काठमाडौं –  रुसको सेन्ट पिटर्सबर्ग सहरनजिकै रहेको भोलोसोभो नगरका लाउडस्पिकरहरु चर्को स्वरमा चिच्याइरहेका छन् ।
रुसका धेरै सहरहरुजस्तै भोलोसोभो नगरमा पनि अग्ला अग्ला पोलमा लाउडस्पिकर राखिएका छन् । पहिले यी लाउडस्पिकरमा राष्ट्रिय विदाका दिन देशभक्तीपूर्ण गीत बज्दथे । आजकल यी लाउडस्पिकरको काम फेरिएको छ ।

‘दुई वटा स्वयंसेवी तोपखाना गण स्थापना हुँदैछन् । हामी १८ देखि ६० वर्षका मानिसहरुलाई भर्ती हुन निम्ता गर्छौँ’ लाउडस्पिकर चिच्याउँछन् । यस्ता सन्देश अहिले रुसभर सुन्न पाइन्छ । सामाजिक सञ्जाल, टेलिभिजन, होडिङ बोर्ड जताततै । यस्ता सन्देशले छोटो समयका लागि युक्रेनमा गएर लड्न मानिसहरुलाई आवेदन दिन आह्वान गरिरहेका छन् ।

युक्रेनमा जारी युद्धका कारण उल्लेख्य सैनिक जनशक्ति गुमाएको रुसले भर्ती अभियानलाई निकै तीव्र पारेको छ । मैले भोलोसोभोमा एक जना मानिसलाई रोकेर स्वयंसेवीलाई युक्रेनमा लड्न पठाउने सन्देशबारे उनको विचार बुझ्न चाहेँ ।

‘अवश्य पनि ! यदी म तन्नेरी हुन्थेँ भने जान्थेँ, तर म बुढो भइसकेँ’ मुठ्ठी कस्दै उनले भने, ‘हामीले उनीहरुलाई बम हान्नु पर्छ’
तर, अधिकांश मानिसहरु भने उनीजति उत्साहित देखिएनन् । ‘(यो युद्ध) व्यक्त गर्न समेत पीडादायी छ । एक जना महिलाले भनिन्, ‘आफ्नै भाइलाई मार्नु गलत हो ।’

उनका कोही आफन्त भर्ती हुन चाहन्छन् कि भन्ने मेरो जिज्ञासा थियो । ‘किन जाने ? उनीहरुको शरीरमात्रै फर्केर आउँछ ।’ उनले भनिन् । उनी गलत छैनन् । युक्रेनमा लड्न गएका धेरै रुसी सैनिकहरुको मृत शरीर रुस फर्किरहेका छन् ।

रुसले यसबारे स्पष्ट तथ्यांक सार्वजनिक त गरेको छैन । यद्यपि पश्चिमा मुलुकका अधिकारीहरु भने ६ महिनाअघि रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेयता ७० देखि ८० हजार रुसी सैनिकहरु हताहत भएको बताउने गरेका छन् ।

नयाँ सैनिक भर्ती गर्न अधिकारीहरुले धेरै पैसा, जग्गा, प्रतिष्ठित रुसी विद्यालयमा केटाकेटीको पढाई जस्ता प्रलोभन दिने गरेका छन् ।

केही केही अवस्थामा त सेनामा भर्ती गराउने सैनिक अधिकारीहरु रुसी जेलमा पुगेर समेत रिहाई र पैसा दिइने प्रलोभन दिएर बन्दीहरुलाई भर्ती हुन आग्रह गरिरहेका छन् ।

खोज पत्रकार रोमन डोब्रोखोटोभ भने जारी भर्ती अभियानलाई रुसी सैनिक अधिकारीहरुको व्यग्रताको संकेत मान्छन् । ‘यस्ता सैनिकहरु विजयी युद्धका लागि चाहिने होइनन् । गुणस्तरलाई परिमाणले जित्छ भन्ने पनि क्रेमलिनको अपेक्षा छ । उनीहरु ऋणमा डुबेका लाखौँ व्यग्र मानिसहरुलाई द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रमा होमिरहेका छन् ।’

भर्ती हुनेले ठूलो परिमाणमा पैसा (५ हजार ७ सय अमेरिकी डलर, झण्डै ७ लाख ३० हजार नेपाली रुपैयाँ प्रतिमहिना) पाउने बताइएपनि यथार्थ भने बिल्कुल फरक रहेको रोमन बताउँछन् ।

‘मानिसहरु यो पैसा मात्रै हेर्दैनन्’ उनी भन्छन्, ‘उनीहरु (युक्रेनबाट) फर्किरहेका छन् र आफूहरुलाई झुक्याइएको भनी हामी पत्रकारहरुलाई भनिरहेका छन् । यसले यहाँको अवस्थालाई पनि प्रभावित बनाइरहेको छ, यो सरकारप्रतिको अविश्वासलाई, त्यसैले मलाई यो रणनीति सफल होला जस्तो लाग्दैन ।’ तर केही मानिसहरु भने भर्ती हुन उत्साहित पनि छन् ।

उत्तरी करेलिया क्षेत्रमा बसोबास गर्ने निना चुबार्नियाका छोरा येभ्गेनीले पनि स्वयंसेवी गणमा भर्ती हुन गाउँ छाडेका थिए । निनाका अनुसार कुनै सैनिक अनुभव नभएका येभ्गेनीलाई बन्दुक दिइएर सोझै युक्रेन पठाइएको थियो । त्यसको केही दिनपछि उनको मृत्यु भयो । उनी २४ वर्षका थिए ।

मस्को नजिकैको एउटा पार्कमा भेट्न निना राजी भइन् । यहाँ उनी पाउरोटी कारखानामा ‘पार्ट टाइम’ काम गर्छिन् । पाउरोटीका टुक्रा प्याक गर्ने एकोहोरो कामले आफ्नो छोराको सम्झना नआउने सुनाउँछिन् ।

आफूले छोरालाई युक्रेन नजान आग्रह गरेको पनि उनी सम्झन्छिन् । ‘मैले उसलाई त्यहाँ नजान कति सम्झाउने प्रयास गरेँ । म रोएँ पनि । मैले उसलाई युद्धमा मारिएलास् सम्म भनेँ । तर उसले सबै ठिकै हुन्छ भन्यो’ उनी सुनाउँछिन् ।

अधिकारीहरुले स्वयंसेवीहरुलाई भर्ती गरी युक्रेनमा लड्न पठाउने यस्तो व्यवस्था निनालाई पनि चित्त बुझेको छैन । ‘उनीहरुले लाटा कुखुरा जस्तै गरी मानिसहरुलाई पठाइरहेका छन् । उनीहरुले त यसअघि राम्रोसँग बन्दुक पनि चलाउन पाएका हुँदैनन् । उनीहरुलाई तोपको गोला खान पठाइएको हो ।’ उनी भन्छिन् ।

तर, सेनामा भर्ती हुन सबैजना येभ्गेनीजस्तो उत्साहित भने छैनन् । यो मुलुकको भ्रमण गर्दा रुसी जनताहरु क्रेमलिनले भन्ने गरेको युक्रेनमा ‘विशेष सैन्य अभियान’ को पक्षमा देखिँदैनन् । रुसी सडकमा युक्रेनमा जारी युद्धमा रुसको समर्थन गर्ने संकेत चिन्ह ‘जेड’ पोतिएका कारहरु तुलनात्मक रुपमा कम मात्रै देख्न सकिन्छ । विज्ञहरु स्वयंसेवी रुपमा भर्ती हुनेहरुको संख्या न्यून रहेको विश्वास गर्छन् ।

सैनिक विश्लेषक पाभेल जुजिनका अनुसार राष्ट्रपति पुटिनका लागि रुसी मानिसहरु बलिदान दिन तयार छैनन् । ‘क्रेमलिनका लागि समस्या यो छ कि, अधिकांश रुसी जनताहरु पुटिन वा महान् साम्राज्य पुनस्थापनाका लागि ज्यान दिन चाहँदैनन्’ उनले भने, ‘जारी युद्धमा जनता खुशी छैनन्, त्यसैले वर्तमान अवस्थामा भर्ती सम्भव छैन ।’

तर किभमा ठीक उल्टो छ । उनीहरु रुसी साम्राज्यबाट आफ्नो देश र अस्तित्व जोगाउन रुसी सेनालाई मार्न तयार छन् । युद्धमा आफू मारिन पनि तयार छन् । तर उनी रुसी सेनाको मनोबल बुझेर भन्दैछन् ‘रुसी सेनालाई युक्रेनसँग तुलना नगरौँ । युक्रेनीहरु लड्न तयार छन् । तर रुसी युवाहरु छैनन् ।’

यसले युक्रेनलाई गाभेर रुसलाई साम्राज्य बनाउने पुटिनको चिन्ता बढाएको छ । पछिल्लो समय सैन्य भर्ती केन्द्र घट्दा युक्रेनसँगको युद्ध हारिएला भन्ने चिन्ता रुसलाई छ । त्योभन्दा ठूलो कुरा पुटिनले पश्चिमासँगको लडाई जित्न पुटिनलाई सहज मात्रै छैन, चीनको मात्रै बलमा असम्भव पनि छ ।

(मिडियाजोनाकी अल्ला कोन्स्टान्टिनोभाको सहयोगमा बीबीसीका वेल भेर्नोनले पश्चिमी रुसको भोलोसोभो नगरबाट रुसी सेनाको पछिल्लो मनोबल र युक्रेनसँगको युद्धको बारेमा तयार पारेको रिपोर्ट)