काठमाडौं– पूर्वदेखि पश्चिमका मध्यपहाडी क्षेत्रका बस्ती, शहर र भूभागलाई सडकको पुहँचमा पुर्‍याउने लक्ष्यसहित निर्माण भइरहेको बहुचर्चित मध्यपहाडी लोकमार्गको काम लक्ष्यअनुसार अघि बढ्न सकेको छैन ।

आर्थिक वर्ष ०६४/६५ मा भौतिक योजना तथा निर्माण मन्त्रालयले तयार गरेको मध्य पहाडी लोकमार्गको रेखाकंन प्रस्ताव वि.स. २०६५ फागुन २६ गतेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले अनुमोदन गरेको थियो ।

तत्कालीन समयमा आर्थिक वर्ष ०७४/०७५ मा निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य भएपनि कामले गति लिन नसक्दा निर्धारित समय गुज्रेपनि आधासम्म काम भएको छैन् ।

राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका रुपमा रहेको यो मार्गलाई पुष्पलाल मध्यपहाडी लोकमार्ग नाम दिइएको छ । पूर्व–पश्चिम जोड्ने महेन्द्र राजमार्ग र हुलाकी राजमार्गपछिको यो तेस्रो मार्ग हो ।

कुल १ हजार ८ सय ७९ किलोमिटर सडकमध्ये हालसम्म ८ सय २ किलोमिटरमात्र कालोपत्रे भएको छ ।

१० वर्षमा ४२ अर्ब खर्च

अहिले पूर्व–पश्चिम लोकमार्गको काम १ हजार ८ सय ७९ किलोमटिर सडकमा काम भइरहेको छ । जसमा हालसम्म ४२ अर्ब रकम खर्च भइसकेको छ ।

सरकारले आर्थिक वर्ष २०६४/०६५ मा ३९ करोड २१ लाख विनियोजन गरेकोमा ३ करोड ५० लाख खर्च भएको थियो ।

त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०६५/०६६ मा ३२ करोड ७८ लाख विनियोजन भएकोमा २९ करोड ७५ लाख खर्च भएको थियो ।

त्यस्तै आर्थिक वर्ष ०६६/०६७ मा १ अर्ब ४२ करोड ८१ हजार विनियोजन भएकोमा ९४ करोड ७१ लाख खर्च भएको छ ।

आर्थिक वर्ष ०६७/०६८ मा १ अर्ब ३४ करोड विनियोजन गरेकामा १ अर्ब ३३ करोड खर्च भएको छ ।

त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०६८/०६९ मा १ अर्ब ८५ करोड ३५ लाख विनियोजन भएकोमा १ अर्ब ८३ करोड खर्च भएको थियो । त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०६९/०७० मा २ अर्ब ३० करोड बजेट विनियोजन भएकोमा २ अर्ब २८ करोड खर्च भएको थियो ।

आर्थिक वर्ष २०७०/०७१ मा २ अर्ब ३० करोड विनियोजित भएकोमा २ अर्ब ३० नै खर्च भएको देखिन्छ भने ०७१/०७२ मा पनि ३ अर्ब ३९ करोड विनियोजन रकममा सबै खर्च भएको देखिन्छ ।

त्यसैगरी आर्थिक वर्ष २०७२/०७३ मा ३ अर्ब २० करोड ३६ लाख, ०७३/०७४ मा ५ अर्ब २० करोड ७५ लाख, ०७४/०७५ मा ७ अर्ब ९९ करोड ५ लाख र ०७५/०७६ मा ११ अर्ब ७७ करोड विनियोजन गरेको थियो ।

गत आर्थिक वर्षसम्मको विवरण हेर्दा यो आयोजनामा ३९ अर्ब ९१ करोड रुपैयाँ खर्च भएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको अर्धवार्षिक समीक्षा

चालु आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा यस आयोजनामा १२ अर्ब १९ करोड ९२ लाख बजेट विनियोजन गरिएको छ । समीक्षा अवधीसम्म २ अर्ब ४८ करोड ६२ लाख खर्च भएको देखिन्छ ।

कुल विनियोजनको ९९ प्रतिशत रकम खर्च भइरहेको विभागले जनाएको छ । यस आयोजनाको प्रारम्भिक लागत ३३ अर्ब ३६ करोड रहेकोमा संशोधित कुल लागत करिब ८४ अर्ब ३३ करोड पुगेको छ ।

त्यस्तै समीक्षा अवधीमा २८ किलोमिटर सडक कालोपत्रे भएको र ३४ किलोमिटर सडक निर्माणको ठेक्का सम्झौता भएको छ ।

त्यस्तै ५५ किलोमिटर सडक निर्माणको ठेक्का व्यवस्थापन भने अन्तिम चरणमा रहेको छ ।

६७ पुल बने, अब ६२ वटा बन्न बाँकी

१ हजार ८ सय ७९ किलोमिटरको मध्यपहाडी लोकमार्गमा १ सय २९ पुल बन्नेछन् । जसमध्ये हालसम्म ६७ वटा पुल बनिसकेका छन् ।

केही २५ वटा निर्माणधीन चरणमा छन् भने बाँकी ठेक्कामा जाने प्रक्रियामा छन् ।

अपेक्षाअनुसार भएन काम

लोकमार्गको काम लक्ष्यअनुसार अघि बढ्न नसक्नुमा विभिन्न कारण रहेको बताउँछन् सडक विभागका सूचना अधिकारी शिवहरी सापकोटा ।

‘ठाउँ–ठाउँमा स्थानीयको अवरोधका कारण काम हुन सकेको छैन्,’ सापकोटाले भने, ‘मुआब्जा वितरणकै कामले पनि केही पछाडी धकेलिएको छ ।’

तर बजेटको अभाव भने नभएको उनले बताए । सापकोटाले भने, ‘राष्ट्रकै गौरवको आयोजना भएकाले नेपाल सरकारको तर्फबाट बजेट भने पर्याप्त मात्रामा आइरहेको छ ।’

‘बजेटको अभाव छैन तर केही प्राविधिक समस्याहरु छन्’ खबरहबसँग उनले भने, ‘कतिपय ठाउँमा निर्माण व्यवसायीले पनि तीव्र गतिमा काम गर्न सकेका छैनन । त्यसले पनि केही ढिलाई भएको छ ।’

४ वर्षमा निर्माण सक्न चुनौती

सापकोटाले मध्यपहाडी लोकमार्गको निर्माण कार्य १५ औं पञ्चवर्षीय योजनाको लक्ष्यअनुरुप आर्थिक वर्ष २०७९/०८० भित्र सम्पन्न गरिसक्ने बताए ।

सापकोटाले गत आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा १ सय ९२ किलोमिटर कालोपत्र गरेको बताउँदै यो आर्थिक वर्षमा ३ सय ५० किलोमिटर कालोपत्रे गर्ने लक्ष्य रहेको जानकारी दिए ।

अहिलेसम्मको प्रगति हेर्दा १ हजार ७ सय ७९ किलोमिटर सडकमा ८ सय दुई किलोमिटर मात्र कालोपत्रे सम्पन्न भएको छ ।

अझै ९ सय ६७ किलोमिटर सडक कालोपत्रे बाँकी नै छ भने विभिन्न कारणले कतिपय स्थानमा काम रोकिएको पनि छ । यो लोकमार्गको हालसम्मको प्रगति हेर्दा अबको ४ वर्षभित्रमा काम सम्पन्न हुनेमा विश्वस्त हुने सम्भावना कम छ ।

लोकमार्गमा जोडिने जिल्ला

यो लोकमार्गले पूर्वका पाँचथर, तेहथुम, धनकुटा, भोजपुर, खोटाङ, ओखलढुङ्गा, उदयपुर, सिन्धुली, काभ्रे र सिन्धुपाल्चोकलाई जोड्ने छ ।

त्यसैगरी काठमाडौंभन्दा पश्चिमका नुवाकोट, धादिङ, गोरखा, लमजुङ, कास्की, पर्वत, बाग्लुङ, रुकुम, जाजरकोट, दैलेख, अछाम, डोटी, डडेलधुरा र बैतडीलाई यस लोकमार्गले समेट्ने विभागले जनाएको छ ।

यो सडक निर्माणबाट मध्यपहाडी भूभागको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, पर्यटकीय, शैक्षिक लगायतका क्षेत्रको सन्तुलित विकास हुने अपेक्षा गरिएको छ ।