काठमाडौं– झापाको केचनाकवलदेखि गौरीगन्जसम्म यात्रा गर्नेले हुलाकी राजमार्ग अन्तर्गत पर्ने कनकाई, बिरीङ र रतुवा नदीका पुलहरू मध्ये कन्काई नदीको पुल अलपत्र अवस्थामा देख्दा ठेकेदारको चरम लापरबाही उदाङ्गिएको थाहा पाइनेछन् ।

हुलाकी मार्ग केही ठाउँमा बाहेक कालोपत्रे बनिसकेको छ । सडक कालोपत्रे भएर मात्र नहुने रहेछ, बीचमा आउने खोला–नदीहरूमा पक्की पुल छैन भने त्यो कालोपत्रे सडकको महत्त्व स्वतः घट्दो रहेछ भन्ने उदाहरण झापामा देख्न सकिन्छ ।

कालोपत्रे फराकिलो सडक विस्तार गर्दागर्दै आसपासका बासिन्दाले नसोचेको विकासको नमूना घर आँगनमा देखेका थिए । तर जब खोला नदीमा पुल निर्माणमा ढिलाइ, लापरबाही हुन थाल्यो तब कालोपत्रे सडक विस्तार मात्र सबैथोक होइन रहेछ । 

खबरहबकर्मीका रूपमा केही साता अघि केचनाकवलदेखि गौरीगन्ज सम्मको हुलाकी मार्गमा मोटर साइकल यात्रामा निस्कँदा मनै खिन्न हुने विकास भइरहेको पाइयो । 

विरिङ खोलामा ठेकेदार कम्पनी लामा/मैनाचुली जेभीले पुल त बनायो तर पश्चिमी किनारको मोहडामा कमजोर बांध हालेकाले गत असोजमा बाढीले भत्काइदियो । पूर्व पश्चिम कालोपत्रे सडक छ, बीचमा पक्की पुल छ तर न स्थानीय बासिन्दा त्यो पुल भएर जान सके, न सवारी साधन नै । 

करिब १५ मिटर जति बाढीले बगाएपछि काम चलाउकालागि मोटर साइकल र पैदल यात्रु वारिपारि गर्न फलामे अस्थायी पुल बनाइएको थियो । तर त्यहाँ स्कुल बस, एम्बुलेन्स, वा चार चक्के सवारी साधन चल्न सकेका थिएनन् । स्थानीय बासिन्दाको लगातार दबाब पछि बाढीले कटान गरेको स्थानलाई पुरेर  हालै मात्र पुल र कालोपत्रे सडक जोडिएको छ ।

विरिङ पुल त जसोतसो निर्माण भयो तर ७ सय २५ मिटर लम्बाइको कनकाई नदीको पुल भने ०६८ सालदेखि अलपत्र छ । कनकाईको बीचबीचमा लामा लामा पिलर, मोटामोटा र फलामे रड र तेर्साएका वीमहरु देखिन्छन् । ती पुलको मुनीबाट आकाश तिर हेर्दा यस्तो लाग्छ कुनै खण्डहरमा पुगियो । 

नेपालमै खराब पुल र सडक निर्माण गर्ने भनेर कुख्यात पप्पु कन्ट्रक्सन कम्पनीले निर्माण सुरु गर्दागर्दै छाडेपछि महादेव जेवीले फेरि ठेक्का पाएको कनकाई पुलको अवस्था यति नाजुक र उदेक लाग्दो छ, हलिवुडका लागि एक्सन थ्रिलर मुभी सुटिङ गर्ने थलो जस्तो देखिन्छ ।

१३ वर्ष अघि बन्न सुरु भएको कनकाईको पुल निर्माण हुँदाहुँदै प्राविधिक समस्या आएकाले ढिलाइ भएको हुलाकी राजमार्ग निर्देशनालय, योजना कार्यालय इटहरीका सूचना अधिकारी इन्जिनियर उपेन्द्र दासले जानकारी दिए । ‘झापाको कनकाई पुल अहिलेसम्म किन अलपत्र ?’ भन्ने खबरहबले जिज्ञासामा उनको भनाई थियो, ‘ठेकेदार कम्पनीले अलिकति गर्ने अनि वीचमा छाड्ने गरे । 

प्राविधिक त्रुटि पनि देखियो । त्यो प्राविधिक त्रुटिलाई पुलचोक इन्जिनियरिङ अध्ययन संस्थानका प्राविधिकहरूले मर्मत गरेका छन् । अव लोड टेस्ट गर्न बाँकी छ । त्यसपछि फेरि निर्माण कार्य सुरु हुन्छ ।’ स्थानीय बासिन्दाहरूले ठेकेदार कम्पनीले पुल निर्माण गर्दै गर्दा तोकिएको मापदण्डअनुसारको लोड थाम्नु भन्दा अगाडि नै क्र्याक भएकाले पुल निर्माण अलपत्र बनेको हो ।

०६८ मा पप्पु कन्ट्रक्सनले ३२ करोड रुपैयाँमा निर्माण गर्ने सम्झौता गरेको थियो । हालसम्ममा ५ प्रतिशत पनि निर्माण नभएको कनकाई पुलको लागत बढेर यो १३ वर्षपछि एक अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढी खर्च हुने देखिएको हुलाकी राजमार्ग निर्देशनालय, योजना कार्यालय इटहरीले जनाएको छ । कनकाईपुल कम्तीमा पाचासात वर्षमा निर्माण सम्पन्न भएको भए यति बेला झापाको दक्षिणी भेगमा बस्ने स्थानीय बासिन्दाको जनजीवनमात्र आर्थिक परिवर्तन आइसक्ने थियो । 

पुल निर्माणमा लापरबाही भएपछि स्थानीय बासिन्दाले पानी बग्ने भागमा करिब दुई सय मिटर लामो बाँसको पुल बनाएका छन् । तर दुख लाग्दो कुरो बाँसको पुल तर्नकालागि पैदल यात्री, मोटरसाइकल यात्रीले २० रुपैयाँ देखि ५० रुपैयाँसम्मको शुल्क अनिवार्य तिर्नु पर्छ । पश्चिमी तट तिर पर्ने गौरिगन्ज गाउँपालिकाले सर्वसाधारणको सहजताकालागि आफै बाँसको पुल निर्माण नगरेर अरूलाई कमाइ खाने अवसर दिनुले स्थानीय सरकार कति कमजोर अवस्थामा छ भन्ने पनि देखाउँछ ।

पूर्वपश्चिम हुलाकी मार्गको इतिहास

तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री पद्म शमशेर विसं २००२ देखि २००४ सम्म सत्तामा रहेका बेला हुलाकी राजमार्गको अवधारणा बनिएको हो । हुलाकीहरूलाई चिठ्ठी पत्र बोकेर ओहोरदोहोर गर्न छिटो र सजिलो होस् भन्ने उद्देश्यले पूर्वपश्चिम हुलाकी राजमार्गको निर्माण शुरु गरेको बताइन्छ ।

हुलाकी सडक निर्माणको काम शुरु भएको करिब ७९ वर्ष भए पनि गलत ठेकेदार कम्पनीका कारण सर्वसाधारणले सास्ती खेपिरहेका छन् । भनिन्छ, मेचीदेखि महाकालीसम्म  सवारीसाधन चल्न सक्ने वैकल्पिक राजमार्गको रूपमा हुलाकी राजमार्ग समयमा नै निर्माण सम्पन्न हुने हो भने करिब ८० लाख तराईवासीहरु प्रत्यक्ष रूपमा लाभान्वित हुनेछन् । 

पूर्वमा मेचीदेखि पश्चिममा कञ्चनपुरको दोधारा चाँदनीसम्मको तराईका भू–भागका २० जिल्ला हुँदै विस्तारित हुलाकी राजमार्गको कूल लम्बाइ १ हजार ७ सय ९२ दशमलव ४२ किलोमिटर रहेको छ । निर्माण शुरु भएको ७८ वर्षपछि हुलाकी राजमार्ग अन्तर्गत झापामा पर्ने ४८ किलोमिटर सडकखण्डमा कालोपत्रे गर्ने कार्य सम्पन्न भएको छ । पहिलो चरणमा मेची नदीदेखि राजगढसम्मको सडक कालोपत्रे गर्ने कार्य सम्पन्न भएको छ भने राजगढदेखि रतुवा खोलासम्मको काम दोस्रो चरणमा सम्पन्न भएको छ । राजगढदेखि रतुवा पुलसम्म २८ किलोमिटर सडक कालोपत्रे गर्नका लागि ७५ करोड ३२ लाख ३१ हजार तीन सय रुपैयाँमा ठेक्का लागेको थियो ।

मोरङमा हुलाकी सडकको कूल लम्बाइ ४४ किलोमिटर छ । त्यसमध्ये विराटनगर बजार क्षेत्रको अढाइ किलोमिटर क्षेत्रबाहेक सबैतिर सडक निर्माणकै चरणमा छ । जसमध्ये रतुवा खोलादेखि १६.५ किलोमिटर पश्चिमसम्मको क्षेत्रको सडकको काम लगभग पूरा भइसकेको छ । पिएस गजुरमुखी मोतीदान जेभीले ठेक्का पाएको छ । तर ठेकेदार कम्पनी हाल बेपत्ता छन् ।

हेर्नुहोस् पुरा तस्बिरहरु :