर्माण गर्ने धम्की दिएको छ । पाकिस्तानले यसलाई ‘युद्धको कार्य’ भनेको छ ।

आफ्ना घरहरूसँगै समुदायहरूले डेल्टामा कसिएको जीवन शैली गुमाएको पाकिस्तान फिसरफोक फोरमसँग काम गर्ने जलवायु कार्यकर्ता फातिमा मजीदले भनिन् ।

विशेषगरी पुस्तौँदेखि जाल सिलाइ र दिनभरिको माछा प्याकिङ गर्दै आएका महिलाहरूले सहरहरूमा बसाइँ सरेपछि काम खोज्न सङ्घर्ष गर्नुपरेको मजीदले बताए । उनका हजुरबुवाले परिवारलाई खारो चानबाट कराचीको बाहिरी क्षेत्रमा स्थानान्तरण गराएका थिए ।

“हामीले केवल आफ्नो जमिन मात्र गुमाएका छैनौँ, हामीले आफ्नो संस्कृति गुमाएका छौँ”, उनले भनिन् ।

प्रकाशित मिति : २० श्रावण २०८२, मंगलबार  २ : ३२ बजे

राष्ट्रिय मुक्ति पार्टीका अध्यक्ष महतोले गरे पदाधिकारी चयन 

काठमाडौं– राष्ट्रिय मुक्ति पार्टी नेपालका अध्यक्ष राजेन्द्र महतोले पार्टीको केन्द्रीय

गोसाइँकुण्डमा यात्रुलाई निःशुल्क तातोपानीको व्यवस्था

रसुवा– जनैपूर्णिमा पर्वका अवसरमा गोसाइँकुण्डमा भक्तजनका लागि यस वर्ष तातोपानीको

काठमाडौं उपत्यकामा दिनभरि झरी, जनजीवन प्रभावित (तस्बिरहरू)

काठमाडौं– काठमाडौं उपत्यका लगायत आज देशैभर हल्का देखि भरी वर्षा

आफ्नो मुलुकमा हमला गर्न रुसले प्रयोग गरेका ड्रोनमा भारतीय पार्टपुर्जा भेटिएको युक्रेनको दाबी

काठमाडौं– पछिल्लो समय अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले भारतसँग निहुँ खोजिरहेका

बागमतीका नवनियुक्त मुख्यमन्त्री बानियाँले लिए सपथ 

काठमाडौं– नेपाली कांग्रेसका नेता इन्द्रबहादुर बानियाँले बागमती प्रदेशको छैटौं मुख्यमन्त्रीका