महिनाको कृष्ण पक्षको एघारौं दिन एकादशी तिथि । भाद्र महिनाको कृष्ण पक्षको एकादशीलाई अजा एकादशी भनिन्छ । यस दिनलाई नेपाल अथवा भारत लगायत विभिन्न मुलुकहरूमा बसोवास गर्ने सनातन धर्मावलम्बीले व्रत तथा पर्वको रूपमा मनाउने गर्दछन् ।
यस एकादशीलाई अन्य एकादशी सरह व्रत गर्नुपर्ने नियम र विधि छ । यस दिन भगवान श्रीहरिको ऋषिकेश स्वरूपको पूजाआराधना गर्ने चलन छ । श्रीहरिको ऋषिकेश भन्नाले भगवान् विष्णुले दैत्य र राक्षसहरूको वितण्डा र पीडाबाट सुरक्षित रहन ऋषिहरूलाई प्रदान गरेको भूमि हो । जहाँ विष्णु स्वयम्ले आफ्नो दैवीय शक्तिसहित उपस्थित भई यज्ञयागादि र धार्मिक कृत्य सुसञ्चालन गर्ने गरेका छन् ।
यो दिन शुद्द चित्त लिएर व्रत बस्दा भगवान विष्णुले सबै दुः खबाट उद्धार दिन्छन र यस एकादशीको कथा श्रवणमात्रले अश्वमेध यज्ञको फल प्राप्त हुने मान्यता पनि रहीआएको छ ।
अजा एकादशीको व्रत कथा
कुन्ती पुत्र युधिष्ठिरले मधुसूदनलाई भन्न लागे– हे भगवान, भाद्रपद कृष्ण एकादशीका नाम के हो ? व्रत गर्ने विधि तथा यसको माहात्म्य कृपा गरेर मलाई बताउनुहोस् । युधिष्ठिरको कुरा सुनि मधुसूदन भन्न लागे – हे युधिष्ठिर यस एकादशीको नाम अजा एकादशी हो । यो सबै प्रकारका पापहरूको नाश गर्ने एकादशी हो । जो मनुष्य यस दिन भगवान ऋषिकेशको पूजा गर्दछ उसलाई वैकुण्ठको प्राप्ति अवश्य हुन्छ ।
मधुसूदनले भने ए युधिष्ठिर, प्राचीनकालमा हरिशचन्द्र नामक एक चक्रवर्ती राजा राज्य गर्दथे । उनले कुनै कर्मको वशीभूत भयर आफ्नो सारा राज्य र धन त्यागिदिए । साथै आफ्शी पत्नी, पुत्र तथा स्वयंलाई बेचिदिए । ति राजा चण्डालको दास बनेर सत्यलाई धारण गर्दै मृतहरूका वस्त्र ग्रहण गर्दैरहे । तर कुनै प्रकारबाट सत्यसँग विचलित भएनन् ।
कैयों पटक राजा चिन्ताको सागरमा डुबेर आफ्नो मनमा विचार गर्न लाग्थे कि म कहाँ जाउँ, के गरूँ, जसबाट मेरो उद्धार होस् । यस प्रकार राजाका कैयों वर्ष बीते । एक दिन राजा यसै चिन्तामा बसेका बेला गौतम ऋषि आए । राजाले उनलाई देखेर प्रणाम गरे र आफ्नो सबै दुःखले भरीएको कहानी भनेर सुनाए । यो कुरा सुनेर गौतम ऋषि भन्न लागे – राजन तिम्रो भाग्यले आज भन्दा ७ दिन पछि भाद्रपद कृष्ण पक्षको अजा नामको एकादशी आउनेछ, तिमी विधिपूर्वक त्यसको व्रत गर । तिम्रो उद्धार हुनेछ ।
गौतम ऋषिले भने यस व्रतको पुण्य प्रभावले तिम्रा समस्त पाप नष्ट हुनेछन् । यस प्रकार राजालाई अर्ति दिएरस गौतम ऋषि उसै समय अन्तध्यान भए । राजाले उनले भने अनुसार एकादशी आएको बेला विधिपूर्वक व्रत र जागरण गरे । त्यो व्रतका प्रभावले राजाका समस्त पाप नष्ट भए । सोहि बेला स्वर्गमा बाजा बज्न लागे र पुष्पहरूको वर्षा हुन लाग्यो । उनले आफ्नो मृतक पुत्रलाई जीवित र आफ्नी पत्नीलाई वस्त्र तथा आभूषणहरूले युक्त देखे ।
व्रतको प्रभावले राजालाई पुनः राज्य प्राप्त भयो । अन्तमा उनी आफ्ना परिवार सहित स्वर्गमा गए । मधुसूदनले युधिष्ठिरलाई भने, हे राजन यो सबै अजा एकादशीका प्रभावले नै भयो । अतः जो मनुष्य यत्नका साथ विधिपूर्वक यस व्रतलाई गरेर रात्रि जागरण गर्दछन्, उनका समस्त पाप नष्ट भएर अन्तमा स्वर्गलोकलाई प्राप्त गर्दछन् । यस एकादशीको कथा श्रवणमात्रले अश्वमेध यज्ञको फल प्राप्त हुन्छ ।
प्रतिक्रिया