डुम्रे– अठ्ठाइसौँ श्रीकृष्ण द्वैपायन वेदव्यासको अवतरण भूमि तनहुँको दमौलीमा आन्तरिक पर्यटक बढ्न थालेका छन् । व्यास नगरपालिका–३ स्थित वेदव्यासको जन्मभूमिमा अहिले देशका विभिन्न क्षेत्रका विद्यालयबाट अवलोकन भ्रमणमा आउने आन्तरिक पर्यटक बढेको व्यासभूमिका संरक्षक गोविन्द बाबाले बताए ।

कोरोना पछि विस्तारै यहाँको पर्यटन चहलपहल बढ्न थालेको उनी बताउँछन् । बिदाको दिनमा यहाँ घुम्न आउने पर्यटकको संख्या बढी रहेको उनले बताए। दोलखाको भीमेश्वर नगरपालिका-२ का वडा अध्यक्ष स्टालिन श्रेष्ठले वेदव्यासको जन्मभूमि पवित्र भूमिमा आएको बताए । फोहर व्यवस्थापनको अध्ययनका लागि आएको अवस्थामा वेदव्यासको जन्मभूमिमा आएको बताए । नगरपालिकाको नाम नै वेदव्यासको नामबाट राखिँदा छुट्टै यहाँको प्रचारप्रसार भएको उहाँ बताउँछन् ।

‘आन्तरिक पर्यटकीयस्थलको हामीले नै प्रचारप्रसार गर्न सक्नुपर्छ । नगरपालिकाले पनि सकेको प्रचारप्रसारमा जुटेको रहेछ’,उनले भने।
व्यासभूमिको प्रचारप्रसारका लागि एक महिने हिन्दू महामिलन, एक सय आठ फिट अग्लो व्यासको मूर्तिनिर्माण लगायतका कार्य गरी पर्यटकलाई आकर्षित गर्ने कदम चालिएको छ ।

 यस क्षेत्रमा बिदाको दिनमा करिब एक सय ५० देखि दुई सय आन्तरिक पर्यटक भित्रिने गरेको व्यासभूमिका संरक्षक गोविन्द बाबाले जानकारी दिए। “बिदाको दिनमा अवलोकन भ्रमणमा आउने अधिकांश विद्यार्थी वेदव्यासका बारेमा जानकारी लिन आउने गरेका छन्”, उनले भने ।

व्यासको एक सय आठ फिट अग्लो मूर्ति 

व्यासको जन्मभूमिमा धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गर्न एक सय आठ फिट अग्लो मूर्ति निर्माणको प्रक्रियामा रहेको छ । धार्मिक, सांस्कृतिक तथा पर्यटकीय हिसाबले महत्व बोकेको व्यासभूमि ओझेलमा परेकाले यसलाई मध्यनजर गरी पूर्वाधार निर्माणलाई प्राथमिकता दिइएको छ । पूर्वीय साहित्यका महाकवि वेदव्यासले यही भूमिमा महाभारत, चारवेद र अठार पुराणको रचना गरेको दाबी र विभिन्न स्रोतले प्रमाणित गरे पनि व्यासभूमिको उचित प्रसारप्रसार हुनसकेको छैन ।

व्यासभूमिलाई विश्वभर परिचित गराउन र धार्मिक पर्यटनको विकास गर्ने उद्देश्यसहित व्यास क्षेत्र विकास कोषको सक्रियतामा एक सय आठ फिट अग्लो व्यासको मूर्ति स्थापनाका लागि आवश्यक पूर्वाधार निर्माण काम प्रक्रियागत रुपमा अगाडि बढेको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय र व्यास नगरपालिकाबीच सम्झौता भई पहिलो चरणमा रु पाँच करोड ८४ लाख ८४ हजार ५२ को लागतमा मूर्ति अड्याउने स्तम्भ निर्माणको काम भइरहेको छ । यसका लागि संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको समपूरक अनुदान तीन करोड ८० लाख १४ हजार छ सय ३३ रहेको छ, भने व्यास नगरपालिकाले दुई करोड चार लाख ६९ हजार चार सय १९ लागत साझेदारी गरेको छ ।

मूर्तिको पैतला निर्माणका लागि विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदन भएपछि मूर्ति निर्माणको प्रक्रिया अगाडि बढाउन बोलपत्र भएको व्यास क्षेत्र शिवपाञ्चायन विकास कोषका अध्यक्ष अशोक कुमार श्रेष्ठले बताए। ‘कोभिडका कारण दुई वर्ष बजेट पूर्ण रुपमा रोकियो । चालु आर्थिक वर्षमा आएको बजेटबाट निर्माणकार्य अगाडि बढाएका छौँ’, उनले भने, ‘यसअघि नै विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदन तयार भइसकेको छ’, श्रेष्ठले भने।

हिन्दू महामिलन

व्यासको जन्मभूमि दमौलीको प्रचारप्रसार गर्दै धार्मिक पर्यटकीयस्थल बनाउने उद्देश्यसहित एकमहिने हिन्दू महामिलन पर्व वार्षिक रुपमा गरिँदै आएको छ । अठ्ठाइसौंँ श्रीकृष्ण द्वैपायन वेदव्यासको अवतरण भूमिको प्रचारप्रसारका लागि वेद अनुयायी प्रतिष्ठान नेपाल केन्द्रीय कार्यालयको आयोजनामा विश्व ओमकार तथा हिन्दू महामिलन पर्व गर्दै आएको छ । महामिलन पर्व प्रत्येक वर्ष कात्तिक महिनाभर सञ्चालन हुने गरेको प्रतिष्ठानका उपाध्यक्ष दुर्गाभक्त अधिकारीले बताए।

 व्यासभूमिलाई ओमकार तथा सनातन धर्मावलम्बीको धार्मिकस्थल बनाउन एक महिने अखण्ड हरिनाम संकीर्तन एवं एक सय आठ दीप प्रज्ज्वलन गरिँदै आएको उनी बताउँछन् । गत कात्तिकमा मुक्तिनाथ पीठका पीठाधीश अनन्त श्रीविभूषित स्वामी कमलनयनाचार्यको उपस्थितिमा महामिलन पर्व मनाइएको थियो  । यसअघि व्यासभूमिमा शान्ति स्वरुपानन्द दामोदर बाबाको सत्संकल्प र संरक्षक गोविन्द बाबाको तथा वेद अनुयायी प्रतिष्ठानको आयोजनामा १८ महिनासम्म कथा वाचन भई प्रथम ऐतिहासिक १८ महिने अखण्ड हरिनाम संकिर्तन एवं एक सय आठ श्रीमद्भागवत ज्ञान महायज्ञ र भूमिपूजन गरिएको थियो ।

महामिलनको समयमा करिब १५ हजार धार्मिक पर्यटक यहाँ भित्रिएको संरक्षक गोविन्द बाबाले जानकारी दिए । कोरोना राम्रोसँग नसिकँदा यस पटक देशबाहिरबाट धार्मिक पर्यटक कम आएको उनी बताउँछन् । आन्तरिक पर्यटक मात्रै आएको उनले बताए । व्यास गुफाको पारिपट्टि परासर गुफा छ । पराशर गुफासम्म पुग्नका लागि मादी नदीमा झोलुङ्गे पुल निर्माण गरिएको छ ।

व्यास गुफासम्म घुम्न आएका पुल तरेर पराशर क्षेत्र पनि पुग्ने गरेका छन् । व्यासभूमिलाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरसम्म परिचित गराउँदै धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्य बनाउन कार्यक्रम हुँदै आएको छ । विसं २०४१ मा योगी नरहरिनाथले कोटीहोम लगाउने सिलसिलामा भएको धर्मसभामा महर्षि वेदव्यासको अवतरण भूमि दमौलीस्थित शुक्लामाहेन्द्री सङ्गम भएको किम्बदन्ती रहेको छ । करिब पाँच हजार पाँच सय वर्ष अगाडि व्यासको यस क्षेत्रमा अवतरण भएको धार्मिक विश्वास छ ।

व्यासको जन्मभूमि दमौलीमा शिवपञ्चायन मन्दिर छ । मन्दिरको केही तलपट्टि व्यास गुफा छ । जहाँ बसेर वेदव्यास ऋषिले चार वेद र अठार पुराणको रचना गरेको दावी गरिन्छ । व्यास ऋषिको जन्मसँगै जोडिएको यहाँका धार्मिकस्थल जोडिएका छन् । दमौलीदेखि आठ किलोमिटर पूर्व छाब्दी बाराहीको मन्दिरदेखि करिब ५० मिटर पश्चिमपट्टिको कुण्डमा व्यासकी माता सत्यवतीको जन्म भएको किम्वदन्ती रहेको छ । माछाको रूपबाट जन्म भएकीले त्यस कुण्डको नाम मत्स्येकुण्ड रहन आएको बताइन्छ ।