काठमाडौँ – संसारका धेरै देशमा अहिले सुरुङ बममाथि प्रतिबन्ध लागेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार कानुनले यसलाई वर्जित मात्र गरेको छैन, मानवता विरुद्धको अपराध समेत ठहर गरेको छ । युक्रेनमा रहेको क्रामान्टोस्टक रेल्वेमा अहिले रुसले सुरुङ बम बिछ्याएपछि अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रबाट रुसको तीव्र आलोचना गरिएको छ ।

यसरी बिछ्याइएका बमको प्रभाव फराकिलो क्षेत्रसम्म पर्न सक्नेछ । त्यो स्टेसनमा मिसाइल पड्किँदा करिब ५० जनाको ज्यान गइसकेको छ । ९ अप्रिलका दिन धेरै जना पूर्वी युक्रेनीले देश छाड्न हतार गरिरहेको समयमा त्यस्तो विस्फोट भएको थियो । संसारका १ सय २० भन्दा बढी देशले यस किसिमको ‘ क्लस्टर म्युनीसन ’ प्रयोग नगर्ने सर्त र सन्धिमा हस्ताक्षर गरेका छन् । सो सन्धिमा युक्रेन र रुसको भने हस्ताक्षर छैन ।

मुख्य युद्धग्रस्त क्षेत्रमा कसैको सम्पर्क हुने बित्तिकै पड्किने गरी यस किसिमको विस्फोट भएका छन् ।  वासिङ्टन पोस्टका पत्रकारहरू त एकैपटक चार या पाँच पटक विस्फोट भएको आफूहरूले सुनेको बताउँछन् । यो आवाजले सुरुङ बम भएको प्रस्ट भएको थियो ।

सोभियत युगको अन्त्यपछि यसरी बम राखिने प्रचलनको सुरुवात भएको थियो ।  युद्धमा यस किसिमको आक्रमण गर्ने तयारी रुसले पहिलेदेखि नै गरेको थियो । युक्रेनसँग पनि यस किसिमको हतियार भएको जनाइन्छ । रुसले डोहान्सक र लुहान्सकमा यस किसिमको आक्रमण गरेको नकारेको छ । परन्तु, यस्ता आक्रमण भएको प्रशस्त आधार फेला परेका छन् ।

रोयल युनाइटेड सर्भीया इन्स्टिच्युटका कार्यरत सिद्धार्थ कौशल टोक्स मिसाइलबाट प्रयोग गर्न सकिने नाइनएन २४ नामक विष्फोटक पदार्थ त्यहाँ राखिएको थियो । अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमले त्यहाँ राखिएको सबै कुराको भिडियो र फोटो लिन प्रयास गरे पनि यसमा पूर्ण सफलता पाएको थिएन ।

त्यस क्षेत्रमा रहेका आम मानिसको जीवनमा धेरै नै क्षति हुने ठहर गर्दै मानव अधिकारवादी सङ्गठनले यसलाई प्रतिबन्ध लगाएका छन् ।

यस हतियारले ४ सय मिटरको अर्ध ब्यासको क्षेत्रमा ५० वटा बम एकैपटक विस्फोट गराउन सक्छ । यो नागरिकको जीवनमा सबैभन्दा बढी घातक मानिन्छ । यो सोभियत मिसाइल टोक्छासँग सम्बन्धित छ ।

सन् २००८ को महासन्धिले नै क्लस्टर म्युनिसनलाई वर्जित गरेको हो । यस अभिसन्धिमा रुस र युक्रेनले भने हस्ताक्षर गरेका छैनन् ।

युद्ध सुरु भएयता रुसले मानवताका कुनै आधार नै बाँकी राखेको छैन । यसै युद्धमा अस्पतालमा आक्रमण गरियो भने सयौँ बालबालिकाको समेत ज्यान गएको छ । सर्वसाधारणलाई लक्षित गर्दै गरिएका प्रहारका धेरै समाचार प्रकाशमा आइसकेका छन् ।

कति सर्वसाधारणको ज्यान गएको छ भन्ने यकिन हुन सकेको छैन । संयुक्त राष्ट्र सङ्घले भने पछिल्लो समय १ हजार ८ सय सर्व साधारणको ज्यान गएको जनाएको छ । यसैगरी २ हजार ८ सयभन्दा बढी घाइते भएका छन् । सबै ठाउँको तथ्याङ्क आउन बाँकी रहेकाले योभन्दा धेरै बढी सर्वसाधारणको ज्यान गएको पनि हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ ।

अहिले रुसी सेनाले पूर्वी युक्रेनलाई आफ्नो लक्ष्य बनाएको छ । दक्षिण पूर्वी सहर इजुमलाई रुसले आफ्नो लक्ष्य बनाएको छ । अहिले युद्ध भइरहेको समयमा ५० हजारभन्दा बढी घरहरू रहेका कारण सो स्थानमा पनि धेरै क्षति हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।

२४ मार्चमै विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले जारी गरेको विज्ञप्ति अनुसार रुसले ६४ वटा अस्पतालमा आक्रमण गरेको थियो । २४ फेब्रुअरी देखि २१ मार्चको बीचमा दैनिक दुई या तीन अस्पतालमा रुसी सेनाले आक्रमण गरेका थिए । हरेक दिन अस्पतालमा भएका आक्रमणका कारण कम्तीमा १५ जनाको ज्यान गएको त्यो रिपोर्टमा उल्लेख थियो ।

‘यसरी अस्पतालमा आक्रमण हुनु मानवतावादी कानुनको बर्खिलाप हो । तर, रुसी सेनाले यसलाई निरन्तरता दिइरहेका छन्‌,’ युक्रेनस्थित राष्ट्र सङ्घका प्रतिनिधि डा. जार्नओ राबिटले भनेका छन् ।

युक्रेनले पनि रुसले अस्पताल र स्वास्थ्य क्षेत्रमा आक्रमण गरेको आरोप लगाएको छ ।  रुसले प्रसूति गृहमा समेत लगातार आक्रमण गरेको छ । मारीओपुलमा त मानवता विरोधी आक्रमणको शृङ्खला नै देखिएको थियो । खार्कीभ, किभ र मारीओपुलमा नागरिकहरू जमिनमुनिको बङ्करमा लुकेर ज्यान जोगाएको धेरै भयो ।

संसारमा धेरै देशले रुसले यसरी मानवता विरोधी गतिविधि गरेको जनाउँदै यसको विरुद्धमा आवाज उठाउँदै आएका छन् । परन्तु, यस घटनाले यसले रुसलाई कुनै प्रभाव पारेको छैन ।

अहिले युद्धग्रस्त क्षेत्रमा औषधि अभाव त्यत्तिकै छ । औषधि खरिद गर्न गएका धेरे जनाको ज्यान गइसकेको छ । रुसले भने अझै पनि सर्वसाधारणमाथि आफूहरूले हमला गरेको कुरालाई अस्वीकार गरेको छ ।

विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनकै अनुसार आक्रमणको पहिलो महिनामा नै १ हजारभन्दा बढी स्वास्थ्य संस्था बन्द भएका थिए । यसरी बन्द हुनेमा स्थानीय तहका स्वास्थ्य केन्द्रहरू थिए । यसरी स्वास्थ्य केन्द्र प्रभावित हुँदा प्रसूतिको समयमा महिला तथा हृदयघातका बिरामी सबैभन्दा धेरै मर्कामा परेका थिए । यसको यकिन तथ्याङ्क आउन त धेरै समय लाग्ने छ । तर, यी दुवै क्षेत्रमा अत्यधिक असर गरेकोमा भने कुनै शङ्का हुन सक्दैन ।

रुसको युक्रेनमाथिको आक्रमणपछिको दर्दनाक अवस्था र त्यहाँका पिडाका धेरै कथाहरू छन् । यस्तै हृदय विदारक घटना मार्च दोस्रो साता एक प्रसूति गृहमा हमला हुँदा देखिएको थियो । त्यो हमलामा ३ जनाको ज्यान गएको थियो भने १७ जना घाइते भएका थिए ।

गत महिना नै एपीले एक तस्वीर प्रकाशित गरेको थियो । त्यो तस्वीरमा एक महिला रक्तस्राव भएर तल्लो पाठेघर समाइरहेकी थिइन् । उनलाई बचाउन सकिन्छ कि भन्ने आशामा इमर्जेन्सीमा काम गर्नेले स्ट्रेचरमा बोकेर अस्पताल लगेका थिए । उनीहरूको अथक प्रयासका बाबजुद न त बच्चा बाँचे ,न त आमा नै । त्यो आक्रमणको सर्वत्र आलोचना भएको थियो ।

विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले विज्ञप्ति जारी गर्दै असक्त, बच्चा, गर्भवती र बिरामी र स्वास्थ्यकर्मीलाई आक्रमण गर्नु जघन्य अपराध भएको ठहर गरेको थियो । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले नै सीमित सङ्ख्यामा रहेका स्वास्थ्यकर्मीमाथि यस किसिमको आक्रमण गर्दा थप समस्या उत्पन्न हुने जनाएको थियो ।

स्वास्थ्य क्षेत्र माथि हुने गरेको यो आक्रमण पहिलो भने पक्कै होइन । यस अगाडि पनि सिरियाको गृह युद्ध र सन् १९९९ देखि २००९ को बीचमा भएको चेचेन्याको युद्धमा पनि स्वास्थ्य संस्थामा आक्रमण भएको थुप्रै उदाहरण फेला परेका थिए ।

यस युद्धमा रुसी सेनाले मानवतामाथि नै निर्मम प्रहार गरेको यो पहिलो घटना भने पक्कै होइन । गत शुक्रवार पूर्वी युक्रेन छाड्नका लागि हजारौँ युक्रेनी नागरिक रेल्वे स्टेसनमा भेला भएको समयमा रुसले मिसाइल आक्रमण गरेको थियो । त्यस आक्रमणमा ५२ जनाको ज्यान गएको थियो । त्यो मिसाइल आक्रमणमा थुप्रै महिला तथा बालबालिकाले समेत ज्यान गुमाएका थिए ।

यो ६ साताको बीचमा युद्ध अपराधमा यो एउटा उदाहरण मात्र हो । क्राम्टोर्सक क्षेत्रमा भएका थुप्रै आक्रमणपछि लाशहरू भुईँमा लडेका दृश्य पनि त्यस्तै हृदय विदारक थियो । त्यसो त बुच्चामा भएको नागरिक नरसंहारको दृश्यलाई धेरैले कहिले पनि बिर्सन सक्दैनन् ।

रुस र युक्रेनबीचको युद्ध अझ कति समय जाने हो निश्चित छैन । रुसी सेनाले आशा गरेअनुरुपको सफलता नपाएको ठहर गर्दै सेनाको कमान्डर समेत परिवर्तन गरेको छ । रुसी सेना किभ छाडेर युक्रेनको पूर्वी भागमा केन्द्रित छ ।

यो युद्ध अझ केही साता लम्बिने  नै छन् । युद्धको परिणाम कस्तो रहने भन्ने त अझ अनिश्चित छ । तर, रुस मानवतावादी विरोधी अपराधमा अग्रणी देखिएको छ । सर्वसाधारण माथिको आक्रमण, बालबालिकामाथिको आक्रमण, गर्भवती महिलामाथिको आक्रमण र स्वास्थ्य क्षेत्र माथिको हमला त दु:खद् भई नै हाल्यो । सुरुङ बारुद बिछ्याएर रुसले आफूलाई मानवता विरोधी कानुनका कुनै  पनि सूचक नमान्ने देशको रूपमा पुष्टि गरेको छ ।

-एजेन्सीहरूको सहयोगमा