काठमाडौं– वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको भित्री कोरको आकार विगत २० वर्षमा परिवर्तन भएको हुन सक्ने बताएका छन् ।

यस अध्ययनको नेतृत्व गर्ने प्रोफेसर जोन भिडेलका अनुसार, भित्री कोरलाई सामान्यतया बल आकारको मानिन् छ । तर वास्तविकतामा, केही ठाउँहरूमा १०० मिटर वा सोभन्दा बढी उचाइ भिन्नता हुन सक्ने बताइएको छ ।

पृथ्वीको केन्द्र हाम्रो ग्रहको ऊर्जा स्रोत हो, किनकि यसले चुम्बकीय क्षेत्र सिर्जना गर्दछ जसले सूर्यको हानिकारक किरणहरूबाट जीवनलाई बचाउँछ ।

भित्री कोर तरल बाहिरी कोर र ग्रहको बाँकी भागबाट स्वतन्त्र भएर आफ्नै गतिमा घुम्छ । यदि यो घुम्न बन्द भयो भने, पृथ्वी निष्क्रिय हुन सक्छ र मंगल ग्रह जस्तै यसमा पनि जीवन लोप हुन सक्छ । मंगल ग्रहले अरबौँ वर्ष पहिले आफ्नो चुम्बकीय क्षेत्र गुमाएको थियो ।

आकारमा यो परिवर्तन सम्भवतः त्यहाँ हुन सक्छ जहाँ ठोस भित्री कोरको किनारा बाहिरी कोरको अति-तातो तरल धातुलाई छुन्छ ।

यो अनुसन्धान विज्ञान जर्नल नेचुरल जियोसाइन्समा प्रकाशित भएको छ । वैज्ञानिकहरूले यस अध्ययनबाट भित्री कोर किन पृथ्वीको परिक्रमा भन्दा ढिलो घुम्न थाल्यो र त्यसपछि २०१० मा फेरि गति बढ्यो भन्ने बुझेको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

पृथ्वीको कोरले कसरी काम गर्छ भनेर बुझ्नु ग्रहलाई सुरक्षित राख्ने चुम्बकीय क्षेत्र र यो कमजोर हुन सक्छ वा काम गर्न बन्द गर्न सक्छ कि सक्दैन भनेर बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ ।

हाम्रो ग्रहको भित्री भाग अझै पनि गहिरो रहस्य नै छ । भित्री कोर पृथ्वीको सतहबाट लगभग ४००० माइल तल छ र धेरै प्रयास गर्दा पनि वैज्ञानिकहरू त्यहाँ पुग्न सकेका छैनन् ।

यसको रहस्य बुझ्नको लागि, वैज्ञानिकहरूले भूकम्पबाट उत्पन्न हुने आघात तरंगहरूको अध्ययन गर्छन्, जुन ग्रहभरि फैलिएको हुन् छ । यी तरंगहरूको गति र दिशाले तिनीहरू कुन पदार्थहरूबाट गुज्रिएका छन् भन्ने कुरा प्रकट गर्छ । यसले हामीलाई भित्री कोरको बारेमा जानकारी दिन्छ र हाम्रो खुट्टा मुनि के लुकेको छ भनेर बुझ्न मद्दत गर्छ ।

यस नयाँ अनुसन्धानमा, १९९१ देखि २०२३ सम्म एउटै ठाउँमा बारम्बार आएका भूकम्पहरूबाट निस्कने भूकम्पीय तरंगहरूको ढाँचाको अध्ययन गरिएको छ । यसले समयसँगै भित्री कोर कसरी परिवर्तन हुँदैछ भनेर बुझ्न मद्दत गर्‍यो ।

दक्षिणी क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयका पृथ्वी वैज्ञानिक प्रोफेसर जोन भिडेलका अनुसार २०१० तिर भित्री कोरको गति सुस्त भयो । आफ्नो अनुसन्धान पुष्टि गर्न, यसले थप प्रमाणहरू खोज्यो । तर उनको टोलीले भित्री कोरको आकारमा परिवर्तन भएको प्रमाण पनि फेला पारेको छ । यो परिवर्तन भित्री र बाहिरी कोरहरू बीचको सिमानामा भइरहेको छ, जहाँ भित्री कोर पग्लने नजिक छ ।

बाहिरी कोरको तरल पदार्थ प्रवाह र असमान गुरुत्वाकर्षण क्षेत्रले भित्री कोरको आकारमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ ।

अस्ट्रेलियन राष्ट्रिय विश्वविद्यालयका प्रोफेसर हर्भोजे ट्कालसिक, जो अध्ययनमा संलग्न थिएनन् । उनी भन्छन्,  यो अनुसन्धानले एउटा रोचक अवधारणा प्रस्तुत गर्दछ, जसको थप अनुसन्धान गर्न आवश्यक छ ।

उनले यो अनुसन्धानले वैज्ञानिकहरूलाई भित्री कोरको चिपचिपापन जस्ता महत्त्वपूर्ण भौतिक गुणहरूको राम्रोसँग भविष्यवाणी गर्न मद्दत गर्न सक्छ, जुन आधुनिक विज्ञानमा सबैभन्दा कम बुझिएका चीजहरू मध्ये एक भएको बताएका छन् ।

समयसँगै, बाहिरी तरल कोर जम्दै जान्छ र भित्री ठोस कोरमा परिणत हुन्छ, तर यसलाई पूर्ण रूपमा ठोस हुन अरबौँ वर्ष लाग्नेछ । जब यो हुन्छ, यसले पृथ्वीमा जीवनको अन्त्य लगभग निश्चित रूपमा गर्नेछ, तर त्यतिन्जेलसम्म सूर्यले पृथ्वीलाई निलिसकेको हुन सक्छ ।

प्रोफेसर भिडेलको यो अध्ययन त्यो अनुसन्धानको एक हिस्सा हो, जसमा वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको केन्द्रमा कस्ता परिवर्तनहरू भइरहेका छन् भनेर बुझ्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।

‘विज्ञानमा, हामी चीजहरूलाई पूर्ण रूपमा नबुझेसम्म अनुसन्धान गरिरहन्छौँ,’ प्रोफेसर भिडेल भन्छन् । उनले थपे,’यो खोजले हाम्रो दैनिक जीवनमा कुनै प्रभाव पार्ने सम्भावना छैन, तर हामी वास्तवमै पृथ्वीको केन्द्रमा के भइरहेको छ भनेर बुझ्न चाहन्छौँ ।’

भित्री कोरमा हुने यी परिवर्तनहरू पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्रमा हुने परिवर्तनसँग सम्बन्धित हुन सक्छ । ‘विगत केही दशकहरूमा पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्रमा अचानक झट्काहरू देखिँदै आएका छन्, र हामी जान्न चाहन्छौँ कि यो भित्री कोरको सिमानामा हामीले देखिरहेका कुरासँग सम्बन्धित छ कि छैन,’ उनले भने ।

यद्यपि, प्रोफेसर भिडेलले खोजलाई धेरै बढाइचढाइ नगर्न सल्लाह दिएका छन् । उनले यो पनि स्वीकार गरे कि यस अध्ययनमा धेरै अनिश्चितताहरू अझै बाँकी छन् । ‘हामी परिवर्तनहरूलाई सही रूपमा सञ्चार गरिरहेका छौं भन्ने कुरामा १०० प्रतिशत निश्चित छैनौं,’ उनले भने ।

उनले भने,’विज्ञान सधैँ नयाँ तथ्यहरूको आधारमा परिवर्तन हुन्छ र धेरै अन्य वैज्ञानिकहरूले पनि त्यस्तै गर्छन्। म पहिले पनि गलत साबित भइसकेको छु ।’ –न्युजकारखानाबाट