मुस्ताङ– स्याउको उर्वरभूमि मानिएको हिमालपारीको जिल्ला  मुस्ताङमा मङ्गलबार २० हजार थान उच्च घनत्व प्रविधिमा आधारित ‘हाइब्रिड’ स्याउका बिरुवा भित्रिएका छन् । निजी क्षेत्रबाट सञ्चालित नेपालकै सबैभन्दा ठूलो स्याउ फार्म एग्रो मनाङले इटालीबाट आयात गरिएका उक्त हाइब्रिड स्याउका बिरुवा यहाँ भित्र्याएको हो । 

मनाङ एग्रो कम्पनीलाई ८० प्रतिशत अग्रिम भुक्तानी बुझाएर यहाँका स्थानीय स्याउ किसानले बिरुवा माग गरेका थिए । सोहीअनुसार यहाँ २० हजार थान उच्च घनत्व प्रविधिमा आधारित हाइब्रिड स्याउका बिरुवा बिक्री गरिएको एग्रो मनाङका व्यवस्थापक नेपालमान महर्जनले जानकारी दिए।

यहाँ प्रति स्याउका बिरुवा एक हजार ५० पचासमा बिक्री वितरण गरिएको व्यवस्थापक महर्जनको भनाइ छ । एग्रो मनाङ कम्पनीले जोमसोममा हाइब्रिड स्याउका बिरुवा वितरण गरेको व्यवस्थापक महर्जनले उल्लेख गरे ।

विगतका वर्षमा मुस्ताङका किसानले सङ्घीय अनुदानअन्तर्गत प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीरकण परियोजना कार्यान्वयन एकाइ स्याउ जोनमार्फत ५० प्रतिशत अनुदान र गण्डकी प्रदेश सरकारअन्तर्गत कृषि ज्ञान केन्द्रमार्फत ७५ प्रतिशत अनुदानमा हाइब्रिड स्याउका बिरुवा खरिद गर्ने गरिएकामा पछिल्लो समय उक्त अनुदानका कार्यक्रम रोकिएको चिम्ले अचार्ड कृषि स्याउ फार्मका सञ्चालक कर्म गुरुङले बताए। 

‘यसअघि स्याउका बिरुवामा अनुदान पाउँदा प्रति बिरुवा दुई सय ७५ र पाँच सय ७५ मात्रै पथ्र्यो, अहिले अनुदान नपाउँदा प्रति बिरुवा एक हजार एक सय ५० मूल्य परेको छ’, सञ्चालक गुरुङले भने। यहाँ स्याउका बिरुवामा दिइने अनुदानका कार्यक्रम रोकिँदा मुस्ताङका किसानले ठूलो आर्थिक भार व्यहोर्नु परेको सञ्चालक गुरुङको दुःखेसो छ । 

पछिल्लो समय यहाँका किसान स्थानीय जातको स्याउखेतीलाई थाँती राखेर नयाँ प्रविधिको उच्चघनत्व प्रविधिमा आधारित हाइब्रिड स्याउखेतीलाई पछ््याउन थालेका छन् । सुरुवाती चरणमा मनाङ एग्रोले उच्चघनत्व प्रविधिमा आधारित स्याउखेती सुरु गरेपछि मुस्ताङमा यसको परीक्षण गरिएको थियो । चिम्ले अचार्डका सञ्चालक गुरुङले यहाँ पाँच वर्षअघि गरिएको हाइब्रिड स्याउको परीक्षण सफल भएकाले मुस्ताङका किसानको आर्कषण बढेको बताए।

पछिल्लो समय मुस्ताङमा कालीगण्डकी बगर र सार्वजनिक खाली जग्गामा उच्च घनत्वमा आधारित स्याउखेती गर्ने होडबाजी नै चलेको छ । बिरुवा लगाएको पहिलो–दोस्रो वर्षमा हाइब्रिड स्याउका बिरुवाले छिटोछरितो रूपमा गुणस्तरीय स्याउ उत्पादन गर्ने सामथ्र्यता राख्ने भएकाले यहाँका किसानको आर्कषण हाइब्रिड स्याउखेतीतर्फ बढेको हो ।

स्थानीय जातका स्याउका बोटले फल उत्पादन गर्न १५ देखि २० वर्षसम्म समय लाग्ने तर, हाइब्रिड स्याउले बिरुवा लगाएको दोस्रो वर्षमा फल दिन सुरू गर्ने भएकाले यहाँका किसानले हाइब्रिड स्याउलाई प्राथमिकतामा राखेका हुन् । 

थोरै क्षेत्रफलमा धेरै मात्रामा हाइब्रिड बिरुवा रोपण गर्न मिल्ने र एउटै बिरुवाले बर्सेनि ३० किलोसम्म स्याउ उत्पादन गर्ने भएकाले किसानले छिटोछरितो आर्थिक लाभ लिन सकिने थासाङ–१ टुकुचेका किसान नीरज तुलाचनको भनाइ छ । हाइब्रिड स्याउखेतीका लागि उपयुक्त सुहाउँदो हावापानी भएकाले यहाँका किसानले यसप्रकारका बिरुवा माग गर्ने क्रम बढेको किसान तुलाचनको भनाइ छ ।

यहाँ उत्पादन हुने उच्च घनत्वको हाइब्रिड स्याउको गुणस्तर, मूल्य र बजारिकणमा कुनै समस्या नहुने भएकाले परम्परागत स्याउखेती थाँती राखेर नयाँ प्रविधिको स्याउखेतीलाई स्थान दिने गरिएको छ । यहाँ हाइब्रिड स्याउका बिरुवा एक रोपनी क्षेत्रफलमा दुई सय भन्दा बढी बिरुवा रोपण गर्न सकिने किसानको भनाइ छ ।