कोभिड-१९ अर्थात् कोरोना भाइरस महामारीका कारण सात-आठ महिना यता हजारौँ वैज्ञानिक, अध्ययनकर्ता, चिकित्सक लगायतको निद्रा उडेको छ ।

उनीहरू महामारीबाट सिर्जित समस्या समाधानका उपायहरूको खोजीमा जुटिरहेका छन् । महामारीका कारण विश्वका तमाम नागरिक अनेक अन्योलका बीच कोरोनासँग पौँठेजोरी खेलिरहेका छन् । कोरोना भाइरसलाई परास्त गर्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।

महामारीले एकातिर मानव सभ्यातामाथि नै आक्रमण गरिहरहेको छ भने अर्कोतिर विश्वको अर्थतन्त्र दीर्घकालसम्मका लागि नराम्ररी प्रभावित बनाइदिएको छ । शक्तिशाली अर्थतन्त्र भएका मुलुकदेखि बामे सर्दै गरेका नेपालजस्ता मुलुकको अर्थतन्त्र उठ्न गाह्रो पर्ने अवस्था देखिन थालेको छ । कोराना भाइरसँग जुध्दै अर्थतन्त्र जोगाउने कुरा प्रत्येक देशका सरकारका लागि ठूलो चिन्ताको विषय भएको छ ।

कोरोना भाइरसको विश्वव्यापी संक्रमणका कारण हवाई उडानको क्षेत्र नराम्ररी थलिएको छ । जुनसुकै मुलुकका लागि पनि अर्थतन्त्रको एउटा हिस्सा बोकेको उडान क्षेत्र लामो समयसम्म बन्द रहनु मुलुक र सम्बन्धित व्यवसायीका लागि ठूलो दुर्भाग्य हो । विश्वका अधिकांश देशहरू यही दुर्भाग्य भोगिरहेका छन् । केही विकसित मुलुकहरूमा हजारौँ मानिसहरू सडकमा निस्कन थालेका छन् । यसले लामो बन्दाबन्दीले मानव जीवन चल्दैन भन्ने सन्देश दिएको छ ।

नेपालको सन्दर्भमा गत चैत ११ देखि नेपाली आकाशमा उडान प्रतिबन्धित छ । उडानमा प्रतिबन्ध गर्नु कोरोना भाइरस संक्रमण नियन्त्रणको एउटा उपाय अवश्य हो तर यो उपाय देशको अर्थतन्त्रका लागि भने अभिशाप बन्न पुगेको छ । सरकारले संक्रमणकै कारण देखाएर पटकपटक प्रतिबन्धको समयसीमा थप्दै गएको छ ।

यस्तो निरन्तरको प्रतिबन्धले समस्यामाथि समस्या पैदा गरेको छ । नागरिकहरू आफ्नो आवश्यकताअनुसार गन्तव्यमा पुग्न सकेका छैनन् । कोही विदेशमा रोकिएका छन् त कोही स्वदेशमा रोकिएका छन् । यो आधुनिक समयमा यस्तो रोकावटले त मानिसको जीवन चल्न मुश्किल भएको छ । अलिक पुरानो जीवनमै फर्किने हो भने पनि मानिसहरू आफ्नो स्थायी गन्तव्यमा पुग्नै पर्‍यो ।

त्यसैले, सरकारले विमानस्थलमा, विमानमा र यात्रुका लागि अनिवार्य स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्ड लागू गरेर आन्तरिक उडान सञ्चालन गर्नु बुद्धिमत्ता हुनेछ ।

आज भारत लगायत युरोपेली र अमेरिकी मुलुकले पनि अर्थतन्त्र चलायमान बनाउन आन्तरिक उडानलाई निरन्तरता दिएका छन् । उनीहरूले बाह्य उडान आंशिक बनाएर आन्तरिक उडानलाई बढवा दिएका छन् । हाम्रो छिमेकी मुलुक भारतमा कोरोना महामारीले बन्द आन्तरिक हवाई उडान दुई महिना अघिदेखि नै चालु छ ।

नेपालको छोटो आन्तरिक हवाई यात्रामा कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिम कम छ । विमानस्थलमा, विमानमा र यात्रुका लागि अनिवार्य स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्ड लागू गरेर आन्तरिक उडान चलाउनु बुद्धिमत्ता हुनेछ ।

कोरोनाको इपिसेन्टर मानिएको चीन र यसपछिका युरोपेली मुलुकहरू जर्मनी, बेल्जियम, फ्रान्स, पोर्चुगल, स्पेन लगायतका धेरैले आन्तरिक उडानहरू निर्बाधरूपम सञ्चालन गरेका छन् । नेपाल सरकारले संक्रमण रोकथामका लागि आवश्यक उपायहरूका साथ यथाशिघ्र हवाई उडान नियमित बनाउनु आवश्यक छ ।

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री योगेश भट्टराईले नेपाली हवाई क्षेत्रको विकासका लागि अघि सारेको नयाँ हवाई नीतिले पनि आगामी दिनमा हवाई क्षेत्र थप बलियो हुन्छ भन्ने प्रशस्त आधारहरू छन् ।

आन्तरिक उडानमा साथ दिएका नेपाल एयरलाइएन्स, यती, बुद्ध, श्री, तारा, सीता, समिट लगायतका एअरलाइनसलाई सुरक्षा सतर्कता अपनाएर उडान भर्न दिनुपर्छ । कम्पनीहरूको आर्थिक क्षति र यात्रुको आवश्यकतालाई ध्यानमा राखेर सुरक्षाका उपायहरूसहित उडान चालु राख्नुपर्छ ।

यस्तै, हेलिकप्टर सेवा प्रदायक कम्पनीहरूको पनि उत्तिकै योगदान र जिम्मेवारी छ । यस्तो विषम परिस्थितिमा हेलिकप्टर सेवा प्रदायक कम्पनीहरू विशेष प्याकेज ल्याएर राज्य र नागरिकलाई थप सेवा दिनु तयार रहनुपर्छ । राज्यले हेलिकप्टर सेवा प्रदायक कम्पनीहरूलाई ‘रेस्क्यु’ उडानमा लगाएको प्रतिबन्ध खुला गर्नुपर्छ । रेस्क्यु उडानका लागि अनुमति दिएर जटिल प्रक्रिया सहज र सरलीकरण गर्ने काम गर्नु आवश्यक छ ।

विगतको सामान्य अवस्थामा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा दैनिक ३५० वटासम्म आन्तरिक उडान हुने गरेका थिए । कोरोना भाइरस संक्रमणका कारण यात्रुको संख्या कम हुने पक्का छ । यस्तो अवस्थामा विमान सेवा कम्पनीहरूले यात्रुको संख्या अनुसार उडान तालिका बनाएर सेवा दिनेछन् ।

अन्तर्राष्ट्रियतर्फ पनि कोभिड-१९ स्टाण्डर्ड अपरेटिङ प्रोस्युडर्स’ अनुसार उडान सञ्चालन गर्न सकिन्छ । आन्तरिकको हकमा स्वास्थ्य सुरक्षा मापदण्ड तथा आन्तरिक अभ्यास ‘कोभिड-१९ अपरेशन रिहर्सल/एभिएशन सेफ्टी रिस्क म्यानेज्मन्ट’ अनुसार यथाशिघ्र हवाई क्षेत्र खुला गर्नु उपयुक्त हुनेछ ।

हवाई यात्रा गर्दा विश्व स्वास्थ्य संगठनले प्रमाणित गरेको स्प्रे, उडानपछि विमानको निःसंक्रमीकरण तथा यात्रा अवधिभर मास्क र फेस शिल्डको प्रयोगले हवाई यात्रा सुरक्षित हुनेछ । सडक यातायातबाट यात्रा गर्नु भन्दा बढी सुरक्षित हुने भएकाले यात्रा नगरी नहुँदाको अवस्थामा यात्रुले हवाई यात्रा नै रोज्नेछ ।

हालको अवस्थामा गाडीमा यात्रा गर्दा १०-१२ घण्टा लाग्ने ठाउँमा एक घण्टाभन्दा थोरै समयको हवाई यात्रामा तुलनात्मकरूपमा कम जोखिम हुनेछ । यस हिसाबले पनि आन्तरिक हवाई सेवा चालु गर्नमा ठूलो जोखिम छैन । सरकारले सीमित संख्यामै भए पनि अन्तर्राष्ट्रिय व्यावसायिक उडान गर्न अनुमति दिइसकेको छ ।

उडान बन्द राख्नु पर्दा अनेक प्रकारका शुल्क तिर्नुपर्ने वायुसेवा कम्पनीहरू ठूलो आर्थिक क्षति व्यहोर्न बाध्य छन् । आन्तरिक उडान खुला गरिए क्षतिको यो अवस्थामा ठूलो राहत मिल्नेछ । समस्याका चाङबाट भागेर होइन, स्वास्थ्य सुरक्षाका सबै उपायहरू अपनाएर सेवा सञ्चालन गर्नुपर्छ ।

सरकारले हालै घोषणा गरेको नयाँ मितिबाट सबै हवाई सेवा प्रदायक कम्पनीलाई विशेष तयारीका साथ आन्तरिक तथा बाह्य उडान गर्न अनुमति दिनुपर्छ । यसबाट अर्थतन्त्र चलायमान बनाइराख्न सहज हुनेछ । हजारौँ श्रमिकको आयस्रोत र आश्रित परिवारमा परेको क्षतिमा राहत हुनेछ । राज्यको आम्दानी पनि बढ्नेछ ।

भविष्यमा अर्को प्रकारको संक्रमण पनि देखापर्न सक्छ । यस्तो सम्भावनालाई मध्यनजर गर्दै रोकथामको तत्कालीन र दीर्घकालीनरूपमा चरणबद्ध योजनाका साथ अघि बढ्न आवश्यक देखिन्छ । सबैतिर बन्दाबन्दी गरिराख्ने हो भने कोभिड—१९ ले निम्त्याएको भन्दा ठूलो अर्को संकट आउन सक्छ । यसतर्फ समयमै ध्यान दिन आवश्यक छ ।

(बस्नेत प्रशिक्षक पाइलट तथा उद्धार उडान विज्ञ हुन् ।)