काठमाडौं – दशैँको आठौँ दिन जसलाई अष्टमी वा महाअष्टमी भनिन्छ। आज देवी दुर्गाको शक्ति, साहस, र विजयको उत्सवको रूपमा मनाइन्छ। यो दिन केवल धार्मिक अनुष्ठान र पूजा मात्र होइन, परिवार, समाज र संस्कृतिको जीवित दर्पण पनि हो। हिन्दू धर्मावलम्बी विश्वास गर्छन् कि महाअष्टमीमा देवीको पूजा गर्दा सुरक्षा, समृद्धि, पारिवारिक सुख-शान्ति, र जीवनमा सकारात्मक ऊर्जा प्राप्त हुन्छ।

साथै, यो दिन परिवार र समुदायलाई एकत्रित गर्ने, मेलमिलाप र भाइचारा सुदृढ गर्ने र नेपाली सांस्कृतिक पहिचान उजागर गर्ने अवसर पनि हो। घर–घरमा पूजा थाल सजाउने, टीका–जमरा तयारी गर्ने र रंगीन हवन तथा आरतीले यस पर्वलाई जीवन्त बनाउँछ।

धार्मिक र सांस्कृतिक महत्त्व
महाअष्टमी हिन्दू धर्मावलम्बीको लागि देवी दुर्गाको शक्ति, संरक्षण र आशीर्वाद प्राप्त गर्ने अत्यन्त महत्त्वपूर्ण दिन हो। यस दिन भक्तजनले देवीलाई प्रशन्न पार्न विशेष पूजा–अर्चना, आरती, मन्त्र उच्चारण, हवन र रिद्धि–सिद्धिको लागि बलिदान गर्ने परम्परा पालन गर्छन्।

परम्परागत रूपमा, महाअष्टमीमा खसी, बोका वा अन्य पशुबलि दिने चलन छ। जसले देवीको प्रशन्नता ल्याउने र घर तथा परिवारमा सुरक्षा र समृद्धि सुनिश्चित गर्ने विश्वास छ।

घर–घरमा पूजा थाल सजाउने, रंगीन दीप जलाउने, टीका र जमरा तयार गर्ने कामले यस पर्वको माहोल जीवन्त, उल्लासपूर्ण र उत्सवपूर्ण बनाउँछ। यसरी, महाअष्टमी केवल धार्मिक कर्म मात्र नभई, सांस्कृतिक र सामाजिक रूपमा पनि परिवार र समुदायलाई एकत्रित गर्ने अवसर हो।

कलश स्थापना – देवीको वासस्थान निर्माण
महाअष्टमीको पहिलो र अत्यन्त महत्त्वपूर्ण विधि कलश स्थापना हो। यस दिन घरको मुख्य पूजा स्थल वा मन्दिरजस्तो स्थानमा साफ र पवित्र ठाउँ रोजेर कलश राखिन्छ, जसलाई देवी दुर्गाको वास्तविक वासस्थानको रूपमा मानिन्छ।

कलशमा प्रायः पानी, अक्षता, सिक्का, नारिवल, दुबो र फूल राखिन्छ। यी वस्तुले शक्ति, समृद्धि र शुभकामनाको प्रतीकको रूपमा काम गर्छन्। कलश स्थापना गर्दा घरका सदस्य वा पुजारीले सफाइ, शुद्धता, र धार्मिक आस्थाको महत्त्व सम्झाउँदै विधिपूर्वक पूजा आरम्भ गर्छन्।

कलशलाई सजाउने क्रममा रातो वा सुनौलो कपडा, फूल, धूप–दीप र रंगीन धागोको प्रयोग गरिन्छ, जसले वातावरणलाई धार्मिक, रंगीन र जीवित उत्सवको अनुभूति दिन्छ। यसरी कलश स्थापना मात्र होइन, सम्पूर्ण परिवारको आस्था, शक्ति र सकारात्मक ऊर्जा यस दिनको पूजा मार्फत घरमा प्रवेश गराउने विश्वास गरिन्छ।

देवी पूजा र मन्त्र उच्चारण
महाअष्टमीको दिन देवी दुर्गाको पूजा मुख्य आकर्षण हुन्छ। यस दिन भक्तजनले देवीका आठ स्वरूप – शैलपुत्री, ब्रह्मचारिणी, चंद्रघण्टा, कुष्मांडा, स्कंदमाता, कात्यायनी, कालरात्रि र महागौरी (सिद्धिदात्री सहित)को विशेष पूजा गर्छन्। प्रत्येक स्वरूपलाई देवीको अलग–अलग शक्ति र गुणको प्रतीक मानिन्छ।

पूजा गर्दै गर्दा शुद्ध भाव, ध्यान र भक्तिका साथ देवीका मन्त्र उच्चारण गरिन्छ। मन्त्र उच्चारणले घरमा शुभ ऊर्जा, सुरक्षा र समृद्धि ल्याउने विश्वास छ।

मन्त्र उच्चारण र आरतीको क्रममा भक्तजन मानसिक शान्ति र आध्यात्मिक अनुभव प्राप्त गर्छन्। यसरी, देवी पूजा र मन्त्र उच्चारण मात्र धार्मिक कृत्य नभई, घर–परिवारमा सकारात्मक ऊर्जा, मेलमिलाप र भक्ति भाव ल्याउने विशेष अवसर हो।

बलि प्रथा
महाअष्टमीको एउटा प्रमुख धार्मिक र परम्परागत पक्ष बलिदान प्रथा हो। हिन्दू धर्मावलम्बी विश्वास गर्छन् कि देवी दुर्गालाई प्रशन्न पार्न र घर तथा परिवारमा सुरक्षा, समृद्धि र सुख–शान्ति कायम गर्न बलि अनिवार्य छ। परम्परागत रूपमा यस दिन खसी, बोका वा अन्य पशुबलि दिइन्छ। बलिदान सुरु गर्नु अघि पूजा, आरती र हवन विधिपूर्वक सम्पन्न गरिन्छ। पशुबलि देवीको शक्ति र आशीर्वाद आह्वान गर्ने माध्यमको रूपमा लिइन्छ।

बलि पश्चात मासुलाई परम्परागत रूपमा परिक्रमा गरेर दान वा भोजमा वितरण गरिन्छ, जसले समुदायमा साझा भावना र सहयोगको भावना बलियो बनाउँछ। यसरी बलिदान केवल धार्मिक क्रिया मात्र नभई सांस्कृतिक र सामाजिक मेलमिलापको पनि प्रतीक मानिन्छ, जसले परम्परागत संस्कार र जीवनशैलीमा आपसी सम्मान, करुणा र समर्पणको भावना स्थापना गर्छ।

आरती र दीप प्रज्वलन
महाअष्टमीको अत्यन्तै महत्वपूर्ण अनुष्ठान हो। बिहान र साँझ देवी दुर्गाको पूजा पश्चात घरको मुख्य स्थानमा आरती गरिन्छ। यस क्रममा भक्तजनले घट, दीप, धूप, फूल र फलफूल समर्पण गर्दै देवीलाई प्रसन्न पार्छन्। आरतीको बेला बजाइने घण्टा, शंख र घण्टीले वातावरणलाई पवित्र बनाउँछ र पूजा स्थलमा आध्यात्मिक ऊर्जा भरिन्छ। दीप प्रज्वलनले केवल प्रकाश फैलाउँदैन, यसले अन्धकार, नकारात्मक ऊर्जा र दुःख–कष्ट हटाउने विश्वास पनि जगाउँछ। साथै, घरमा दीप बाल्दा समृद्धि र सकारात्मक ऊर्जाको आगमन हुने धार्मिक आस्था छ।

विशेषगरी महाअष्टमीमा घर–घरमा टीका–जमरा, फूल र रंगीन बत्तीसहित दीप बाल्नुले पर्वको रंगीनता, उल्लास र आध्यात्मिक ऊर्जा अझ प्रगाढ बनाउँछ। यसरी आरती र दीप प्रज्वलनले मात्र देवीको पूजा सम्पन्न गर्दैन, यसले परिवार र समाजमा सकारात्मक भावना र ऐक्यबद्धता पनि जागृत गर्छ।

सामाजिक र सांस्कृतिक आयाम
महाअष्टमी केवल देवीको पूजा मात्र नभई, समाज र परिवारलाई एकत्रित गर्ने, मेलमिलाप र सांस्कृतिक पहिचान सुदृढ गर्ने पर्व पनि हो। यस दिन घर–घर, गाउँ–गाउँमा भक्तजन फूलपाती भित्र्याउने, टीका–जमरा लगाउने र बलिदान गर्ने कार्यमा संलग्न हुन्छन्। यी परम्पराले भाइचारा, सहकार्य र आपसी सद्भावको भावना बलियो बनाउँछ।

यस अवसरमा समुदायका सदस्य एकसाथ मिलेर भोजन, हाँसो–खुशी र रमाइलो साझा गर्छन्, जसले सामाजिक समझदारी र मेलमिलापलाई अझ प्रगाढ बनाउँछ। यसरी महाअष्टमीले केवल धार्मिक मात्र नभई सांस्कृतिक, पारिवारिक र सामाजिक दृष्टिले जीवन्त उत्सवको रूप लिन्छ।

यो पर्वले समुदाय र परिवारलाई एकत्रित गर्ने शक्ति राख्दछ। घर-घरमा टीका-जमरा, फूलपाती भित्र्याउने र विशेष भोज आयोजना गर्ने परम्पराले भाइचारा, सहकार्य र आपसी माया-स्नेह बढाउँछ।

सकारात्मक ऊर्जा र सांस्कृतिक समृद्धि
महाअष्टमीको उत्सवले केवल देवीको पूजा मात्रै होइन, शक्ति, आशीर्वाद, सांस्कृतिक धरोहर र सामाजिक मेलमिलाप सबैलाई एउटै पर्वमा जोड्ने अद्भूत अवसर प्रदान गर्दछ। यस दिन भक्तजन विश्वास गर्छन् कि देवी दुर्गाको पूजा र हवनले घरमा सुरक्षा, जीवनमा समृद्धि र परिवारमा सुख–शान्ति ल्याउँछ।

यो पर्वले समुदाय र परिवारलाई एकत्रित गर्ने शक्ति राख्दछ। घर-घरमा टीका-जमरा, फूलपाती भित्र्याउने र विशेष भोज आयोजना गर्ने परम्पराले भाइचारा, सहकार्य र आपसी माया-स्नेह बढाउँछ।

महाअष्टमीको रंगीन उत्सव, देवीको शक्तिशाली आराधना र परम्परागत गतिविधिले यो दिन नेपालभरि सबैभन्दा जीवन्त, रमाइलो र उत्साहपूर्ण पर्वको रूपमा बनाएको छ। यसले मात्र मानिसको आध्यात्मिक उन्नति होइन, सकारात्मक ऊर्जा र सांस्कृतिक पहिचान पनि जीवनमा भर्छ।