काठमाडौँ– कोभिड–१९ महामारी नियन्त्रण गर्न लागु भएको लकडाउनले आमक्षेत्रमा झैँ फिल्मी क्षेत्रमा पनि असर परेको छ । लकडाउनले दैनिक ज्यालादारी गर्ने फिल्म प्राविधिकहरूमा बढी मर्कामा परेका छन् ।

खाद्यान्नमा समेत संकट पर्न थालेपछि प्राविधिकको छाता संस्था ‘नेपाल चलचित्र प्राविधिक संघ’ प्राविधिकहरूलाई सहयोग गर्दैछ संघका अध्यक्ष पुष्कर लामाको अगुवाइमा दाताहरूबाट प्राप्त सहयोग सम्बन्धित प्राविधिकको घरदैलोमा पुर्‍याउने काम गर्दैछन् । यिनै लामासँग कोभिडपछि प्राविधिकहरूको अवस्था र राहत सहयोगको विषयमा खबरहबका लागि नेमिष गौतमले गरेको कुराकानीको सार प्रस्तुत गरिएको छ ।

कोभिड महामारीपछि फिल्मी प्राविधिकहरूको अवस्था कस्तो छ ?

कोभिडका कारण लामो समय लकडाउन भयो । लकडाउन खुल्छ भन्दाभन्दै थप्ने क्रम बढिरह्यो । यसकारण प्राविधिकहरूले सहज तरिकाले जीवन चलाउन सकेका छैनन् । श्रमजीवी फिल्मकर्मीहरूलाई पनि यही समस्या छ ।

समस्या न्यूनीकरण गर्न विभिन्न संघसंस्थाहरू लागि परेका छन् । अहिले भइरहेका पहलहरूले प्राविधिकको समस्या केही हदसम्म समाधान हुनेछ भन्नेमा आशावादी छु । प्राविधिक, नृत्यकार, द्वन्द्व कलाकारको समस्या समाधानका लागि हामीले नेतृत्वदायी भूमिकामा काम गरिरहेका छौँ ।

प्राविधिकलाई राहतको व्यवस्थापन कसरी गर्दै हुनुहुन्छ ?

हामीले अहिलेसम्म प्राविधिकलाई चार पटक राहत पुर्‍याएका छौँ । कोभिडको लकडाउन शुरू भएको झण्डै २५ दिनपछि मैले एक हप्तासम्म दिनरात नभनी स्वदेश र विदेशमा रहेका नेपाली फिल्मकर्मी, समाजसेवी दाजुभाइलाई सहयोगको लागि आह्वान गरेँ । उहाँहरू सहयोगको माध्यम बनिदिनुभयो । त्यही सहयोगले हामीलाई अलिकति तनाव हटाउन सहज भएको छ । शतप्रतिशत समाधान भएको छैन ।

प्राविधिकले राहत पाउने मापदण्ड के छ ?

यो कुरामा हामी प्रष्ट छौँ । प्राविधिकहरूको दैनिकी, कुन–कुन प्राविधिकहरूको अवस्था कस्तो छ, उनीहरूको आर्थिक हैसियत कस्तो छ इत्यादि तथ्यांक चलचित्र प्राविधिक संघमा छ । त्यही अनुरूप संघको कार्यसमितिले छलफल गरेर, छनोट गरेर अति विपन्न प्राविधिक साथीहरूलाई प्राथमिकतामा राखेर हामीले राहत वितरण गरेका छौँ ।

पहिलोपटक क्याप्टेन तथा कलाकार विजय लामा र नोर्बु लामाले ५० परिवारलाई खाद्यान्न सहयोग गर्नुभयो । दोस्रोपटक नायिका सुमिना घिमिरे र उहाँका पति क्याप्टेन रोशन सापकोटाले ४० परिवारलाई, तेस्रोपटक अभिनेत्री करिश्मा मानन्धरले ३० परिवारलाई तीस–तीस किलोको चामल, दाल, चिनी, नून, ग्यासका लागि जनही १५ सय रुपैयाँ सहयोग गर्नुभयो ।

‘लप्पन–छप्पन २’ का निर्देशक मुकुन्द भट्ट, फिल्मका चिनियाँ वितरक शान्न शर्मा, प्रोडक्सन मेनेजर युवराज कार्कीले २५० प्राविधिकलाई खाद्यान्न सहयोग गर्नुभयो ।

राहत प्याकेजमा के के समावेश छ ?

राहत प्याकेजअन्तर्गत खाद्यान्नमा चामल, दाल, नून, तेल, चना छ । कतिपयले त्यसमा एक क्यारेट अण्डा र एक कार्टुन चाउचाउ पनि दिनुभएको छ । जो दाताले जसरी दिनुभएको छ, त्यो नै हामीले पारदर्शी ढङ्गले वितरण गरेका छौँ ।

सरकारबाट पनि केही सहयोग पाउनुभएको क कि ?

सरकारबाट अहिलेसम्म राहतको केही सहयोग पाएका छैनौँ । अहिलेका लागि हाम्रा सहयोगी नै हाम्रो सरकार हुन् । उहाँहरूले यो आपतकालीन अवस्थामा मन खोलेर सहयोग गर्नुभएको छ । यो समयमा सरकारले हाम्रो क्षेत्रमा अप्ठ्यारो परेको जनताका लागि अग्रसर भएर कुनै पनि कार्यक्रम र सहयोग दिएको छैन ।

संघले शुरू गरेको ‘कोभिड–१९ विपद व्यवस्थापन कोष’ को अवधारणा कसरी आयो ?

महामारीका कारण प्राविधिकहरूको अवस्था नाजुक भइरहेको छ । लकडाउन कहिले सकिन्छ भन्ने टुङ्गो छैन । सबै प्राविधिक साथीहरूलाई भौतिकरू पमा घरघरमै उपस्थित भएर नगद तथा जिन्सी उपलब्ध गराउन पनि सम्भव छैन । यस्तो समस्या समाधान गर्न हामीले कोषको शुरूवात गरेका हौँ ।

कोषमा निर्मला शर्माको पहलमा २५ हजार रुपैयाँ सहयोगबाट रकम जम्मा गर्न शुरू गरेका छौँ । अमेरिकाबाट अभिनेता जीवन लुँइटेलसहित राजवल्लभ कोइराला र निरज बराल, मुकेश आचार्य, गणेश उप्रेती, निर्देशक श्याम भट्टराई र कुसुम तामाङ दम्पती, महेन्द्र बुढाथोकी, प्रज्ज्वल गिरी, पवन गौतम, कृष्ण कोइरालाले सहयोग गर्नुभएको छ ।

अष्ट्रेलियाबाट निर्देशक तथा कलाकार अग्रज केसी, नेपालबाट अभिनेत्री जेबिका कार्की, गायक युवराज चौलागाईं, जापानबाट गिरिराज लामिछाने (पारु), अमेरिकाबाट अभिनेत्री रूपा रानाले सहयोग गर्नुभएको छ । अन्य कलाकारहरूबाट पनि सहयोग आउने क्रम जारी छ ।

हामीले सबै प्राविधिकलाई बैंकमा खाता खोल्न लगाएका छौँ । आवश्यकताअनुसार छनोट गरेर अप्ठ्यारो परेकालाई खातामै पठाउनेछौँ ।

कोभिडका कारणले प्राविधिकहरू पलायन भएका त छैनन् ?

कतिपय प्राविधिकले ‘पलायन भएँ’ भन्छन् त कतिले भन्दैनन् । चार दशकभन्दा बढी फिल्ममा काम गरिसकेका उद्धव भट्टराई (जुँगे भट्टराई) काठमाडौँको डेरा नै छोडेर सबै सामान लिई बैतडी जानुभयो । घरमा रहँदा फोक्सोको बिरामी भएपछि फेरि काठमाडौँ आउनुभयो । उहाँलाई प्राविधिक संघको सक्रियतामा उपचार गरायौँ । स्वास्थ्यमा केही सहज भएपछि घर फर्किनुभयो ।

झण्डै ३५ वर्षदेखि फिल्ममा कार्यरत सहायक छायाकार घनश्याम पुरीले चिया पसल खोल्नुभएको छ । अर्का प्राविधिक नवीन कार्कीले काठमाडौँको डेरा छोडेर घर जानुभयो । अहिलेको अवस्थामा प्राविधिकलाई वैकल्पिक व्यवसाय गर्नुपर्ने बाध्यता छ । अहिले त्यस्ता प्राविधिकहरू औँलामा गन्न सक्ने अवस्थामा मात्र हुनुहुन्छ ।

प्राविधिकलाई कोभिड खोप लगाउन के कस्तो पहल भइरहेको छ ?

खोपका लागि चलचित्र विकास बोर्डले पहल गरेको छ । नेपाल चलचित्र प्राविधिक संघको पत्रसहित म र संघका महासचिवले गत सोमबार स्वास्थ्यमन्त्री शेरबहादुर तामाङलाई भेटेर प्राविधिक तथा समग्र फिल्मकर्मीका लागि खोपको लागि पहल गरेका छौँ । उहाँ सकारात्मक हुनुहुन्छ ।

अहिलेको अवस्थामा कामप्रति प्राविधिकको मनोविज्ञान कस्तो पाउनुभएको छ ?

यो महामारीले प्राविधिकहरू के गर्ने र कसो गर्ने भन्ने अन्योलमा हुनुहुन्छ । दक्ष प्राविधिकहरूले वैकल्पिक बाटो रोज्नुभयो भने अनुकूल समयमा फिल्म बनाउदा प्राविधिक अभाव हुनसक्छ । त्यही भएर प्राविधिक जोगाउन सरकारले सोचिदिने बेला आएको छ । चलचित्र विकास बोर्ड पनि यसमा गम्भीर हुनुपर्‍यो ।

स्वदेशमा भन्दा विदेशमा बस्ने नेपाली कलाकारले प्राविधिकको सहयोगमा बढी चासो देखाएको सुनिन्छ, वास्तविकता के हो ?

यो सत्य हो । अनुपातको हिसाबले स्वदेशका भन्दा विदेशमा बस्ने नेपाली कलाकारले प्राविधिक प्रति बढी चासो देखाउनुभएको छ । अभिनेता जीवन लुँइटेलले ‘हामीलाई हिरो बनाउने भनेकै फिल्मको पछाडिका प्राविधिकहरूले हो, हामीलाई हिरो बनाउने हिरोहरूलाई अप्ठ्यारो पर्दा खेरी हामीले सकेको सहयोग गर्नुपर्छ’ भन्नुभएपछि उहाँकै पहलमा कोषमा रकम आउन थालेको हो ।

प्राविधिकलाई मानसिकरूपमा सक्षम बनाउन संघले के कस्तो काम गरिरहेको छ ?

प्राविधिकको मनोविज्ञानमा जुन डिस्टर्ब भइरहेको छ, त्यो डिस्टर्ब महसुस नहोस् भन्नका लागि मैले व्यक्तिगत रूपमा पनि सहयोग गरिरहेको छु । जो जति अप्ठ्यारामा छन्, उनीहरूलाई आफैँले परामर्श गरिरहेको छु ।

आर्थिक अभाव भएर घर जान नपाएकाहरूलाई आफूले सकेसम्म आर्थिक सहयोग गरिरहेको छु । प्राविधिकलाई ‘अहिले प्रकृतिले सबै गरिरहेको छ, यो सबै हटेपछि अवस्था राम्रो अवस्था आउँछ, आत्तिनु हुँदैन’ भनेर सम्झाइरहेको छु ।

चलचित्र विकास बोर्डले प्राविधिकको सहयोगका लागि कति चासो दिएको छ ?

‘आवश्यकता परेमा सहयोग गरौँला’ भन्ने कुरा भएको छ ।