काठमाडौं- दक्षिणपूर्वी एशियामा तनाव बढ्दै गएको छ । बिहीबार थाइल्याण्ड र कम्बोडियाका सैनिकबीच सीमा क्षेत्रमा आक्रमण प्रत्याक्रमण भएका छन् । घटनामा १२ जनाको ज्यान गएको बीबीसीले जनाएको छ ।

सामाजिक सञ्जालमा थाइल्याण्डका उप–रक्षामन्त्रीले लडाइँको पुष्टि गर्दै सेनालाई पूर्ण परिचालन अधिकार प्रदान गरेको थाइल्यान्डको राष्ट्रिय प्रसारण सेवाले जनाएको छ ।

सूचना विभागका महानिर्देशक तथा विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता निकोन्डेज प्लाङ्कुरले पत्रकार सम्मेलनमा यस्तो घोषणा गेका हुन् ।

स्थानीय मिडियाले सुरिन प्रान्तको विवादित ता मुएन थोम मन्दिर नजिकै बाट लडाइँ सुरु भएको जनाएको छ । कम्बोडियाली सेनाले थाई सीमामा आक्रमण गरेको थाई सेनाले जनाएको छ ।

कम्बोडियाले ता मुएन थोम भग्नावशेषबाट करिब दुई सय मिटर पूर्वमा थाइल्यान्ड सैन्य आधारतिर गोली हानेको सेनाको फेसबुक पेजलाई उद्धृत गर्दै बैंकक पोस्टले जनाएको छ । थाई सेनाले दुई देशको सीमा नजिकैको सुरिन प्रान्तको काप चोएङ जिल्लामा छ वटा एफ–१६ लडाकू जेट तैनाथ गरेको बताएको छ ।

द नेसनको रिपोर्टअनुसार सुरिन प्रान्तको ता मुएन थोम मन्दिर वरपरको क्षेत्रमा गोली चल्दा दुई थाई सैनिक घाइते भएका छन् । द्वन्द्वबाट प्रभावित क्षेत्रहरूमा ता मुएन थोम मन्दिर, ता क्वाई मन्दिर, चोङ बोक, प्रेह विहार, चोङ एन मा र चोङ चोम रहेका छन् ।

उबोन रत्चथानी प्रान्तको चोङ एन मा सीमा नजिकै भएको विस्फोटमा पाँच थाई सैनिक घाइते भएको एक दिनपछि आक्रमण भएको जनाइएको छ ।

कम्बोडियाका प्रधानमन्त्री हुन मानेटले थाई सेनाले ओड्डर मिन्चे प्रान्तको ता मोने थोम र ता क्राबे मन्दिरहरूमा कम्बोडियाली सैन्य स्थानहरूमा आक्रमण गरेको र आफ्नो आक्रमणलाई मोम बेइ क्षेत्रमा विस्तार गरेको बताएका छन् ।

नोमपेन पोस्टका अनुसार उनले ‘कम्बोडिया सधैँ शान्तिपूर्ण रूपमा मुद्दाहरूको समाधान गर्न कटिबद्ध रहेको तर यस अवस्थामा हामीसँग यस सशस्त्र आक्रमणको विरुद्ध बलपूर्वक जवाफ दिनु बाहेक कुनै विकल्प नभएको’ बताएका छन् ।

यसैबीच, कम्बोडियाको रक्षा मन्त्रालयले विज्ञप्ति जारी गर्दै थाइल्यान्डले अत्यधिक सङ्ख्यामा सेना तैनाथ गरेको, भारी हतियार प्रयोग गरेको र कम्बोडियाको क्षेत्र जबरजस्ती कब्जा गर्ने प्रयासमा हवाई आक्रमण गरेको आरोप लगाएको छ ।

बिहीबार देखि लागु हुने गरी बुधबार सेनाका कमान्डर लेफ्टिनेन्ट जनरल बुन्सिन पाडक्लाङले सीमा बन्द गरी सुरिनको मन्दिरका भग्नावशेषहरू बन्द गर्न आदेश दिएको बैङ्कक पोस्टले जनाएको छ । बुधबार थाई सरकारले कम्बोडियाका राजदूत हुन सारोउनलाई निष्कासन गरी थाई राजदूतलाई फिर्ता बोलाइएको बैङ्क पोस्टले जनाएको छ ।

सीमाको थाईतर्फका क्षेत्रका गाउँलेहरूलाई यस क्षेत्र खाली गर्न आदेश दिइएको छ ।

थाइल्यान्ड र कम्बोडियाका सेनाहरूले तुलनात्मक रूपमा सानो तर विवादित सीमा क्षेत्रमा एकअर्का विरुद्ध गोलीबारी गरेपछि मे महिनामा विवाद भड्किएको थियो । उक्त क्षेत्रलाई दुवै मुलुकले आफ्नो भनी दाबी गर्छन् ।

दुवै पक्षले आत्मरक्षाका लागि आवश्यक कदम चालेको दाबी गरेका छन् । उक्त घटनामा एक कम्बोडियाली सैनिक मारिएका थिए ।

त्यसबेला दुवै मुलुकले पछि स्थिति शान्त बनाउन सहमत भएको भने तापनि कम्बोडियाली र थाई अधिकारीहरूले तनाव उच्च बनाउँदै सशस्त्र बल बाहेकका उपायहरू लागू गर्न वा धम्की दिन जारी राखेका थिए ।

घटनापछि थाइल्यान्डले कम्बोडियासँगको सीमामा कडा प्रतिबन्धहरू लागू गरेको छ । प्रतिबन्धसँगै विद्यार्थी, चिकित्सा बिरामीहरू र आवश्यक आवश्यकताहरू भएका अन्य बाहेक लगभग सबैलाई सीमा क्षेत्रमा रोकिएको छ । बिहीबार थाई अधिकारीहरूले सीमा पूर्ण रूपमा बन्द गर्ने घोषणा गरेका छन् ।

कम्बोडियाले पनि थाई चलचित्र र टिभी कार्यक्रमहरूमा प्रतिबन्ध लगाएको छ भने थाई इन्धन, फलफूल र तरकारीहरूको आयात पनि रोकेको छ र आफ्ना छिमेकीका केही अन्तर्राष्ट्रिय इन्टरनेट लिङ्क र विद्युत आपूर्ति पनि ठप्प पारेको छ ।

घटनापछि दुवै मुलुकमा राष्ट्रवादी भावना उर्लिएको छ । यससँगै स्थिति थप उत्तेजित बन्न पुगेको छ ।

गत महिना कम्बोडियाका पूर्व प्रधानमन्त्री तथा सिनेटका वर्तमान अध्यक्ष हुन सेनले थाई प्रधानमन्त्री पेटोङ्टार्न सिनावात्रासँगको विवादित सीमासम्बन्धी कुराकानी चुहावट गरेको आरोपमा थाइल्यान्डको संवैधानिक अदालतले सिनावात्रालाई प्रधानमन्त्रीबाट निलम्बन गरेको थियो ।

उक्त फोनवार्तामा पेटोङ्टार्नले कम्बोडियाका पूर्व प्रधानमन्त्री हुन सेनलाई ‘काका’ भनेर सम्बोधन गरेकी थिइन् । उनले फोन कलमा थाई सैन्य नेतृत्वको आलोचना समेत गरेको जनाइएको छ । उक्त टिप्पणीलाई आलोचकहरूले राष्ट्रिय सार्वभौमसत्ताको अनादरका रूपमा प्रस्तुत गरेका थिए ।

सन् २०२३ मा हुन सेनका उत्तराधिकारीका रुपमा एवम् उनका छोरा हुन मानेट नेता भएका थिए । तर सिनेट अध्यक्षका रूपमा अझै पनि हुन सेन प्रभावशाली छन् । हुन सेन पेटोङ्टार्नका बुबा, लोकप्रिय तर विवादास्पद पूर्व प्रधानमन्त्री थाक्सिन सिनावात्राका लामो समयका मित्र हुन् । तर, सीमा विवादलाई लिएर अहिले दुई नेताबीच विवाद शुरु भएको छ ।

चुहिएको फोनवार्ताले व्यापक आक्रोश र विरोधलाई निम्त्याएको थियो । आफ्नो दोस्रो ठूलो साझेदार, भुमजाइथाई पार्टीले कम्बोडियाप्रति उनको नरमपनलाई कारण देखाउँदै सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिएपछि पेटोङ्टार्नको फेउ थाई पार्टीको नेतृत्वमा रहेको गठबन्धन पनि कमजोर भएको थियो ।

पेटोङ्टार्नले माफी मागेकी छिन् । आफ्नो टिप्पणी वार्ताको रणनीति भएको उनको तर्क छ । उनका सहयोगी तथा पूर्वरक्षामन्त्री फुमथम वेचाचाईलाई हाल थाइल्याण्डको कार्यवाहक प्रधानमन्त्री नियुक्त गरिएको छ ।

दुई मुलुकबीच निकै लामो समयदेखि सीमा विवाद कायम छ । सीमा विवादको मुद्दाले दुई छिमेकीबीच कहिलेकहीँ तनावलाई जन्म दिने गरेको छ । दुई मुलुकबीच आठ सय किलोमिटरभन्दा लामो सीमा रहेको छ ।

कम्बोडियामा फ्रान्सेली औपनिवेशिक शासनकालमा सन् १९०७ मा बनाइएको नक्साका कारण विवाद उत्पन्न भएको विश्वास गरिन्छ । उक्त नक्सा कम्बोडियालाई थाइल्यान्डबाट अलग गर्न प्रयोग गरिएको थियो । कम्बोडियाले आफ्नो सार्वभौमिकता दाबी गर्न सन्दर्भका रूपमा नक्साको प्रयोग गर्दै आएको छ भने थाइल्यान्डले उक्त नक्सा गलत भएको तर्क गर्दै आएको छ ।

हाल दुई मुलुकबीच एक हजार वर्ष पुरानो प्रेह विहार मन्दिर आसपास झडप चर्किएको छ । सन् १९६२ मा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयले मन्दिर क्षेत्रमा कम्बोडियाको सार्वभौमिकता कायम रहने फैसला सुनाएको थियो । यो निर्णयसँगै द्विपक्षीय सम्बन्धमा तिक्तता निम्तिएको छ ।

सन् २०११ मा पनि दुई मुलुकबीच तनाव चर्किएको थियो । सन् २०११ मा कम्बोडिया र थाई सेनाबीच भएको झडपपछि कम्बोडिया फेरि अदालत पुगेको थियो । उक्त झडपमा करिब २० जनाको मृत्यु भएको थियो भने हजारौँ विस्थापित भएका थिए ।

अदालतले सन् २०१३ मा कम्बोडियाको पक्षमा फैसला सुनाएको थियो । कम्बोडिया फेरि सीमा विवाद समाधान गर्न अन्तर्राष्ट्रिय अदालतमा पुगेको छ तर थाइल्यान्डले भने अदालतको क्षेत्राधिकारलाई अस्वीकार गरेको छ ।