अनि याक चिच्यायो : तिमी मेरो छोरा ? ओः माइ गड ! | Khabarhub Khabarhub

अनि याक चिच्यायो : तिमी मेरो छोरा ? ओः माइ गड !



कहिलेकाहीँ आफूले सानो ठानेको कुराले पनि अनायासै ध्यान तान्दोरहेछ । केही वर्षअघिको कुरा हो, आत्मकथाको एउटा पुस्तक बजारमा आयो । चर्चा पनि भयो तर उसले त्यसलाई सामान्य ठान्यो । पठनको सूचीमा राखेन ।

ऊ एक दिन सानो कामले राजधानी काठमाडौंको भूगोलपार्कस्थित नेपाल बैंकको कार्यालय गएको थियो । केही बेर कुर्नुपर्ने भएपछि बाहिर निस्क्यो । धेरैलाई थाहा छ, जुद्ध शालिकको पछाडि, नेपाल बैंक छिर्ने बाटोमा एउटा पुस्तक पसल हुन्छ, भुइँमै ।

करिब एक घण्टा समय कटाउन ऊ त्यही पसलमा गयो । जुन आत्मकथाको पुस्तकलाई उसले सामान्य ठानेको थियो, त्यही उठाएर केही बेर पढ्यो । पुस्तकले उसको धारणाविपरीत अनायासै ध्यान तान्यो, निकै गहिरो गरी । उसले त्यहीँ त्यो एउटा र आत्मकथासँग मिल्दोजुल्दो गरी लेखिएको अर्को एउटा जीवनी किन्यो । जीवनी चाहिँ पठनको सूचीमा परेको थियो किनकि त्यो राज्यका एक उच्च पदाधिकारीका बारे थियो ।

उसले पठनको सूचीमा नराखेको आत्मकथा एघार भाषामा छापिएर नेपाली भाषा चाहिँ बाह्रौँ रहेछ । ऊ अनौठोसँग चित खायो । उसले दोहोर्‍याएर पढ्यो र अरू धेरैलाई सिफारिस गर्‍यो ।

नपत्याउँदो खोलाले बगाउँन बेर लाउँदैन भनेर बूढापाकाले त्यसै किन भन्थे र !

हालै फेरि त्यस्तै मिल्दोजुज्दो एउटा संयोग पर्न गयो ।

एक दिन गफको सिलसिलामा अनायासै एउटा पुस्तक हात पर्‍यो । उपन्यास, नाम : सेतो याक । पुस्तक देख्नासाथ उसले डायमनशमशेरको ‘सेतो बाघ’ सम्झ्यो ।

ऊ ओछ्यानमा पल्टेरै सेतो याकबाट दुर्गम रसुवाका खैँदी, टिमुरे र स्याफ्रु बेँसी पुग्यो । खैँदी र टिमुरेका तामाङ बस्ती घुम्यो । रोटेपिङ जसरी घुमिरहने त्यहाँको जनजीवनका सीमित आयामहरू विस्तृतमा नियाल्यो ।

खोइ ! किन हो, अनायासै उसको मन खिन्न भयो ! लेखकको नाम पनि पहिलोपटक सुनेको ।

सेतो याक साता–दश दिन टेलिभिजनको टेबलमा यसै लडिरह्यो । किताब प्राप्तिमा पढ्ने वचनबद्धता जनाएको थियो, जो पूरा गर्नै थियो । उसले सुत्नुअघि निद्राको औषधिको रूपमा प्रयोग गर्ने विचार गर्‍यो । पहिलो रात औषधिको काम गर्‍यो । दोस्रो रात गरेन । अर्को रात पनि गरेन । यसै सकियो ।

ऊ फेरि एक पटक चित खायो ।

ऊ ओछ्यानमा पल्टेरै सेतो याकबाट दुर्गम रसुवाका खैँदी, टिमुरे र स्याफ्रु बेँसी पुग्यो । खैँदी र टिमुरेका तामाङ बस्ती घुम्यो । रोटेपिङ जसरी घुमिरहने त्यहाँको जनजीवनका सीमित आयामहरू विस्तृतमा नियाल्यो ।

पाँच वर्षअघिको विनाशकारी भुइँचालोपछिको खैँदी र टिमुरे देख्यो । त्यहाँका प्रतिनिधिपात्रहरूका भुक्तमानहरू थाहा पायो । साँच्चै ! त्यो भुइँचालोले रसुवाका भिराला पाहाडहरू चाल्नोले झैँ चालेको थियो । भुइँचालोले ल्याएको पहिरोमा पुरिएका कति ज्यानहरू त्यहीँ विलीन भए !

भुइँचालोले ल्याएको मात्रै होइन, पहिरो त भिराला पाहाडहरूको नियति नै हो । कम्प्युटरको की बोर्डमा यी अक्षर लेख्न औँला चलाइरहँदा सिन्धुपाल्चोकको जुगलमा एउटै पहिरोमा ३८ जना पुरिएको खबर छ्याप्छ्याप्ति छ । खबरकर्मी भएकाले बिहानैदेखि उसको चासो छ ।

उसले ओछ्यानमा पल्टेरै भेटेका रसुवालीहरू धेरै जना पहिरोमै पुरिए । निमाकी आमालाई ओखती गराउन हिँडेका थिए निमाका बा । दुवैजना फर्केनन्, पहिरोमै हराए । दोर्जेकी आमा पनि पहिरोमै पुरिई ।

हिमाल हेर्न स्वीट्जरल्याण्डबाट आएको एउटा कुइरेको प्रेममा परेर गर्भवती भएकी निमालाई पेमाले बाँच्न प्रेरित गरेकी थिई । आफ्नो नाम पिटर हो भन्थ्यो त्यो कुइरे ।

कुइरेबाट जन्माएको छोरो फुर्वालाई सात वर्षको उमेरमा छाडेर मरी निमा । घाँसको भारी बोकेर भिरको बाटो उकालो हिँडिरहेकी निमा लडेकी थिई, सधैँलाई बिदा भई । फुर्वालाई पेमाले हुर्काएकी थिई । फुर्वाकी कर्मआमा पेमा पनि भुइँचालोको पहिरोमा हराई ।

फुर्वाको साथी नाम्चेका श्रीमती र छोरी पहिरोमै पुरिए । पहिरोले धेरै गाउँलेलाई आफ्नो पुर्ख्यौली थातथलोबाट बसाइँ हिँडायो । फुर्वा पनि खैँदी छाडेर टिमुरेतिर बसाइँ सर्‍यो ।

त्यो दुर्गमको दुःख पहिरोमात्रै कहाँ हो र !

बिरामी पर्दा डाक्टरको ओखतीमुलो पाउनु त आकाशको तारा नै थियो । भर थियो त त्यही धामी र झाँक्रीको ।

एउटा स्वास्थ्य चौकीमात्रै भएको भए जण्डिसले सात दिन थलिएर किन मथ्र्यो दोर्जे ! तेन्जीकी बुहारी सुत्केरी हुन नसकेर किन गर्भसँगै मर्थी होला र ! ओखतीकै लागि निमाका बाआमा किन पहिरोको गर्तमा विलीन हुन्थे होला र ! आफ्नै अनुभवका भरमा पेमा किन गाउँभरिकी सुँडेनी बन्नु पथ्र्यो होला र !

फुर्वाको मित मामा थियो दोर्जे । कुइरेले दोजिया बनाएर छाडेकी निमालाई दोर्जेले बचाएको थियो । दोर्जेले नभेटेको भए कुइरेको उपहारसँगै भोटेकोशीमा विलीन हुन्थी निमा ।

निमालाई आफ्नै बहिनी ठानेर दोर्जेले गाउँमा आश्रय दियो । गाउँलेका लागि निमाको गर्भ बेठेगानको थियो । यस्तो सन्तान जन्माउने साहस मित दाजु दोर्जेले नै जगाइदिएको थियो ।

एउटा स्वास्थ्य चौकीमात्रै भएको भए जण्डिसले सात दिन थलिएर किन मथ्र्यो दोर्जे ! तेन्जीकी बुहारी सुत्केरी हुन नसकेर किन गर्भसँगै मर्थी होला र ! ओखतीकै लागि निमाका बाआमा किन पहिरोको गर्तमा विलीन हुन्थे होला र ! आफ्नै अनुभवका भरमा पेमा किन गाउँभरिकी सुँडेनी बन्नु पथ्र्यो होला र !

लाङटाङको पदयात्रामा भरिया पेमा र दुर्बिनले अघाउँजी हिमाल हेर्ने कुइरेको मायाप्रीति बैँसको भेलमात्रै होइन । दिल्लीको होटलमा दोर्जे र सङ्गिताको मायाप्रीतिको संयोग ख्यालख्यालको कसरी मानूँ !

सौतेलो बाबुको यातना छल्न आमाले नभगाएकी भए दोर्जे र रिक्सावालाकी छोरी सङ्गिता दिल्लीको धुपमा भेटिने नै थिएनन् ।

दाजुभाउजुले हेला नगरेका भए कल्कलाउँदी निमा कुइरेको भरिया हुने नै थिइन ।

प्रकृतिले मायाप्रीति पनि त्यसै किन दिएको हुन्थ्यो ! कसै न कसैसँग त बस्नलाई नै हो नि ! नत्र त्यो कुइरेको मायाजालमा किन पर्थी निमा । दोर्जेले सङ्गितालाई किन हुरुक्कै गरेर मन पराउँथ्यो !

कथा पढ्दा पढ्दै उसमा पनि अनायासै प्रीतिको कोपिला लागेर फक्रिन नपाएका उहिलेका केही धुमिल स्मरणहरू ताजा भएर आए ।

पर्यटकको भरिया हुनु त नियति नै भयो । कमाइ हुन्थ्यो, कुइरेसँग सङ्गत पनि । आफ्नो दाजु पाल्देनले भाउजुको कुरा सुनेर आफू अपहेलित भएपछि दाजुको घर छाडेर निमा पर्यटकको भरिया भएकी थिई ।

संयोग र वियोगका शृङ्खलाहरू सुरुदेखि अन्त्यसम्मै एकनासले भेटिरह्यो उसले । अरुणा लामाले गाएको ‘भेटिनु छुटिनु यो त के हो र ! ससारको रीत हो’ गीत जस्तो ।

निमा र कुइरेको माया बस्यो । मायामात्रै बसेन । निमासँग कुइरेको मायाको चिनो पनि बस्यो । कुइरेले अनायासै छाडेर हिँडे पनि विधिको विधानले छाडेन । फुर्वा जन्म्यो ।

फुर्वा सात वर्षको हुँदा निमा भिरबाट लडेर मरी । फुर्वा गाउँलेको मायामा हुक्र्यो । गाउँमै फुर्वाले डोल्मासँग घरजम गर्‍यो ।

दिल्लीमा दोजिया सङ्गिता अस्पतालमै मरी ।

डिकीले रिठ्ठेलाई छाडी । नाम्चेका पनि श्रमिती र छोरी पहिरोले पुरेको थियो । डिकी र नाम्चेले बिहे गरे ।

संयोग र वियोगका शृङ्खलाहरू सुरुदेखि अन्त्यसम्मै एकनासले भेटिरह्यो उसले । अरुणा लामाले गाएको ‘भेटिनु छुटिनु यो त के हो र ! संसारको रीत हो’ गीत जस्तो ।

नाम्चेले दिएको बारी निखन्ने सुरले पर्यटकको भरिया हुन हिँडेको फुर्वाको गर्भ लिएर उडी जर्मनेली युवती सिर्ली । डोल्मालाई ढाँटढुँट पारेर फुर्वा सिर्लीसँग काठमाण्डु गयो ।

सौतेलो रिस कति चर्को ! सिर्लीले मायाले पठाइदिएका सबै लुगा भोटेकोशीमा बगाइदिई डोल्माले । छोरो पढाऊ है भनेर दिएको रुपियाँ समेत जोगाउन सकेन निरीह फुर्वाले ।

भट्टी पसल्नी डिकी हाकाहाकी भन्छे– जिउको पनि मुख हुन्छ, त्यसले पनि मिठोमसिनो खोज्छ वेलावेला, भोकै राख्नु हुँदैन, मनलागे जति खानुपर्छ बैँसको वेलामा ।

आहा कति उन्मुक्त !

चार वर्षको प्रेममा प्रेमीले धोका दिएपछि आजीवन अविवाहिता बस्ने निर्णय गरेकी सिर्ली आफ्नो भरिया फुर्वाको गर्भ लिएर जर्मनी उडी । फुर्वाजस्तो सुगठित र सुन्दर युवकबाट ऋतुदान लिएर सन्तान जन्माउनुलाई सिर्लीले अवसर ठानी । अवसर खेर फाल्नु त मुर्ख्याइँ हो । सिर्ली किन त्यति मुर्ख्याइँ गरोस् ।

‘छैनन् मनुवा ! सन्तान जन्माउन बिहे गर्नै पर्ने भए सिर्लीले किन फुर्वासँग ऋतुदान लिन्थी ! सन्तान जन्माउने क्रिया मैले सिर्जना गरेको, बिहेको बन्धन तिमीले सिर्जेको हो मनुवा !’

प्रकृतिलाई सोधौँ त !

‘हे प्रकृति ! बिहे गर्नु र सन्तान जन्माउनु परस्परमा अभिन्न छन् ?’

‘छैनन् मनुवा ! सन्तान जन्माउन बिहे गर्नै पर्ने भए सिर्लीले किन फुर्वासँग ऋतुदान लिन्थी ! सन्तान जन्माउने क्रिया मैले सिर्जना गरेको, बिहेको बन्धन तिमीले सिर्जेको हो मनुवा !’

‘हे प्रकृति ! अनि डिकीले भनेको जिउको मुख नि ?’

‘त्यो पनि मेरै सिर्जना हो मनुवा ! बन्धन अस्वीकार्य छ ।’

त्यसैले होला, रसुवा गढी पार गरेर केरुङ पुग्नेहरू जिउका भोका मुखको लोभमा पर्दा हुन् । अथवा, जिउका भोका मुखको लोभमा केरुङ पुग्दा हुन् ।

काठमाडौंको एउटा स्कूलमा छात्रवृत्तिमा पढाउन छोरो दावालाई पुर्‍याउन हिँडेको फुर्वाले एउटा कुइरे भेट्यो अनायासै । भेटको कुनै सूची थिएन ।

दिउँसो स्वयम्भूमा अनायासै भएको देखादेख बेलुका ठमेलमा अनायासै भेटमा परिणत भयो । धेरै पटक नेपाल आएको त्यो कुइरे र फुर्वाको कुरा हुँदै गयो ।

‘मेरो नाम याक हो । म स्वीट्जरल्याण्डको हुँ । तिम्रो आँखा मेरोजस्तै छ । तिमी स्विसहरूजस्तै छौ फुर्वा !’
‘मेरो आप्पा स्वीस हो ।’
‘अहिले कता छ तिम्रो पिता ?’
‘खोइ कता छ, केही थाहा छैन ।’
‘आमालाई सोधेनौ ?’
‘म सात वर्षको हुँदा मेरी आमा भिरबाट खसेर बित्नुभयो ।’
‘ओ, फुर्वा ! दुःखको कुरा रहेछ तिम्रो, सरी फुर्वा !’

फुर्वा र याकको यो संवादमा ऊ किञ्चित भावुक भयो । उसको सिङ्गै शरीर झननन्न गर्‍यो ।

आमाले फुर्वालाई तेरो आप्पाको नाम पिटर हो भनेकी थिई । फुर्वालाई कत्रो आश ! कतै यो याकले मेरो आप्पा पिटरलाई चिन्छ कि ! तर सोधेन ।

फुर्वाकी आमाले धोका पाएकोमा याक किञ्चित दुःखी भयो ।

रसिलो र सुन्दर रसुवाली युवक फुर्वालाई आफ्नो अन्तिम लाङ्टाङ यात्राको पथ प्रदर्शक बनायो याकले । यही यात्राको सिलसिलाले याक र फुर्वालाई रगतसँग जोड्यो ।

याक त्यही पिटर थियो जसले धेरै वर्षअघिको लाङटाङ यात्रामा आफ्नी भरिया निमासँग प्रकृतिको विधि बमोजिम प्रीति गाँसेर सन्तानको विउ रोपिदिएको थियो ।

र, पिटर त्यही याक थियो जसलाई निमाले पर चर्दै गरेको सेतो याक देखाएर उन्मुक्त प्राकृतिक भावमा ‘तिमी उः त्यो याक जस्तै छौ, तिम्रो नाम सेतो याक भयो’ भनेकी थिई ।

अनि पिटर चिच्यायो– तिमी मेरो छोरा ? ओः माइ गड !

साथीहरूसँग खेल्दै गरेको बेला बाघ आएका दिनदेखि खोजेको आप्पा भेट्यो युवा फुर्वाले ।

निमालाई खोज्न गइस् भने गाउँलेले तँलाई मार्छन् भनिदिएका भरमा खैँदीको भुइँ टेक्न आँट नगरेको वृद्ध पिटरले आफ्नी पे्रमिकासँग जन्माएको छोरो भेट्यो ।

आखिर आफैँले खिचेको निमाको फोटो मुनि फुर्वाको घरमा पिटरले प्राण त्याग गर्‍यो ।

यति कथा पढेपछि सेतो बाघ सम्झेर उसको मनमा उत्पन्न भ्रमको खिन्नता स्वाट्टै हरायो । एकाएक चमक फैलियो ।

केदार पनेरूकृत ‘सेतो याक’ ले निद्राको औषधिको काम नगरेपछि उसलाई एक दशकभन्दा अघिको त्यो आत्मकथा स्मरण भएको हो ।

पढ्दै जाँदा कतै कतै उसले फिल्मी शैलीका कल्पनाहरू नभेटको होइन । फेरि उसले लेखकका कुरा पढ्यो । केदार पनेरू सरकारी जागिरको सिलसिलामा रसुवा पुगेका रहेछन् । त्यही खैँदी र टिमुरेजस्ता ठिङ्ग उभिएका दुःखका पाहाड देखेछन् ।

त्यहाँको प्राकृतिक र सामाजिक परिवेश राम्ररी नियालेपछि त्यसैमा केही काल्पनिकताहरू मिसामास गरेर तयार गरेछन् सेतो याक ।

गद्य कविता पढेको जस्तो लाग्ने लयबद्ध र सरल तरिकाले सुगठित वाक्यहरू पढ्न पाएर उसले कति कुरा सिक्यो भित्रभित्रै । ठान्यो, कति प्रतिभाहरू अदृश्य छन्, अवसर र प्रोत्साहन पाए कति गर्दा हुन् !

उसलाई फिल्मी लागेका थोरै केही कल्पनाहरू पनि अनायासै विलीन भए ।

खड्किने ठाउँ कतै पनि नभएको त होइन तर ज्या है भन्नु परेन । कतै कतै पदसङ्गतिमा असङ्गति फेला परे पनि उसले गनिरहन आवश्यक ठानेन । दुःखका ती अनकण्टार पाहाड एकसरो डुल्न पाएर उसले आफूलाई धन्य ठान्यो । किञ्चित विस्मित पनि भयो ।

गद्य कविता पढेको जस्तो लाग्ने लयबद्ध र सरल तरिकाले सुगठित वाक्यहरू पढ्न पाएर उसले कति कुरा सिक्यो भित्रभित्रै । ठान्यो, कति प्रतिभाहरू अदृश्य छन्, अवसर र प्रोत्साहन पाए कति गर्दा हुन् !

नपत्याएको खोलाले यसपालि पनि बगायो ।

सरकारी कर्मचारीहरू कामको सिलसिलामा देशका दुःखी कुनाकाप्चाहरूमा पुग्छन् । केदार पनेरूले झैँ धेरैले त्यहाँको समाज अक्षरमा उतार्दा हुन् त हाम्रो साहित्यक समाज कति समृद्ध हुँदो हो !

केदार पनेरू डेढ–दुई वर्षमा सरकारी सेवाबाट निवृत्त हुँदैछन् क्यारे ! कतै ठूलो अन्तर्राष्ट्रिय संस्थातिर लोभिने हुन् कि ! अनुभवले खारिएर अर्को सशक्त आख्यान दिने हुन् ! ऊ दोस्रो मार्गमा शान्ति र समृद्धि दुवै एकसाथ देख्दैछ ।

हार्दिक शुभकामना केदार पनेरू सर !

प्रकाशित मिति : ३१ श्रावण २०७७, शनिबार  ११ : ०९ बजे

आजपनि घट्यो सुनको मूल्य, कतिमा भइरहेको छ कारोबार ?

काठमाडौं– नेपाली बजारमा आज सुनको मूल्य घटेको छ । नेपाल

आत्मसमीक्षासहित उपनिर्वाचनमा होमिन कार्यकर्तालाई प्रचण्डको निर्देशन

काठमाडौं– नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले आत्मसमीक्षासहित उपनिर्वाचनमा

तीनजुरेमा २८ हजार गुराँसका बिरुवा हुर्काइँदै

तेह्रथुम– तेह्रथुम, सङ्खुवासभा र ताप्लेजुङ जिल्लाको सङ्गमस्थल तीनजुरे–मिल्के–जलजले (टिएमजे) क्षेत्रलाई

साइबेरियाका चरा कैलाली–कञ्चनपुरमा

कञ्चनपुर– उत्तरी ध्रुवमा चिसो बढेसँगै कञ्चनपुर–कैलालीका सिमसार क्षेत्रमा आगन्तुक चराको

लाइन काटिएका अधिकांश उद्योगमा बिजुली जोडियो

काठमाडौं– नेपाल विद्युत प्राधिकरणले लाइन काटिएका उद्योगमा विद्युत लाइन जोडेको