महिला हिंसाका मुद्दा किन आउँदैनन आयोगमा ? | Khabarhub Khabarhub

महिला हिंसाका मुद्दा किन आउँदैनन आयोगमा ?


३१ श्रावण २०७६, शुक्रबार  

पढ्न लाग्ने समय : 4 मिनेट


0
Shares
  • change font
  • change font
  • change font

काठमाडौं–देशका विभिन्न ठाउँमा घटेका घटना तथा आम सञ्चारका माध्यम र सामाजिक सञ्जालमार्फत सार्वजनिक हुने घटनालाई हेर्दा नेपालमा महिला हिंसाका घटना बढेका छन् । अर्थात महिलाहरु हत्या, हिंसा, बलात्कार, कुटपिटको सिकार भएका छन् ।

उनीहरु घरेलु हिंसा सहन बाध्य छन् । तर, महिलाकै हक अधिकारका लागि काम गर्ने संघसंस्थामा आउने उजुरी हेर्दा यो संख्या कम छ । महिलाहरुले आफू पीडित भएको कुरा महिलाकै अधिकारका क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थामा सुनाउँदैनन् ।

यसका धेरै कारण हुनसक्छ । महिलाको अधिकारका क्षेत्रमा काम गर्ने संस्था शहर केन्द्रित र पहुँच भएका व्यक्तिसम्म पुग्नु तथा दबाव र प्रभावकै आधारमा महिला अधिकारका कुरा मात्रै हुँदा पनि वास्तविकत पीडित गुनासो गर्न आउँदैनन ।

महिलाको संरक्षण गर्न अर्थात् हकहित र अधिकारका लागि लड्ने संस्थाका रुपमा सरकारले वि.स. २०५८ सालमा राष्ट्रिय महिला आयोगको स्थापना गर्‍यो । देशभर महिलाको अधिकारका रुपमा काम गर्ने संवैधानिक आयोगका रुपमा यो आयोग गठन गरिएको थियो ।

महिला आयोगको स्थापना भएपश्चात महिला हिंसाका घटना केही हदसम्म घट्ने आशा धेरै महिलाको थियो । तर, महिला आयोगले सोचेअनुरुप काम गर्न नसक्दा त्यी आशाहरु निराशामा परिणत भएका छन् । अहिले महिला आयोगमा उजुरी गर्न आउने महिलाहरुको संख्या निकै कम छ ।

देशभर सञ्चार माध्यममा आउने समाचार, सामाजिक सञ्जालमा हुने टिक्का टिप्पणीलाई हेर्दा महिला हिंसाका धेरै घटना घटेको भन्ने देखिएपछि आयोगमा दर्ता भएका उजुरीको तथ्यांक हेर्दा यो संख्या न्यून र सुस्त छ ।

आइतवार खबरहबले स्थलगत रिपोर्टिङ गर्ने क्रममा महिला आयोगको कार्यालय पुग्दा केही महिला र केही पुरुष टेबलमा बसिरहेका थिए भने कोही चिसो भुइँमै पनि । धेरै मानिसहरु देखेपछि हामीले नाम दर्ता गर्ने ठाउँमा गएर सोध्यौँ- ‘दैनिक रुपमा कति महिलाहरु उजुरी हाल्न आइपुग्छन् यहाँ ?’

आयोगका एक अधिकारीले जवाफ दिए -‘हिंसामा पर्नेहरु भन्दा पनि आफन्तहरु बढि आउने हुँदा कार्यालय व्यस्त जस्तै देखिएको हो, उजुरी त दैनिक ५ जना जतिको मात्रै आउँछ’ ।

देशभर सञ्चार माध्यममा आउने समाचार, सामाजिक सञ्जालमा हुने टिक्का टिप्पणीलाई हेर्दा महिला हिंसाका धेरै घटना घटेको भन्ने देखिएपछि आयोगमा दर्ता भएका उजुरीको तथ्यांक हेर्दा यो संख्या न्यून र सुस्त छ ।

वार्षिक उजुरी कत्ति ?

राष्ट्रिय महिला आयोगमा आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा १ हजार ४ सय ७४ उजुरी आएका छन् । जसमध्ये घरेलु हिंसामा १ हजार ३ सय १८ वटा उजुरी परेका छन्, भने महिला हिंसामा १ सय ५६ वटा उजुरी दर्ता भएका छन् ।

त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०७४/२०७५ मा ७ सय २९ वटा हिंसाका मुद्दा आयोगमा दर्ता भएका थिए । जसमध्ये ६ सय ६८ वटा घरेलु हिंसा र ६१ वटा महिला हिंसाका मुद्धा दर्ता भएको आयोगले जनाएको छ ।

सहमतिमा कति आए ?

महिला आयोगका सुचना अधिकारी ध्रुबराज क्षेत्री अनुसार आयोगले गत आर्थिक वर्ष २ सय ५९ वटा उजुरीलाइ सहमति गराइ पुरुषसँग मिलन गराउन सफल भएको छ । धेरैजसो घरेलु हिंसामा श्रीमानले मादकपदार्थ सेवन गरेर आउने र चोटपटक लाग्ने गरी श्रीमतीलाइ कुट्ने, दोस्रो विवाह गर्ने गरेको उनले खबरहबलाइ जानकारी दिए ।

कञ्चनपुरकी निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या, रौतहट चन्द्रनिगाहपुरकी सम्झना दासको एसिड आक्रमणबाट हत्यालगायतका दजनौं दर्दनाक घटनाहरु घटिरेहका छन् । तर, आयोगमा पदाधिकारी नहुँदा ती घटनालाइ बुझ्न, अनुगमन र निरीक्षणमा जान नसकेको आयोगले जनाएको छ ।

आयोगले पीडित र पीडक दुवैलाइ बोलाएर छलफल गरी सहमति गराउने गरेको छ भने कतिपय अवस्थामा लामो समयसम्म उजुरी बसिरहने र त्यी घटना ओझेलमा पर्ने गरेका पनि छन् ।

आयोगले सहमति गराउन नसकेको खण्डमा दर्ता भएका उजुरी ल्याक सेलर्ड र बार एसोसियशन (कानुन सहायता दिने निकाय) समक्ष पुग्ने गर्छन् । आयोगले ३ वटै निकायसँग सहकार्य गरेको छ ।

पीडित र पीडकको सहमति नहभएसम्म आयोगले पीडितलाइ साथी नामक गैरसरकारी संस्थामा बसोबासको व्यवस्था गर्ने गरेको छ ।

आयोग के भन्छ ?

देशभर अत्याधिक मात्रामा महिला हिंसाका घटना घटिरहेका छन् । देशभर पुगेर पीडित महिलाको संरक्षण गर्न नसकेको आयोगका सुचना अधिकारी ध्रुबराज क्षत्री बताउँछन् ।

गाउँगाउँमा आयोगको पहुँच किन पुग्न सकेन भन्ने प्रश्नमा उनले भने, ‘स्रोत र साधनको अभावका कारण हामी दुरदराजमा पुग्न सकेका छैनौँ’ । नेपाल सरकारले वार्षिक रुपमा बिनियोजित गर्ने बजेट पनि निकै कम रहेको उनले बताए ।

‘गत आर्थिक वर्ष आयोगलाइ ३ करोड बजेट आएको थियो’ उनले भने ‘चालु आर्थिक वर्षका लागि ५ करोड बजेट आएको छ’ । बजेटको आकार हेर्दा राष्ट्रिय रुपमै महिलाका लागि काम गर्ने सरकारी संस्था ओझेलमा परेको देखिन्छ । ‘लगभग ३ करोड रुपैयाँ प्रशासनिक खर्च मै सकिन्छ, बाँकी रकम प्रचारप्रसारकै लागि ठीक हुन्छ’ उनले भने ।

त्यस्तै आयोगसँग मिलेर काम गर्न विश्व बैंकको सहकार्यमा सञ्चालन भएको सम्बोधन नामक परियोजनाले गत आर्थिक वर्ष १३ करोड रुपैयाँ बजेट छुट्याएको थियो । ‘आयोगमा दर्ता भएका उजुरीको संख्या कम हुनुको अर्को कारण धेरै आयोगहरुको स्थापना हुनु पनि हो,’ उनले भने ‘अहिले १२/१५ वटा आयोगहरु स्थापना भइसकेका छन् त्यसकारण पनि महिला आयोग ओझेलमा परेको हो’ ।

पदाधिकारी बिहीन आयोग

कञ्चनपुरकी निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या, रौतहट चन्द्रनिगाहपुरकी सम्झना दासको एसिड आक्रमणबाट हत्यालगायतका दजनौं दर्दनाक घटनाहरु घटिरेहका छन् । तर, आयोगमा पदाधिकारी नहुँदा ती घटनालाइ बुझ्न, अनुगमन र निरीक्षणमा जान नसकेको आयोगले जनाएको छ ।

महिला आयोगको कार्यालय सबै प्रदेशमा खोल्ने सकिने भनेर संविधानमा उल्लेख गरिएसँगै कुनै समय यो कुराले निकै चर्चा पायो । तर, कार्यालय भने अझै स्थापना हुन सकेका छैनन् ।

‘पदाधिकारी भएको भए आयोग चलायमान हुन्थ्यो’ प्रवक्ता क्षेत्रीले भने ‘हत्यामा आयोगको तर्फबाट मन्तव्य तथा प्रेस विज्ञप्ति निकाल्ने, नेपाल सरकारलाइ सुझाव दिने काम गथ्र्यो’ ।

महिला हकअधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने निकाय महिला आयोगमा लामो समयसम्म पदाधिकारी नहुनु भनेको महिलाको मुद्दाप्रति राज्यबाट उपेक्षा हुनु रहेको आयोगका एक अधिकारीले बताए ।

‘महिला आयोगको मुख्य काम महिलासम्बन्धी विद्यमान कानूनमा सुधार गर्ने, सुझाव र सिफारिश गर्ने, जागरुकता बढाउने, निगरानी र मुल्याङ्कन गर्ने, कानूनी सहायता प्रदान गर्ने र अध्ययन अनुगमन गर्ने हो,’ उनले भनिन्, ‘तर, पदाधिकारी नहुँदा उद्देश्यअनुरुप काम हुन सकेका छैनन्’ ।

वि.स. २०७४ साल असोज २९ गते राष्ट्रिय महिला आयोग ऐन बनेदेखि आयोग पदाधिकारीबिहीन बनेको छ । पदाधिकारी प्रधानमन्त्रीको नेतृत्वमा संवैधानिक परिषदबाट नियुक्ति हुनुपर्ने तर हालसम्म नियुक्ति गर्न सकेको छैन ।

कहाँ पुग्यो प्रदेश आयोग गठन ?

महिला आयोगको कार्यालय सबै प्रदेशमा खोल्ने सकिने भनेर संविधानमा उल्लेख गरिएसँगै कुनै समय यो कुराले निकै चर्चा पायो । तर, कार्यालय भने अझै स्थापना हुन सकेका छैनन् ।

क्षेत्रीका अनुसार आयोगका कर्मचारीले केही समय प्रदेश नम्बर ६ र ७ मा कार्यालय स्थापना गर्नका लागि अनुगमन गरेका थिए । नेपाल सरकारले बजेट दिएको खण्डमा सबै प्रदेशमा आयोगको स्थापना गरिने उनको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति : ३१ श्रावण २०७६, शुक्रबार  ८ : ५३ बजे

पाक्ने बेला सुन्तलामा औँसा कीराको प्रकोप, किसान चिन्तित

पर्वत– सुन्तला खेतीको लागि पकेट क्षेत्र मानिएका यहाँको मोदी गाउँपालिका–२

अल्छीपन त्याग्नुस्, नत्र मधुमेहले सताउला

आज विश्व मधुमेह दिवस नेपाल लगायत विश्वभर विभिन्न चेतनामूलक कार्यक्रम

जाडो छल्न आगन्तुक चरा चितवनमा

चितवन– जाडो मौसम सुरु भएसँगै विभिन्न देशबाट जाडो छल्नका लागि

साना दललाई साइजमा ल्याउन कांग्रेस-एमाले मिल्नुपर्‍यो : शंकर पोखरेल

काठमाडौं- नेकपा एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले साना दललाई आफ्नो साइजमा

कडा सुरक्षा घेरामा तेस्रो दिन रविको बयान, आजै सकिए पोखरा फर्काइने

भैरहवा– सहकारी ठगीसम्बन्धी कसुरमा गत कात्तिक २ गते काठमाडौंबाट पक्राउ