काठमाडौँ– नेपाली कांग्रेसमा गुट–उपगुटको खेल प्रायः सधैँ भइरहेको हुन्छ । कुन नेताले कस्तो गुट चलाइरहन्छन् र कुन गुटमा को–को नेता सहभागी हुन्छन् भन्ने कुरा स्वयं कांग्रेसभित्रैका नेतालाई पनि थाहा हुँदैन ।

उसो त कांग्रेसमा गुटको खेल भए पनि जित भने संस्थापन पक्षका नेता शेरबहादुर देउवाकै हुने गरेको छ । यो कुरा कांग्रेसको महाधिवेशन र कांग्रेस संसदीय दलको नेता चुनिने निर्वाचनबाट पुष्टि हुँदै आएको छ ।

१४ औँ महाधिवेशनमा शेखर कोइराला समूहमा बसेर निर्वाचन जितेका गगन थापा अहिले शेखरको नेतृत्व मान्न नसक्ने अवस्थामा छन् । यता केन्द्रीय सदस्य प्रदीप पौडेल र अर्का महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मासहित केही नेताहरू लिएर थापाले अर्को गुट स्थापना गर्न लागेको चर्चा पनि कांग्रेसमा गाइँगुइँ चलिरहेको छ । तर, यी नेताहरू आफूलाई यसबारे कुनै जानकारी नभएको बताउँछन् ।

विश्व र गगनले पनि एकले अर्काको नेतृत्व स्वीकार गर्न नसक्ने कांग्रेस दोस्रो दर्जाका नेताहरूको भनाइ छ । यही कारण उनीहरुको गुट बनिहाले पनि त्यसले खासै अर्थ नराख्ने कांग्रेसका केही नेताहरूको तर्क छ ।

बेग्लै समूह बनाउने तर्खरमा गगन, शेखरलाई गयो रिपोर्टिङ
पार्टीमा संस्थापन पक्षमा देउवा छन् भने इतर समूहको नेतृत्व डा. शेखर कोइरालाले गरिरहेका छन् । गगन पनि विगतमा शेखर कोइराला निकट नेता हुन् । तर, उनी कांग्रेस संसदीय दलको निर्वाचनपछि शेखर कोइरालाको गुट छाडेर छुट्टै समूह बनाउने योजनामा छन् । कारण गतसाल पुस ५ मा भएको संसदीय दलको निर्वाचनबाटै उब्जिएको समस्या हो ।

त्यसबेला शेखर समूहबाट संसदीय दलको नेतामा गगन उठेका थिए । शेखर समूहमा त्योबेला ३२ भोट थियो । तर गगनलाई आफ्नै समूहका सांसदले भोट दिएनन् । उनले जम्मा २५ भोट मात्र ल्याए भने पार्टी सभापति देउवाले ६४ भोट पाए । ८९ सदस्यीय कांग्रेस संसदीय दलमा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा झनै शक्तिशाली बने ।

त्यो बेला शेखर कोइराला समूहकै केही नेताले भोट नदिएर थापा पराजित भएको गगन निकट केही नेताहरूले दाबी गर्दै आएका छन् । संसदीय दलको निर्वाचनमा पराजित भएपछि गगनले भनेका थिए, ‘नतिजा अनपेक्षित भए पनि त्यसलाई आफूले स्वभाविक रूपले लिएको छु । नेपाली कांग्रेसका नाममा हुने कुनै पनि निर्णयहरू, चाहे त्यो सरकारको आलोपालो होस्, चाहे त्यो राष्ट्रपतिका सन्दर्भमा होस्, ती कुनै पनि निर्णयहरू पारदर्शी भएनन् र सम्बन्धित कमिटीभित्र छलफल नभईकन भएमा ती व्यक्तिगत निर्णयका रूपमा दर्ज हुनेछन् । कांग्रेसले कुनै खालको समझदारी गर्छ भने पार्टीसँग संस्थागत रूपमा भएको अवस्थामा पार्टीले बोक्छ । बन्द कोठाभित्र बसेर नेताहरूले गर्नुहुन्छ भने त्यसलाई नेपाली कांग्रेसले बोक्दैन ।’

यहीँबाट थापाले नेतृत्वको कडा आलोचना थालेका हुन् ।

कहाँबाट उब्जियो बहस ?
कांग्रेस अहिले महासमिति बैठकको तयारीमा जुटिरहेको छ । यही बैठकबाट नीति महाधिवेशन गरेर कांग्रेस नयाँ ढंगबाट अगाडि बढ्न खोजिरहेको बताइएको छ । महासमिति बैठक अगाडि यही २९ गते कांग्रेसको कार्य सम्पादन समितिको बैठक छ ।

त्यसपछि पुस १६ देखि १९ का लागि महासमिति बैठकको मिति नै तय भइसकेको छ ।  राष्ट्रियसभाको निर्वाचन माघ ११ गते हुँदैछ । यसको तयारीमा लाग्न पनि कांग्रेसलाई समय लाग्छ ।

तर अचानक मंसिर २६ गते मंगलबार शेखर समूहले आफ्नो गुटको बैठक बेलाए त्यो बैठकको निम्तो गगन र विश्वप्रकाशलाई पुगेन । कांग्रेसका एक सिनियर नेताका अनुसार विश्वको लाइन प्रस्ट छ । उनी शेखर कोइरालाले बोलाइको दुई महिना अगाडिको बालुवाटारको बैठकमा पनि सहभागी थिएनन् ।

ती नेताले भने, ‘बालुवाटारमा दुई महिना अगाडि बसेको बैठकमा निम्तो थियो । विश्व जी आउँदिन भनेपछि यो पटक हामीले बोलाएनौँ । गगन जीको बारेमा कुरा अर्कै छ ।’

शेखरका विश्वासिला एक नेताका अनुसार गगनलाई पनि यो बैठकमा नबोलाउने कि भन्ने कुरा उठेको थियो रे ! ती नेताले भने, ‘यो पटकसम्म बोलाऊँ न भनेर हामीले कर गरेपछि बैठक बुधबारका लागि सारिएको हो । यो बैठकमा गगनले स्पष्ट रूपमा शेखर समूहमा बस्ने या आफ्नै सिद्धान्तमा हिँड्ने लाइन क्लियर हुन्छ ।’

मंगलबारको बैठकमा नबोलाएको हुनाले बुधवार बैठक सारिएको थियो । ती नेताले खबरहबलाई बताएअनुसार गगनले छुट्टै गुट निर्माण गर्छु भनेर जिल्ला तहदेखि केन्द्रसम्मका नेताहरूलाई भनेको कुरा पुष्टि भएकाले शेखरले नबोलाएको स्पष्ट पारे ।

ती नेताले भने, ‘शेखर समक्ष नै गगनले नयाँ गुट निर्माण गर्न लागेको र शेखरविरुद्ध आफू लागिसकेको कुरा गगनले आफू मातहतका नेतालाई भन्नु भएको रहेछ । त्यो रिपोर्टिङ शेखर समक्ष आइपुग्यो, त्यस कारण पनि बैठकमा नबोलाउँ भन्ने सल्लाह भयो । तर केही साथीहरूले यो पटक बोलाएर सोधखोज गरौँ । भन्नु भएको छ ।’

उनका अनुसार गगन पछिल्लो समय आफू अनुकूलको माहोल बनाउन नेता कार्यकर्तामाझ पुगिरहेका छन् । उनले जिल्ला जिल्लाका तयारी रहन युवा पुस्ता र उनका समर्थक समेतलाई भनिरहेका छन् ।

गगन निकट एक नेताका अनुसार सम्भवतः पार्टीको १५ औँ महाधिवेशनसम्म गगनले नयाँ गुट निर्माण गरिसक्ने छन् । ती नेताले बैठकबारे भने, ‘मंगलबारको बैठकमा गगनजी नआउने भनेपछि बुधबारका लागि बैठक सारिएको हो । भोलि जानुहुन्छ । तर यो आफ्नै गुटको साथ नपाएपछि उहाँमा निराशा छाएको हो ।’

ती नेताले थपे, ‘विश्व जीको लाइन क्लियर छ । उहाँ आउनुहुन्न ।’

किन गर्छन् गगन प्रधानमन्त्री तथा सभापति हुने कुरा ?

२०७९ सालमा भएको प्रतिनिधि सभा निर्वाचनमा गगन काठमाडौँ क्षेत्र नम्बर ४ बाट उठेका थिए । त्यो बेला उनले सो क्षेत्रका जनतालाई नेपाली कांग्रेस पुस्तान्तरण र रूपान्तरणको अभियानमा रहेकाले आफूले पार्टीको जिम्मेवारी सम्हाल्ने समेत बताएका थिए ।

काठमाडौँ– ४ का जनतालाई आफू प्रधानमन्त्री हुने आश्वासन दिएर समेत भोट मागेका थिए । त्यो बेला उनकै पार्टीका प्रवक्ता प्रकाशशरण महतले गगनमाथि व्यंग्यसमेत गरे । तर, गगनले निरन्तर प्रधानमन्त्री बन्छु भन्दै जनतालाई आस देखाएर भोट मागेका थिए । जनताले जिताए । तर अहिले उनले आफूले बोलेको बोली पुरा गर्न सकेका छैनन् । तर उनी निरन्तर प्रयासमा छन् ।

खास गरेर नेतृत्व पुस्तान्तरण भन्दा पनि राजनीतिमा अनुभवको खाँचो भएको कांग्रेसका पुराना नेता बताउँछन् । तर दोस्रो पुस्ताका केही नेताहरू युवाको पक्षमा आवाजहरू बोल्दै आएका छन् ।

उसो त कांग्रेसका बौद्धिक नेता स्वर्णिम वाग्ले कांग्रेसमा चरम दमन भएको र युवाले अवसर नपाएको भन्दै पार्टी छाडेर नयाँ पार्टी रास्वपामा गइसकेका छन् ।

तर गगन, विश्वप्रकाश, प्रदीप पौडेल, चन्द्र भण्डारी जस्ता प्रभावशाली नेता पार्टी सुधार गरिछाड्ने अभियानमा छन् ।

पुराना र अनुभवी नेता संस्थापन पक्षमा
कांग्रेसमा भएका पुराना र अनुभवी नेता सबै सभापति देउवाको पक्षमा खुलिसकेका छन् । पार्टीको १४औँ महाधिवेशनमा सभापतिको उम्मेदवार बनेका काग्रेस केन्द्रीय सदस्य विमलेन्द्र निधि, शशांक कोइराला, उपसभापतिका उम्मेदवार प्रकाशमान सिंह लगायत सबै नेता सभापति देउवाको पक्षमा छन् ।

यता, पार्टीको १५औँ महाधिवेशनमा पार्टी ध्रुवीकरण भएर जाने कुरामा पार्टीका नेताहरू ढुक्क छन् । कांग्रेस सहमहामन्त्री भीष्मराज आङ्देम्बेले भने, ‘१५औँ महाधिवेशन सम्ममा सबै गुट उपगुट तोडिएर जान्छन् ।’

उनले पार्टीमा सबैलाई सभापति देउवाको आशीर्वाद चाहिएकाले सत्तामा जान सबैले प्रतिस्पर्धा गरिरहेको बताए । उनले भने, ‘नयाँ ढंगबाट जाने सभापतिले चाहना राख्नु भएको छ ।’

कांग्रेसमा सबै प्रभावशाली नेताहरू भएको उसले दाबी गरिरहेको छ । हुन त यो पार्टी आर्थिक रूपमा पनि बलियो तथा नेपालको इतिहास र विरासत बोकेको पार्टी भएकाले यस पार्टीमा गुट उपगुटको खेती सामान्य रूपमा रहेको कांग्रेस सहमहामन्त्री महालक्ष्मी उपाध्याय बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘ठुलो पार्टीमा अनेकौँ विचारधारा हुन्छन् । तर कांग्रेसमा जहाँ जहाँ जे भए पनि सभापति देउवाले गरेको निर्णय नमान्ने कोही हुनुहुन्न ।’

शशांक कोइराला बीपी कोइरालाका कान्छा छोरा हुन् । उनी महामन्त्री भइसकेका छन् । प्रकाशमान सिंह गणेशमानका छोरा हुन उनी पनि पार्टीको १४औँ महाधिवेशनमा उपसभापतिको उम्मेदवार भइसकेका छन् ।

बिमलेन्द्र निधि पनि सभापतिको उम्मेद्वार भइसकेका छन् । डा.शेखर कोइराला पनि सभापतिमा उठिसकेका छन् । यस्तै, पूर्णबहादुर खड्का पनि उपसभापति भइसकेका छन् । उनीहरू सबैले देउवालाई फुर्क्याएर सभापति बन्ने चाहना राखेको पाइन्छ ।

१४औँ महाधिवेशनमा देउवाको चरम दमन सहेको भन्दै आएका रामचन्द्र पौडेललाई देउवाकै पहलमा राष्ट्रपति बनाइसकेका छन् । यसो हुँदा कांग्रेसका पुराना नेता कृष्णप्रसाद सिटौला पनि शेरबहादुरले कुनै पद मिलाउँला कि भनेर दाउँमा रहेको कांग्रेसका युवा नेताको तर्क छ ।

ती नेताले भने, ‘सिटौला जीलाई राष्ट्रसभामा तान्ने तयारी छ ।’ डा. कोइराला १५औँ महाधिवेशनमा पार्टीको सभापति बन्ने तयारीका साथ देश दैडाहामा भएको देखिन्छ ।

राष्ट्रिय सभामा सिटौलालाई राम्रो स्थान दिने देउवाको दाउ
राष्ट्रियसभा सदस्य निर्वाचन माघ ११ गते हुँदैछ । सभाको अध्यक्ष आफू हुनुपर्ने सिटौलाको माग छ । राष्ट्रिय सभामा अध्यक्ष गणेश तिमिल्सिनासहितका गरी २० जना सांसदहरूको पदावधि सकिँदै छ । जसमा नेकपा एमालेका ९, नेपाली कांग्रेसका ४, नेकपा माओवादी केन्द्रका ३, नेकपा एकीकृत समाजवादीका २, जसपाका १ र स्वतन्त्र सांसद १ जनाको पदावधि सकिँदै छ ।

उनीहरूको पदावधि फागुन २१ गतेदेखि सकिँदैछ । एक जना मनोनीत हुन पाउने संवैधानिक व्यवस्था छ । यसो हुँदा १९ जनाको निर्वाचन हुन्छ । जसका लागि कांग्रेस सहितका दलले आन्तरिक तयारी गरिरहेका छन् । सत्ता गठबन्धनमा रहेको सबैभन्दा ठुलो पार्टी कांग्रेस भएकाले उसले अध्यक्षमा दाबी गरेको र सिटौलालाई नै अगि सार्ने आन्तरिक तयारी भएको नेताहरूको भनाइ छ ।

नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिका एक नेताका अनुसार सिटौलालाई राष्ट्रपतिको निर्वाचन हुने बेलामा नै देउवाले राष्ट्रियसभा अध्यक्ष बनाउने आश्वासन दिएका थिए । यसबारे कांग्रेसका दोस्रो पुस्ताका नेताहरू भने यसबारे कुनै जानकारी नभएको बताउँछन् ।