पछिल्लो समय बालबालिकाको आँखामा क्यान्सर तथा रेटिनोब्लास्टोको समस्या धेरै देखिएको छ । आँखाको रेटिनामा विभिन्न लेयरहरु हुन्छन् । यसलाई सामान्य भाषामा दृष्टिपर्दा पनि भन्ने गरिन्छ । आँखाको क्यान्सरभन्दा पनि दृष्टिपर्दामा क्यान्सर धेरै हुने गरेको छ । यो रोगको उपचार भनेको बालबालिकाको आँखा निकाल्नु नै हो । दुई वटा आँखामा यो समस्या आयो भने बालबालिकाको मृत्युसमेत हुन्छ । तर, समयमै पत्ता लगाएर उपचार गर्न सकियो भने क्यान्सरको सेल्स सहित निकाल्न सकिने चिकित्सकहरू बताउँछन् । रेटिनोब्लास्टोमालाई हामीले सामान्य रूपमा कसरी बुझ्ने ? यसका लक्षणहरू के के देखा पर्छन् ? यसबाट बालबालिकालाई कसरी बचाउनेलगायतका विषयमा आधारित रहेर आँखा रोग विशेषज्ञ डा.कमल खड्कासँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश-
रेटिनोब्लास्टोमालाई हामीले सामान्य रूपमा कसरी बुझ्ने ?
रेटिनोब्लास्टोमा भनेको पाँच वर्ष मुनिका बालबालिकाहरूको आँखाभित्रको पर्दा (रेटिना) मा विकास हुने क्यान्सरलाई बुझ्नुपर्छ । अर्थात् बालबालिकाको आँखामा लाग्ने क्यान्सरलाई चिकित्सकीय भाषामा रेटिनोब्लास्टोमा भनिन्छ । रेटिनोब्लास्टोमा सुरुवाती अवस्थामा नै हुने रोग हो । यस्तो रोग भएका बच्चाको आँखा सेतो हुन्छ । मोतियाबिन्दु लाग्दा पनि आँखामा सेतो नै देखिन्छ । त्यसैले, के भएको हो भनी थाहा पाउन आँखामा सेतो देखिनेबित्तिकै अस्पताल लगिहाल्नु पर्छ । यो समस्या जन्मजातै आउने समस्या हो । पाँच वर्षसम्मको बालबालिकामा यो समस्या बढी देखिने गरेको छ ।
रेटिनोब्लास्टोमा भएको कसरी थाहा पाउने ? के कस्ता लक्षणहरू देखा पर्छन् ?
रेटिनोब्लास्टोमा हुँदा बालबालिकाको आँखाको नानीमा सेतो थोप्लोजस्तो देखिने, आँखा असामान्य रूपमा रातो हुने, आँखा बिस्तारै बाङ्गो हुँदै गयो भने बालबालिकालाई आँखाको क्यान्सर भएको हो कि भनेर ध्यान दिनुपर्छ । रेटिनोब्लास्टोमा हुँदा बिरालोकोजस्तै आँखा चम्किलो देखिन्छ । यस्तो अवस्थामा हेलचेक्राइँ गर्दा आँखाको रेटिनल सेल्सहरू बढ्दै अगाडि पछाडि आउँछ । पछाडि जाँदा आँखाको दाना ठूलो हुँदै अगाडि आउँछन् ।
रेटिनोब्लास्टोमा भएर अस्पतालमा जाँदा यसको उपचारको प्रक्रिया कस्तो छ ?
सुरुमा यसको एन्टिट्रिटमेन्ट गरिन्छ र रेडियोथेरापी गरिन्छ । सुरुको अवस्थामा नै रोग पत्ता लगाउन सकिँदैन । जस कारण थाहा हुँदासम्म रोग धेरै बढिसकेको हुन्छ । समयमै उपचार नगरे बच्चाको ज्यान जान सक्ने सम्भावना हुन्छ । मृत्युदर उच्च हुने मुख्य कारण पनि रोग ढिलो थाहा पाउनु नै हो । रेटिनोब्लास्टोमाको उपचार प्रक्रिया विभिन्न स्टेजमा गरिन्छ । जसमा स्टेज १, स्टेज २, स्टेज ३ र स्टेज ४ । पहिलो र दोस्रो स्टेजमै थाहा पाउन सकियो भने एबनेसनथेरापी गरिन्छ । यदि तेस्रो वा चौथो स्टेजमा पुगियो भने इलुकिलेसन (आँखाको दानालाई अड्याई राख्न मद्दत गर्ने मसल्सहरु) सबैलाई काटेर निकाल्नु पर्छ, अरु उपचार भने हुँदैन ।
नेपालमा यो रोगको उपचार गर्दा लाग्ने खर्च कस्तो होला ?
यो रोगको उपचारका लागि त्यति धेरै खर्चिलो छैन । तर, समयमै उपचार गरेमात्र राम्रो रिजल्ट आउँछ । शल्यक्रिया गरेपछि आँखामा खाली ठाउँ हुन्छ । त्यहाँ इन्फेक्सन नहोस् भनेर राम्ररी सफा गर्नुपर्छ । हाम्रो आँखा र ब्रेन जोडिएको हुन्छ । शल्यक्रिया गरेको दुई तीन महिना सरसफाइमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।
यस्तो समस्या बालबालिकामा नआओस् भनी के के कुरामा ध्यान दिने ?
यसको लागि बालबालिकालाई स्कुलमा भर्ना गर्न लानुभन्दा अगाडी नै आँखाको भिजन टेस्ट गर्नुपर्छ । कसैलाई यो समस्या छ भने भिजन कम हुन्छ । भिजन कम भएपछि कारण खोजिन्छ । परिवारले बच्चाको आँखा डेडो छ कि छैन, सेतो दागसँगै आँखा चम्किलो छ छैन, त्यो हेर्नुपर्छ । बच्चाको आँखा एउटा आँखाभन्दा अघि आएको छ/छैन थाहा भयो भने रोग पत्ता लगाउन सक्छौँ ।