काठमाडौँ– तिहारमा अत्याधिक मात्रामा खपत हुने फूलहरु हुन् सयपत्री, मखमली र गोदावरी ।
उत्पादन कम र खपत बढि भएसँगै हरेक वर्ष भारतबाट फूल आयात हुने गरेको छ । गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष तिहारमा फूलको माग बढेको छ । माग बढेपनि मूल्य भने घटेको छ ।
यस वर्ष सयपत्री, मखमली र गोदावरी गरी १८ लाख ६५ हजार मालाको माग फ्लोरिकल्चर एशोसियसन नेपाल (फ्यान) ले जनाएको छ ।
जसमध्ये १३ लाख १८ हजार वटा माला आन्तरिक उत्पादनले पूर्ति हुनेछ भने २ लाख ३२ हजार वटा माला आयात गरिनेछ ।
तिहारलाई १५ लाख ५० हजार वटा सयपत्री फूलको मालाको माग रहेको छ । औसतमा प्रतिमाला ५५ रुपैयाँ पर्ने फ्यानका अध्यक्ष मीनबहादुर तामाङ बताउँछन् । अघिल्लो वर्ष प्रतिमाला ६५ रुपैयाँ रहेको थियो ।
त्यस्तै बजारमा ३ लाख मखमलीको माला माग छ भने थोक बजार मुल्य प्रतिमाला ३५ रुपैयाँ छ । अघिल्लो वर्ष २ लाख मालाको माग थिया भने मूल्य प्रतिमाला ५० रहेको थियो ।
गोदावरी फूलको मालाको माग र मूल्य भने उस्तै छ ।
यसवर्ष तिहारमा (पाँच दिन) मा मात्र १० करोड ९ लाख रुपैयाँको फूलको कारोबार हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
यस वर्ष अघिल्लो वर्षको तुलनामा १५ प्रतिशतले बजारमा माग वृद्धि हुने अनुमान फ्यानको छ ।
बेमौसमी वर्षाले फूलमा क्षति
कात्तिक पहिलो साता परेको बेमौसमी वर्षाले फूल व्यवसायमा पनि क्षति पुर्याएको छ । तिहारका लागि बारीमा फूल टिप्ने र आम्दानी गर्ने बेलामा क्षति पुगेको छ ।
‘किसानले तिहारलाई फूल टिपेर पछि पनि त्यही बोटबाट उत्पादन लिन सक्थे’ तामाङले भने, ‘तिहारका लागि फुलेको फूल मात्रै बिग्रेको हो । बिरुवा रहेका ठाउँमा तिहारपछि पनि त्यही बोटबाट फेरि फूलको उत्पादन हुन्छ ।’
अध्यक्ष मीन बहादुर तामाङका अनुसार बेमासौमी वर्षाले सबभन्दा बढी लुम्बिनी प्रदेशमा क्षति पुर्याएको छ । उक्त प्रदेशमा उत्पादित ७० प्रतिशत फूलमा क्षति पुगेको छ ।
लुम्बिनी प्रदेशबाट मात्रै तिहारका लागि २२ प्रतिशत माला बजारमा आउँथ्यो। त्यस्तै, बागमती प्रदेशका चितवन, मकवानपुर र धादिङमा २० प्रतिशत क्षति भएको छ। अन्य जिल्लामा भने न्यून क्षति भएको उनले बताए ।
वार्षिक कारोबार
फ्यानकाअनुसार आर्थिक वर्ष ०७५/०७६ मा २ अर्ब ४२ करोडभन्दा बढीको वार्षिक कारोबार भएको थियो ।
त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा करिब ३ अर्ब भन्दा बढीको कारोबारको प्रक्ष्येपण रहेको थियो । यद्यपी मुलुक कोरोना भाइरस माहामारीको चपेटामा परेसँगै पूर्ण रुपले बजार बन्द भयो । जसमा २ अर्ब १५ करोडमा कारोबार सीमित रह्यो ।
गत आर्थिक वर्ष पनि निषेधाज्ञाका कारण फूलको व्यवसायिक कारोबार हुन नसक्दा १ अर्ब ६३ करोडको मात्र कारोबार भएको फ्यानले जनाएको छ ।
पुष्प व्यवसायको विस्तार
नेपालमा वि.स. २०११ सालबाट पुष्प व्यवसाय शुरु भएको थियो ।
पछिल्लो समय पुष्प व्यवसाय गर्नेहरुको संख्या बढ्दै गएकाले स्वदेशका विभिन्न जिल्लाहरुमा यी फुलको उत्पादन हुन थालेका छन् । स्थानीय स्तरमा उत्पादन भएका फूलले केही मात्रामा भएपनि स्थानीय क्षेत्रका माग पूरा हुने गरेको छ ।
नेपालभर १ सय ५७ हेक्टर क्षेत्रफलमा ४३ जिल्लामा अहिले पुष्प खेती सञ्चालन भइरहेका छन् । यद्यपी फूलको आयत भने वर्षेनि बढिरहेको छ ।
फुल उत्पादन भएपनि समयमै फूल नफुल्नु, स्थानीय रैथाने जातका फूलहरु बढि उत्पादन हुनु जस्ता समस्याका कारण वर्षेनि फूलको आयत गर्नु परेको तामाङ बताउँछन् ।
काठमाडौँ, भक्तपुर, ललितपुर, धादिङ, चितवन, काभ्रे, सिन्धुपाल्चोक, नुवाकोट लगायत २८ जिल्लामा सयपत्री फूलको व्यावसायिक उत्पादन भइरहेको छ ।
त्यस्तै काठमाडौँको चाँगुनारायण, भक्तपुरको गुण्डु, ललितपुरको गोदावरी बडिखेल क्षेत्र, कैलाली, पाल्पा, धादिङ्ग र इलाममा मखमली फूलको व्यावसायिक खेती भइरहेको छ ।