काठमाडौँ : नेपाल बजारमा चियासँगै भोक मेटाइदिने उत्पादन ‘खजुरीको’ चर्चामा छ । चियासँगै खान मिल्ने र नेपाली उत्पादन भएकाले पनि खजुरीको चर्चा र सफलता दुवै अग्रसर छ । यो अग्रसरताले नेपाली बजारमा आफ्नै उत्पादनले पनि राम्रो मूल्य पाउँछ भन्ने उदाहरण दिएको छ । नेपाली ब्राण्ड अन्तर्गत खबहबका लागि सुभास प्रधानले खजुरीको नेपालका संस्थापक प्रमुख जगन्नाथ महर्जनसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंशः

खजुरीको ब्राण्ड सबैले मन पराउनु भएको छ, यसमा कस्तो महसुस गर्नु भएको छ ?
जसले बिहान सबेरै खजुरीको प्रडक्टलाई मन पराइदिनु भयो । जसले यो उपभोग गर्नु भएको छ । उहाँहरू सबैलाई खजुरीको नेपालको तर्फबाट धेरै धन्यवाद । सधैँ यसरी नै मन पराइदिनुहोस् भन्न चाहन्छु ।

एउटा युवा भएर नेपालमा नै केही गर्छु भन्ने सोच कसरी आयो ?
पहिलेको र अहिलेको परिवेश फरक छ । २०४१ सालतिर एउटा गाउँमा सानो लगानीबाट सुरु भएको पारिवारिक बिजनेस हो । त्यति बेला युवाहरू बाहिर जाने समस्या थिएन । यो समस्या २०५० सालपछि आएको हो । त्यो बेला सबैमा नेपालमा नै केही गर्नु पर्दछ भन्ने सोच थियो । मेरो बुबाले सानो लगानीबाट सुरु गर्नु भएको यो २०५२ सालमा हामीले गरेको हो । मैले यो परिवारबाट नै सिकेको हो । मेरो प्रेरणाको स्रोत भनेको बाबा आमा नै हो ।

आर्थिक रूपमा बैक र वित्तीय संस्थाहरूबाट कस्तो सहयोग पाउनु भएको छ ?
मैले बिजनेस सुरु गर्दा नेपालमा प्राइभेट बैंकहरु धेरै थिएनन् । त्यही चार पाँच वटा थिए होलान् । सरकारी मात्र थिए । तर त्यसमा पनि हामी सानो मान्छे, त्यहाँ पुग्न पनि सबैलाई ढोगेर लिँदा पनि २० प्रतिशत गरी ब्याज तिरेर ऋण प्राप्त गर्न बैंकको चाकरी गर्नुपथ्र्यो । अहिले ऋण लिँदा लिँदा ८ प्रतिशत ब्याज छ भने हामीले तिर्ने बेलामा १२ प्रतिशत पुग्छ । । त्यसमा बैंकको पनि आफ्नै व्यथा होला । यो त सरकारले नीति बनाउनु पर्यो । बिजनेस गर्नेको लागि यति लगानी भनेर भन्नु पर्यो । धनी मानिसहरू आफ्नो भएको पैसा बैंकमा राख्ने र मज्जाले ८ प्रतिशत जति व्याज खाएर बस्ने । यो सिस्टम धेरै थियो । बैंकले पनि गाडीहरु किन्न घर जग्गा किन्न सहजै ऋण दिन्छ । तर बिजनेसको लागि दिन गाह्रो मान्छ ।

सरकार नीति बनाएर नेपाली उत्पादनलाई विश्वव्यापीकरण गराउन पनि एउटा कमिसन एजेन्टको रुपमा बसेको हो त ?
विकसित देशहरूमा एउटा जिरो प्रतिशत एउटा उद्योगकर्ताले लोन लिँदा २५ वर्षको लागि लोन लिन्छ । प्रोजेक्ट कोल्याब्रेट हँुदैन । तर नेपालमा त्यही ठाउँमा लोन लिन गयो भने प्रोजेक्ट कोल्याब्रेट भएर व्यक्तिगत ग्यारेन्टीका साथ ३ देखि ५ बर्षको लागि १२ प्रतिशत सम्मको ब्याज साथमा दिन्छ । त्यसैले कसैले बिजनेस गर्यो भने ५ वर्ष जति त स्थापना गर्न नै लाग्छ । तर नेपालमा ३ वर्षमा त लोन नै तिरिसक्नु पर्दछ । एउटा युवाले म बिजनेस गर्छु भन्छ भने पहिला त आर्थिक व्यवस्थापन गर्नु पर्दछ । उसले आफ्नो बिजनेस दर्ता गर्न १० ठाउँमा जाँदा नै उसले हरेस खाएको हुन्छ । त्यति गरेर पनि त्यसमा धेरै झन्झट छन् । त्यसलाई सरकारले सहज गराइदिनु पर्यो । त्यो भएन भने की चुपचाप लागेर बस्नुपर्छ । कि त बाहिर जानुपर्छ ।

सरकारले युवालाई जसरी प्रोत्साहन गर्नु पर्ने हो । त्यो भएको छैन । यसमा सरकार र सरोकारवाला कहाँ चुकेका छन् त ?
नेपालमा ४६ साल पछाडि प्रजातन्त्र पुनर्वहाली भयो भनेर भनेका छन् । त्यसपछि राजनीतिक स्वतन्त्रता भयो । यसबाट नेपालीले धेरै स्वतन्त्रता पाए । मेहनत गर्न सिकेनन् । मेहनतको ठाउँमा मेहनत नगर्ने काम सिके । त्यसैले अब देशमा आर्थिक क्रान्ति गर्नु पर्यो । जुनै पनि देशले राजनीतिक क्रान्तिपछि आर्थिक क्रान्ति गर्नु पर्दछ । तब मात्र युवा विदेश पलायन हुँदैनन् । अब हामीले अर्थतन्त्रमा विकास गर्नु पर्दछ भनेर राजनीतिक दलहरूले अगाडि बढ्नु पथ्र्यो । तर त्यो भएन । २०४६ साल पछि नेपालका ठुला–ठुला उद्योगहरू बन्द भए । किन भने त्यहाँ राजनीति घुसाइयो । कुनै पनि राजनीतिक दलले उत्पादनलाई पहिलो प्राथमिकतामा नराखेर स्वतन्त्रता र राजनीतिलाई मात्र प्राथमिकता दिने भए । त्यस पछि उत्पादन कसरी बढ्छ ? विगतको ३० वर्षमा कुनै ठुला उद्योगहरू सञ्चालन नै भएनन् । यो कुरा मौखिक रूपले मात्र अगाडि बढाइयो । तर व्यवहारमा ल्याइएन । सरकारमा बसेका व्यतिहरुले उद्यमी उद्योगलाई पहिलो प्राथमिकतामा नै राख्न सक्नु भएन । जस्तो पत्रकारितालाई राज्यको चौथो अंग भनिएको छ । तर उद्योगलाई केही नाम स्थान नै दिएको छैन । त्यसैले युवाहरूमा जोस र जाँगर छ । तर त्यसलाई राज्यले स्थान नै दिएन । परिवार त पाल्नु पर्यो । त्यसैले देशमा केही नभए पनि विदेश पलायन हुन बाध्य भएको युवाहरु धेरै छन् ।

उद्योग, व्यापार र व्यवसायमा आउन चाहने युवाहरुलाई के भन्न चाहनुहुन्छ ?
नेपाल प्रकृतिले नै भरिपूर्ण देश हो । कस्तो कस्तो मरुभूमि जस्तो देशमा पनि खेती गरेका छन् । तर हाम्रो हाम्रो प्रकृतिले नै कृषियोग्य जमिन दिएको छ । तर हाम्रोमा त्यसलाई सही रूपले सदुपयोग गर्न सकिएको छैन । आज भन्दा २५ वर्ष अगाडि दाल र चामल बाहिर बेच्थ्यौँ । तर अहिले बाहिरबाट ल्याउनु पर्ने भएको छ । ल्याएको पनि छ । हुँदा हुँदा माघे संक्रान्तिमा खाने घिउ चाकु तरुल पनि बाहिरबाट ल्याउनु पर्दछ । यो देशमा धेरै अवसर छन् । तर सफल हुनका लागि धेरै समय लाग्छ । त्यसैले मेहनत गरेपछि मात्र सफलता पाइन्छ । धैर्य गर्नुपर्छ । बाहिर गएर कमाएर ल्याएको पैसो कति दिन खाने ? बुढेसकालमा के गर्ने ? त्यसैले नेपालमा नै मेहनत गर्नुहोस् भन्न चाहन्छु ।

(प्रस्तुति : पुष्पाञ्जली बस्नेत)