काठमाडाैं । हालको विश्व राजनीतिक परिदृश्यमा चीनले बनाउँदै आएको प्रभावशाली छवि क्रमशः कमजोर हुँदै गएको स्पष्ट देखिन थालेको छ। दशकौंसम्म ‘बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ’ (बिआरआई), कर्जाको जालो, प्रविधिको निर्यात र सांस्कृतिक कूटनीतिको माध्यमबाट विकासशील राष्ट्रहरूमा पकड जमाउँदै आएको चीन अहिले आफ्नै रणनीतिक कमजोरी, आर्थिक अनिश्चितता र विश्वव्यापी आलोचनाको घेरामा फस्न थालेको छ।

लाटिन अमेरिका, दक्षिण एसिया र अफ्रिकाजस्ता क्षेत्रहरूमा चीनले बनाएको प्रभाव अहिले खस्कँदै गएको छ। ग्रीक सिटी टाइम्सले हालै प्रकाशित गरेको एक रिपोर्ट अनुसार चीनको लाटिन अमेरिकामाथिको पकड़ कमजोर भइरहेको छ, विशेषतः महामारीपछिको ऋण संकट, लगानी घट्दो दर, र अविश्वासको वातावरणका कारण। यही असहज अवस्थालाई चिनियाँ नेताहरूको आन्तरिक कमजोरीसँग जोडेर हेर्न थालिएको छ।

अर्कोतर्फ, चीनको स्वदेशभित्र पनि शासन पद्धति र दबाबपूर्ण नीतिका कारण असन्तुष्टि चुलिँदै गएको छ। ‘हङकङ पोस्ट’ मा प्रकाशित विश्लेषण अनुसार वेनछुवान भूकम्पको विरासत र त्यसको पीडामा अझै न्याय नपाएका नागरिकहरू चिनियाँ राज्यप्रणालीप्रति असन्तुष्ट छन्। यसले चीनको ‘सामाजिक स्थायित्व’ मा प्रश्नचिह्न उठाएको छ। यहीबीच, “ह्वाइट पेपर मुभमेन्ट” का समर्थकहरूलाई अझैसम्म दमन गरिँदै आएको छ, जसले आन्तरिक असन्तोष अन्तर्राष्ट्रिय चर्चाको विषय बनेको छ।

चीनको आर्थिक ढाँचा पनि अहिले दबावमा परेको छ। ‘एशिया टाइम्स’ लगायतका विश्लेषणले चीनको निर्यातमाथि आधारित वृद्धिदरमा गिरावट आएको, मूल्यमा गिरावट (deflation) को चिन्ता बढेको, र विकासशील राष्ट्रहरूमाथि लगाइएको ऋणको असुली असफल हुँदै गएको उल्लेख गरेका छन्। यसले BRI अन्तर्गतका परियोजनाहरूलाई थप चुनौतीपूर्ण बनाइरहेको छ।

ताइवान सम्बन्धी विषयमा पनि चीनको कूटनीति असफल देखिएको छ। ताइवानका नेताहरूले चीनको ‘युनाइटेड फ्रन्ट’ रणनीति र प्रचारात्मक गतिविधिहरूको विरोध गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चेतना बढाइरहेका छन्। बिबिसी, ICIJ, र सेफगार्ड डिफेन्डर्सले चीनको साइबर निगरानी, कलाकार र पत्रकारमाथि दमन, तथा विदेशी मुलुकमा बसेका आलोचकहरूलाई लक्षित गरिएका कारबाहीहरूबारे तथ्य प्रस्तुत गरेका छन्।

यसैबीच, अमेरिकी तथा युरोपेली राष्ट्रहरूले चीनको उद्योग नीतिप्रति नयाँ शर्तहरू लगाउन थालेका छन्। अमेरिका, जापान र अष्ट्रेलियाजस्ता मुलुकहरूले चीनको सामुद्रिक आक्रामकता र आपूर्ति श्रृङ्खलामा निर्भरता घटाउने रणनीति अपनाउँदै गएका छन्। चीनमाथि जबरजस्ती श्रम प्रयोगको आरोपमा दुईवटा कडा अमेरिकी विधेयक पुनः प्रस्तुत भएका छन्, जसले चिनियाँ आपूर्ति प्रणालीमाथि गम्भीर असर पार्न सक्छ।

समग्रमा, चीनले दशकौं लगाएर बनाएको प्रभावशाली वैश्विक छवि अहिले परीक्षणको अवस्थामा पुगेको छ। राजनीतिक सत्तावाद, पारदर्शिताको अभाव, ऋणमाथिको निर्भरता, र आक्रामक कूटनीतिको कारण चीन अहिले विश्वासको संकटको सामना गरिरहेको छ। विश्व अब चीनप्रति नतमस्तक होइन, सचेत र सतर्क हुँदैछ। यही परिप्रेक्ष्यमा, चीनको बहुपक्षीय रणनीति पुनरावलोकन नगरेसम्म त्यसको प्रभाव क्रमशः क्षीण हुँदै जाने प्रष्ट देखिन्छ।