काठमाडौं-ललितपुरको इमाडोल घर भएका निरजान भण्डारीको घरमा शुक्रबार साँझ पुग्दा उनी भ्याईनभ्याई भएर काम गरिरहेका थिए ।

निक्कै कामकाजी देखिने उनी गाईगोठ वरपर गाईकै स्याहारचाकरमा व्यस्त थिए। हामीलाई देखेपछि गोबर लतपतिएको हात जोड्दै भने, ‘नमस्कार, बस्नुहोस् । मेरो यो व्यस्त समय ।’ उनले बस्नुहोस भन्न नभ्याउँदै उनकी श्रीमतीले कुर्सी ल्याइन । उनको दैनिकी के छ भनेर जान्न हामीलाई धेरै समय लागेन । उनले मेहनत गर्न सके हामी नेपालीलाई सँधै भ्याइनभ्याई हुने भन्दै आफूले बिहान उठेपछि बेलुका नसुन्जेलसम्मको कार्यतालिका सुनाए ।

३ वर्ष साउदीमा बसेर काम गरेका उनी बिदेशमा बगाएको पसिना नेपालमै बगाउँदा नेपाली भूमिबाट सुन फलाउन सकिन्छ भन्ने विश्वास गर्छन । अहिले उनको जीविका पनि नेपाली भूमिका सुन फलाउने योजनासहितको छ । गोठभरी गाई पालेका निराजनले दैनिक ४० लिटर दूध बेचिरहेका छन् । उनले यो पेशालाई विस्तारै व्यवस्थित र अझै ठूलो बनाउने योजना बनाएका छन् ।

बाल्यकालमा नपसेको गोठमा अहिले दैनिकी

जीवनका उत्तारचढाव धेरै हुने भन्दै उनले बुबाआमाको पेशालाई व्यवस्थित गर्न बिदेशले सिकाएको बताए । सेनाका जागिरे उनका बुबाको पुख्यौली पेशा कृषि र पशुपालन नै रहेछ । बुबाले घरमा ४/५ माउ गाई पाल्दा आफू गोठमै नटेकेको स्मरण गर्दै अहिले दैनिकी गोठमै बिताउँदा रमाइलो महशुस हुने गरेको सुनाए ।

पहिला बुबाले पालेभन्दा केहिमात्र बढी पालेर व्यवसायिक बनेका उनी व्यवसायलाई समयसापेक्ष बनाउँदै लैजानुपर्ने अनुभव सुनाउँछन् ।

परिवारका माइलो सन्तान उनका एक दिदी र एक भाई छन् । नेपाली आम युवाका लागि अनुकरणीय जीवनशैली बनाएका निराजनको दैनिकी ०५६ सालबाट फेरिएको रहेछ । एसएलसी अनुर्तिण भएका निराजनले दोहोर्‍याएर परीक्षा दिएनन । बुबाले थापिदिएको किराना पसल चलाए । निजी विद्यालय पढेपनि फेल भएको तीतो यतार्थ उनले सुनाए ।

०६० सालमा कौशलटारकी अमिशा भण्डारीसँग दाम्पत्य जीवन गाँसेका उनले त्यसपछि व्यवसायिक बन्ने अनेक प्रयास गरे । पसल छाडेर कुखुरा पालन गरेका उनले त्यसलाई व्यवसायिक बनाउन सकेनन् । पहिलो सन्तानका रुपमा छोरी जन्माएका उनले थप जिम्मेवारी थपिएको भन्दै आर्थिक रुपमा सम्पन्न बन्न विदेशको सपना देखे ।

त्यसपछि उनी खाडी भासिए । ९ सय रियल आधारभूत र ५ सय रियल भत्ता खाएर चारपांग्रे सवारी चलाउँथे । साउदीले राम्रै बनाएको उनको दैनिकीलाई अमेरिकी डिभी चिठ्ठाले खलबल्यायो । अमेरिका जाने सपनामा धेरै खर्च गरेका उनले अन्तिम अन्तर्वार्तामा विफल भएपछि जीवनले नयाँ मोड लिएको प्रसंग निराजनले एक स्वासमा सुनाए ।

साउदीको कमाई अमेरिकी सपनाले सिद्धाएपछि उनी फेरि घरको न घाटको बने । त्यहीबेला छोरीलाई पथरी भएपनि त्यसको उपचार गर्न लाग्ने खर्च जुटाउने धेरै मेहनत गर्नुपर्‍यो ।

यी सबै पीडाबाट आजित भएका उनी अन्ततः गाईको स्याहारचाकर गरेर रोजगार बन्ने सपना देख्न थाले । बुबाले पालिरहेका गाईलाई नै उनले आफ्नो पेशा बनाउने निधो गरेर त्यसलाई व्यवसायिक बनाउन थाले । त्यहीबेला बुबा बिरामी हुँदा उनलाई केही अफ्ठ्यारो भएपनि विगतमा दुःख सम्झँदै गाईको चाकरबाट मोहर कमाउने निधो गरे ।

अहिले उनी यति अभ्यस्त भएका छन् कि गाईको सम्पूर्ण भाषा बुझ्छन् । गाई भोकाउनुभन्दा अघि खानेकुरा दिन्छन् । सुकिलो मुकिलो बनाउन हरसम्भव प्रयास गर्छन् । ‘गाईलाई सारो गाह्रो परेको र बिरामी भएको इशाराले नै बुझ्छु,’ उनी भन्छन्, ‘गाईको मन मानिसको भन्दा कोमल हुन्छ।’

गोठमा ७ जर्सी, १ होलस्टेन र २ लोकल गरी १० वटा दुहुना गाई पालेका उनका गोठमा व्याउने कोरला पनि छन् । उनले गोठमा भएका चिल्ला र राम्रा गाई देखाउँदै भने, ‘यो रातु हो, यो पनि आमा भइसकेको छ । राते, छिरबिरे पनि चाँडै आमा बन्दैछन् ।’ गोठमा भएका गाईको नाम, स्वभाव र उनीहरुको उत्पादनबारे उनले एक टकमा सबै सुनाए । अहिले उनको गोठमा रहेका तिखे, बाख्री, ठुटे र सेते गाइले दुध दिँदैछन् । एउटा गाईले एक पटकमा १५ मानासम्म दूध दिँदो रहेछ । थाक्नेबेलामा भने ३ मानामात्र दिने गरेको पनि उनले सुनाए ।

प्रविधिले सजिलो

पहिला गाईलाई गर्भाधान गर्न गोरु खोज्नुपर्ने, गोठमै गोरु पाल्नुपर्ने बाध्यता भएपनि अहिले प्रविधिको विकाससँगै धेरै सहज भएको उनले बताए । आफूले चाहेको जातको क्रस गराउन सुईबाटै गर्भाधान गराउने हुँदा गाईको नश्ल सुधारका लागि पनि उपयोगी हुने गरेको उनको विश्वास छ ।

पशु प्राविधिकले गोठमै आएर गर्भाधान गराउँदा ५ सय रुपैयाँ खर्च लाग्दो रहेछ । तर गाईलाई लाग्ने रोकको समयमै उपचार नहुँदा भने किसानले ठूलो क्षति व्यहोर्नुपरेको छ । भर्खरै मात्र उनको गोठको आकर्षणका रुपमा रहेको ढ्यांग्रे नामको गाईको मृत्यु भयो ।

१० वर्षसम्म गोठको सोभा भएर बसेको ढ्यांग्रे बिरामी भएपछि निराजनले बचाउन सकेनन् । त्यसको ठूलो पीडा छ उनलाई । उनी भन्छन् पशु पनि परिवारको सदस्य जस्तै हुँदो रहेछ । ढ्यांग्रेलाई सम्झेर उनी भाबुक बने ।

घरघरमा दुग्ध सेवा

उनले घरमा उत्पादन गरेको दूध ग्राहकका घरघरमा पुर्‍याउने गरेका छन् । उनले दैनिक ४० लिटर दुध बेच्ने गरेका छन् । दूधको मूल्य पुरानो ग्राहक र नयाँका लागि फरकफरक तोकेका छन् निराजनले । पुराना ग्राहकलाई ८० रुपैया र नयाँ ग्राहकलाई ९० रुपैया प्रतिलिटर लिएर घरघरमै दूध पुर्‍याउने गरेको उनले सुनाए । ठट्यौली पारामा दूध भनेर कति पानी बेच्नुहुन्छ भन्ने प्रश्नले उनी मुस्कुराए । हाँस्दै भन्छन्, ‘अलिअलि पानी नै बेच्ने गरी त दूधमा पानी मिसाइन्न । तर पखालपुखुल अलिअलि त भईहाल्छ नी।’

गाईको स्याहारका लागि उनले पराल, पिठो, ढुटो, दाना, चोक्करलगायतका खुराक ख्वाउने गरेका छन् । उनले महिनामा २ लट दाना किन्ने गर्दछन् । त्यसका लागि एक लटमा १८ हजार रुपैयाँसम्म खर्च गर्ने गरेका छन् ।

यस्तो छ बिहान साढे ४ देखिको दैनिकी

बिहान अबेरसम्म सुत्ने राजधानीबासीका लागि उनको दैनिकी अचम्मै लाग्ने हुन्छ । किनकी उनी धेरै मानिस आधा निन्द्रामा रहेका बेला गाईको गोठ पुग्छन् । बेलुका दानापानी दिएर राखिएका गाईको अवस्था कस्तो छ पहिला उनले बुझ्छन् । अनि गाईको गोबर सोहरेर, गोठ सफा गर्न र दूध दुहुन थाल्छन् । यो काममा उनलाई श्रीमतीको साथ रहन्छ । एक घण्टामा उनको यो काम सकिन्छ ।

त्यसपछि पहिल्यै किनेको पुरानो मोटरसाइकलमा दूधका क्यान लोड गरेर साढे ५ बजे घरबाट निस्कन्छन् । ललितपुरको गणेशस्थान, ग्वार्काे, महालक्ष्मीस्थान, लगनखेल, शंखमूल हुँदै सहुगल, भेलाछे, बगंलामुखिसम्मका आफ्ना उपभोक्तालाई दूध पुर्‍याएर साढे १० बजे घर पुग्छन् । यो उनको प्रत्यके दिनको दैनिकी हो । धेरैले आधार लिटरमात्र दूध किन्ने भएकाले प्रत्येक दिन ८० घरमा पुग्ने गरेको उनले सुनाए ।

दूध बेच्दाका दुःख

घरघरमा दूध लिएर जानु त्यति सजिलो छैन । तर, साउदीको कामभन्दा आनन्द लाग्ने नै काम भनेर उनी चित्त बुझाउँछन् । बाइकमा ढुवानीका लागि हिँड्दा पाएको दुःख उनी बिर्सँदैनन् । थोरै ढिलो भए ग्राहकले दिने गालीले पनि बेचैन बनाउँछ उनलाई । तर, आफ्नो पेशा सम्झेर उनी रिसाउँदैनन । बरु आज ढिलो भयो माफी दिनुहोस भन्छन् ।

समयमै दूध खोज्ने ग्राहकले भनेको समयमा पैसा नदिँदा चाँही उनलाई रिस उठ्दो रहेछ । काम र पेशाको सम्मान नगर्नेलाई धेरै सम्झाउन मन लाग्छ उनलाई तै पनि समयले विस्तारै सिकाउँछ भन्ने उनको बुझाई छ । ‘पछिल्लो समय ४० हजार जति बजारमै रहेको बताउँदै अहिलेसम्म घरघरमा पुर्‍याएको दूधको पैसा १ लाख रुपैयाँजति गुमेको पनि छ’, उनले भने, ‘विभिन्न बहानामा मान्छेले ठग्ने गर्दछन् । त्यो राम्रो होइन ।’

दूधवाला निराजनको मार्क्स मोह

उनको पहिचान दूधवालामात्र होइन । मास्र्कवाला पनि हो। उनका ग्राहकले उनको सक्कल अनुहार देखेकै छैनन् । किनकी उनको अनुहारमा मास्र्क कहिल्यै टुट्दैन । उनको मास्र्क पहिचान लुकाउनका लागि नभई धुलो, धुँवा र चिसोबाट बच्नका लागि हुने गरेको छ ।

मासिक २५ हजार बचत

गाई पालन व्यवसाय थालेपछि उनलाई आर्थिक संकट कहिल्यै परेन । १२ लाख ऋण लिएर थालेको यो कामले उनलाई स्वरोजगार त बनाएको छ नै आम्दानी पनि बढाएको छ ।

छोराछोरीलाई राम्रो स्कुलमा पढाएका उनले सबै खर्च कटाएर मासिक २५ हजारभन्दा बढी बचत गर्ने गरेका छन् । योबीचमा उनले सबै ऋण तिरिसके ।

कक्षा ४ र कक्षा ७ मा पढ्ने दुई छोराछोरी नजिकैको बोडिङमा पढ्छन् । उनीहरुको पढाईमा पनि मासिक १५ हजारबढी खर्च हुने गरेको छ । गोठमा बुढाबुढी भएर काम गर्दा सजिलो पनि भएको उनी बताउँछन् । बाहिर काम गर्न जाँदा २५ हजार पनि नकमाईने भन्दै उनले आफ्नो त्योभन्दा बढी बचत हुने भएकाले यो पेशाबाट निक्कै सन्तुष्टि मिलेको सुनाए ।

उनी भन्छन्–‘अब सबै नेपाली युवा स्ववलम्बन हुने काम गर्नुपर्छ । जागिरे सोचलाई त्यागेर आफैं उद्यमशिल बन्नुपर्छ । काम गर्ने अठोट, सीप र इच्छाशक्ति भए नेपाली माटोमै सुन फाउन सकिने उनको दृढ विश्वास छ । विदेशको कमाई क्षणिक भएकाले दीर्घकालीन कामका लागि सबै एक जुट भएर लाग्नुपर्ने उनको सुझाव छ ।

सामाजिक सञ्जालमा पनि अभ्यस्त उनी सामाजिक सञ्जालकै माध्यम तथा टिभी र रेडियोबाट देशविदेशका घटना पनि सुन्छन् । अनि भन्छन्, अब विश्व साँधुरिएको छ । विश्वका गतिविधि हामी हाम्रो हातबाट थाहा पाउँछौं । हाम्रो व्यवसायलाई प्रविधिमैत्री बनाउनुपर्छ । हामी अवश्य सफल बन्नेछौं ।