काठमाडौं– आतंकवादविरुद्ध भारतले अगाडि बढाएको ‘मिसन सिन्दुर’ पछि भारत पाकिस्तानबीचमा सैनिक द्वन्द्वको स्थिति देखिएको छ ।

भारतको कश्मिर क्षेत्रमा २६ जना गैरसैनिक व्यक्तिहरूलाई आतंकवादी शैलीमा हत्या गरेपछि भारतले मिसन सिन्दुर अगाडि बढाएको हो । पाकिस्तानले पनि जवाफी कारबाही गर्ने चेतावनी दिँदै आएकोमा पछिल्ला दिनमा दुई देशका सीमावर्ती क्षेत्रमा सैन्य तनाव बढ्दै गएको समाचार आइरहेका छन् ।

दुई देशबीचको तनावसँगै भारतको शेयर बजार शुक्रबार ओरालो लागेको छ । विगतमा रसिया–युक्रेनबीचको युद्ध सुरु भएसँगै गहुँ, तेललगायत धेरै वस्तुमा प्रभावित भएको थियाे नेपाली बजार । दक्षिण एशियामा सबैभन्दा ठूलो उत्पादनकर्ता र आपूर्तिकर्ताका रूपमा स्थापित हुँदै गएको भारत युद्धमा फस्दै गयो भने नेपालमा कस्तो असर पर्ला ?

चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्मको नेपालको वैदेशिक व्यापारलाई हेर्दा भारतबाट मात्रै सो अवधिमा सात खर्ब ८५ अर्ब ७४ करोड ५० लाख १२ हजार रुपैयाँ बराबरको सामग्री आयात भएको छ । सो अवधिमा नेपालले १३ खर्ब नौ अर्ब ५३ करोड २८ लाख ३८ हजार रुपैयाँ बराबरको वस्तु आयात गरेको थियो ।

सबैभन्दा ठूलो निर्यात भारतमा नै एक खर्ब ४९ अर्ब ९८ करोड १२ लाख ३७ हजार रुपैयाँ बराबरको भएको छ । जबकि सो अवधिमा नेपालले कुल एक खर्ब ८८ अर्ब १९ करोड ५० लाख ७० हजार रुपैयाँ बराबरको वस्तु विश्वका विभिन्न देशमा निर्यात गरेको थियो ।

नेपालको कुल वैदेशिक व्यापारमा भारतसँगको प्रत्यक्ष व्यापारको हिस्सा मात्रै ६० प्रतिशतभन्दा माथि रहेको छ । साथै नेपालमा स्थलगत रूपमा सञ्चालनमा रहेका दुई दर्जन बढी भन्सार नाकामध्ये तातोपानी र रसुवा चीनतर्फ जोडिएका छन् । चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्मको व्यापार तथ्यांकमा ती नाकाबाट कुल व्यापारको जम्मा ७.३२ प्रतिशत मात्रै आयात भएको छ । त्यस्तै सो अवधिमा रसुवा नाकाबाट कुल निर्यातको ०.९७ प्रतिशत मात्रै निर्यात भएको छ भने तातोपानी नाकाबाट निर्यात शून्य अवस्थामा रहेको छ ।

भन्सार विभागको तथ्यांकले दुई छिमेकी मुलुकबाहेक पनि तेस्रो मुलुकबाट हुने वस्तु आयातको ठूलो हिस्सा भारतीय स्थलमार्गमार्फत् नै हुने गरेको देखाएको छ । तर, विभागको तथ्यांकअनुसार नेपालमा आयात हुने अधिकांश वस्तु विशेषगरी भारतको मध्ये हुँदै पश्चिमी सीमानामा रहेका नाकाबाट आउने गरेका छन् ।

नेपालमा चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्म नेपालमा पाकिस्तानबाट जम्मा २५ करोड ४७ लाख ७ हजार रुपैयाँ बराबरको मात्रै वस्तु आयात भएको थियो भने ६ करोड २२ लाख ९१ हजार रुपैयाँ बराबरको मात्रै वस्तु निर्यात भएको थियो । जुन नेपालको कुल वैदेशिक व्यापारमा अत्यन्तै नगन्य हिस्सा हो ।

व्यापार प्रभावको विषयमा के गर्दैछ सरकार ?

संघीय सरकार उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय आपूर्ति व्यवस्था तथा उपभोक्ता हित संरक्षण महाशाखाका सहसचिव शिवराम पोखरेलले मन्त्रालयमा भारत–पाकिस्तान युद्धको कारणले नेपालको वैदेशिक व्यापारमा पर्नसक्ने प्रभावका विषयमा छलफल भएको बताए । उनले प्रारम्भिक अध्ययनले नेपालको बजारमा तत्काल प्रभाव पर्ने अवस्था नदेखिएको समेत बताए ।

सहसचिव पोखरेलकाअनुसार चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्मको अवधिमा नेपालमा गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिको तुलनामा चामल, गहुँलगायतका आधारभूत खाद्यान्नको आयात धेरै भएको र बजारमा प्रशस्त भण्डारको अवस्था छ ।

‘अहिले धनगढी, नेपालगञ्ज नाकाबाट बाहेक अरू आयात हुने पेट्रोलियम पदार्थको आयात पाइपलाइनबाट हुने गरेको छ । चामल, गहुँ लगायतका आधारभूत वस्तुको आयात अहिलेसम्म गत अघिल्लो वर्षको तुलनामा धेरै भएको र बिक्री पनि नभएको देखिएको छ । त्यसैले तत्काल बजारमा समस्या सिर्जना हुन्छ भन्ने देखिँदैन’, उनले भने ।

सरकारको तर्फबाट मन्त्रालयले बजारमा समस्या हुन नदिनका लागि के गर्न सकिन्छ भनेर छलफल गरेको भन्दै उनले निजी क्षेत्रले पनि आफ्नो ठाउँमा काम गर्ने अवस्था रहेको बताए ।