जर्जीयाको संसद् अगाडी उभिएका, येभगेनी लेयमिन । साथमा प्याक गरिएका कपडा र केही खाने कुरा पनि छन् । त्यहाँबाट कता जाने कुनै टुङ्गो छैन । सायद युक्रेन नै उनको अबको लक्ष्य हुन पनि सक्ने छ । रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरे पछि २५ हजार रसियनहरू अहिले जर्जीया पुगेका छन् । त्यहाँको प्रमुख सहरमा रुसबाट आएका सबैले बास पाउन नै मुस्किल हुन थालेको छ । जर्जीयाको राजधानी बीलीसीमा सामानहरू प्याक गरेर उनीहरू बसेका छन् ।

लेयमिनको कोटमा युक्रेनको झन्डाको अर्थ लाग्ने निलो र पहेँलो रिबन टाँसिएका छन् । यही रिबनकै कारण रुसमा भएको युद्ध विरोधी प्रदर्शनमा उनी गिरफ्तार भएका थिए । युद्ध सुरु भएको दोस्रो दिन नै उनलाई गिरफ्तार गरिएको हो ।

‘मलाई थाहा छ, पुटिन सत्ताको विरोध गर्ने सबैभन्दा राम्रो तरिका नै देश छाड्नु हो, ’राजनीति शास्त्रका ग्र्याजुएट २३ वर्षीय ती युवाले भने ‘ अहिले युक्रेनीलाई सकेको सहयोग गर्नु मेरो पनि कर्तव्य हो । ’

जर्जीयामा रुसी युवाको ओइरो लाग्ने क्रम रोकिएको छैन । सायद यो क्रम अझ धेरै दिनसम्म चल्ने छ । युरोपेली युनियन, अमेरिका, बेलायत र क्यानडाले रुसी विमानलाई प्रतिबन्ध लगाइ सकेका छन् । यस कारण उनीहरू अझै भिसा लगाउन नपर्ने तथा उडान खुला भएका देशमा गइरहेका छन् । टर्की र अर्मेनिया रसियनहरू पुग्ने अन्य स्थान हुन् ।

एक अर्थशास्त्रीकै अनुसार युद्ध सुरु भए यता २ लाख जना भन्दा बढीले रुस छाडेका छन् । अहिले रुस मात्र होइन, यस युद्धमा रुससँग सहकार्य गरी रहेको बेलारुसमा पनि नागरिक विद्रोह जारी छ । त्यहाँका पनि धेरै जनाले देश छाडी सकेका छन् । अन्य देशबाट यसरी मानिसहरू ओइरन थाले पछि जर्जीयामा घर भाडा एकाएक बढेका छन् । यो क्रममा इस्तानबुल र अर्मेनियाको राजधानी एरेभानमा अझ बढी छ ।

‘म र मेरो श्रीमानको इस्तानबुलसम्मको हवाई टिकटको मूल्य हामी दुवै जनाको साताको कमाइ भन्दा बढी भयो, ’रुस छाडेर टर्की पुगेकी अन्याले भनिन् । रुसमा राष्ट्र घात सम्बन्धी नयाँ कानुन आए पछि अन्याले देश छाड्ने निर्णय गरेकी हुन् । सो कानुन अनुसार युक्रेनको पक्षमा बोल्नेलाई २० वर्षसम्म जेल सजाय हुन सक्छ । उनले आफू पनि त्यसै कानुनको सिकार हुन सक्ने सम्भावना देखेर देश नै छाड्ने निर्णयमा पुगेकी हुन् ।

‘सैन्य शासन, राजनीतिक दमन र जबरजस्ती सैन्य बल हाम्रो डिएनएमा नै छ । मलाई मेरी हजुर आमाले स्टालीनको शासनकालमा रहेको डरको कथा सुनाएको अझै ताजै छ । अहिले हामी यहीँ महसुस गरी रहेका छौँ,’ उनले भनिन् ।

यसरी देश बाहिर जाने मध्य धेरै जसो प्रविधियुक्त दुनियाँका कामदार छन् । उनीहरू धेरै टाढा रहेर पनि आफ्नो काम गर्न सक्छन् । बीलीसीमा भेटिएका एक भिडियो गेमका निर्माता आफू रुसी नीतिको समर्थक नरहेको तथा यसको विरोध गर्दा ठुलो दमन हुन सक्ने बताउँछन् । यसै कारण उनी पनि देश छाड्ने निर्णयमा पुगेका हुन् ।

‘विद्रोहको एउटै शैली भने दश छाड्ने नै हो । आफ्नो सीप प्रयोग गर्ने र विदेशमै पैसा कमाएर राख्ने उपयुक्त बाटो हो । हामी मध्यका धेरैले यसै गरेका छौ,’ आइगोर नामका ती युवाले जर्जीयाको आतिथ्य मिठो नलागेका कारण त्यस स्थान छाडेर अन्यत्र कतै जाने योजनामा रहेको समेत सुनाए ।

विदेश गएर पनि उनीहरूको जीवन भने सहज भएको छैन । कतिपय कम्पनीले रुस र बेलारुसको मान्छे भएका कारण काम दिन नै मान्दैनन्। आइगोर पुटिनको भूराजनीतिले आफूहरूको जीवन नै भताभुङ्ग पारिदिएकोमा आक्रोशित छन् । उनले आफू रुसमा समेत शरणार्थीको रूपमा रहेको बताएका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय आइटी कम्पनीले अहिले धमाधम रुसमा काम बन्द मात्र गर्न थालेका छैनन् । रुसी जनशक्ति राख्न पनि आनाकानी गर्न थालेका छन् ।

बीलीसीको सामुदायिक सेवा भवनमा थुप्रै नव आगन्तुकको भिड छ । उनीहरूले कामका लागि आवेदन दिइरहेका छन् । बेलारुसी राजधानी मिन्सकबाट आएका आइटी विशेषज्ञ क्रिस्टीना र निकिताले एकल इन्टरप्रेनरको रूपमा फर्म दर्ता गरेका छन् । यो सँगै उनीहरूले जर्जीयामा बैक खाता खोल्ने अनुमति पाएका छन् ।

‘हामी हाम्रो सरकारलाई सहयोग गर्न चाहँदैनौ । किनकि हामीले त्यो ठाउँ छाडी सकेका छौ । म यहाँ सुरक्षित हुन चाहन्छु,’ क्रीस्टीनाले भनिन्, ‘अहिले पनि हामीले राष्ट्रको नाममा धम्की सहेका छौ । मेरो वास्तविक देशको परिचय लुकाइ रहेकी छु । म कहाँबाट आएकी हुँ भनेर सोधेमा देशको नाम लिन मलाई अप्ठेरो लाग्छ ।’

युद्ध सुरु भए यता बीसीलीमा युक्रेनको समर्थनमा ठुलो प्रदर्शन नै भएको थियो । पछिल्लो सर्वेक्षण अनुसार जर्जीयाका ८७ प्रतिसतले रुसविरुद्धको युद्ध आफ्नै भएको महसुस गरेका छन् । १४ वर्ष भन्दा बढी समय रुसी शासकले दिएको दुखलाई जर्जीयाका बासिन्दा कहिल्यै पनि बिर्सन सक्दैनन् । सन् २००८ मा जर्जीयामा सेना पठाएर त्यहाँको २० प्रतिशत भूभाग कब्जामा लिएको रुसी शासकले फेरि पनि जर्जीयालाई दुख दिने त होइन भन्ने पनि डर छ ।

प्राविधिक इन्टरप्रेनर लेस कालाभिनास्कोभ रुसमा इतिहासकै ठुलो ‘ब्रेन ड्रेन ’भए पछि यसले जर्जीयालाई ठुलो लाभ हुन सक्ने विचार व्यक्त गर्छन् । टेलिग्राममा उनको एउटा समूह छ । त्यो समूहका ४ हजार जना अहिले कहाँ जाने भनेर छलफल चलाउँदै छन् । उनीहरूलाई पनि सार्वजनिक स्थानमा रुसी भाषा बोल्दा जोखिम त हुने होइन भन्ने चिन्ता पनि छ ।

एभगेनी लेयमीन यसै कारण जर्जीयाको भाषा सिकी रहेका छन् । ‘ पुटिन विरोधी हुँ । म युद्ध विरोधी हुँ । मैले अझै रुसको बैकमा रहेको मेरो पैसा झिक्न सकेको छैन । तर, युक्रेनीले भोगेको समस्याको तुलनामा यो सामान्य समस्या हो ।’

अहिले रुस छाडेर अन्यत्र जान चाहनेमा धेरै जना युवा नै छन् । यस कारण भविष्यमा पनि रुसलाई ठुलो असर गर्ने सम्भावना प्रबल बनेको छ। यस्ता पिडा धेरैका छन् । इस्तानबुलमा भेटिएकी एक युवतीले अहिलेको रुसी शासनलाई हिटलर कालको जर्मनीको जत्तिकै कठोर शासनको संज्ञा दिएकी छिन् । उनी रुसको भन्दा सुखद जीवन संसारका कुनै पनि स्थानमा हुन नसक्ने बताउँछिन् ।

त्यसो त पुटिनको शासन कालमा मानसिक समस्या बढ्ने र यसले पागलपन रुसको थप समस्या बन्न सक्नेमा धेरैको सहमति छ । धेरै युवाहरू रुसमा बसी रहेमा एन्जाइटीको सिकार हुन सक्ने ठहर गर्दै बिदेसिने निर्णयमा पनि पुगेका छन् ।

अहिले रसियनहरूको उपस्थिति बाक्लो भएको स्थान मध्य टर्कीको अन्ताल्यमा पुग्नेहरू धेरै रमाउने गरेका छन् । उनीहरू त्यहाँको आतिथ्ययताले आफूलाई खुसी तुल्याएको बताउँदै आएका छन् । सत्ताबाट बारम्बार निसानामा परेको मस्कोको एक परिवार एक साता देखि त्यहाँको एक फ्लायटमा बसेको छ । उनीहरूलाई त्यहाँ जीवन सुरक्षित र आनन्दित भएको महसुस हुँदै छ । त्यो परिवारले बिदा मनाउन टर्की आएको भनेका छन् । नजिकका साथीसँग भने कहिले पनि रुस फर्केर जाने सोचाइमा नरहेको बताएका छन् ।

त्यसो त, विदेशमा बसेर काम गर्ने धेरै रसियनलाई अहिले अप्ठेरो पनि भएको छ । रुसले युक्रेन हमला गरे यता हरेक रसियनलाई घृणा गर्नेको पनि कमी छैन । रुस छाड्नुको प्रमुख कारण पुटिनको तानासाही शासन र युद्ध मोह त हुँदै हो । यसका साथै त्यहाँको आर्थिक अवस्थाको कारण जीवन थप असुरक्षित भएको महसुस धेरैलाई छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय निकायले लगाएको प्रतिबन्धको कारण प्रत्येक दिन रुसी मुद्राको मूल्य घटी रहेको छ । बैङ्कले पैसा फिर्ता दिन नसक्ने अवस्था भइसकेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय निकायको नाकाबन्दी र राज्यको युद्ध मोहले केही समयमा नै रुसको अवस्था अझ खराब त हुने नै छ । साथै अहिलेको ब्रेन ड्रेनका कारण रुस धेरै वर्ष पछाडि धकेलिएको छ ।

-एजेन्सीहरूको सहयोगमा