पछिल्लो समय बालबालिकामा हुने क्यान्सरको दर बढिरहेको छ । बालबालिकामा हुने क्यान्सरको कारण र यसको रोकथामको उपायबारे खबरहबका लागि बाल क्यान्सर तथा रक्त रोग विशेषज्ञ डा. सुचारिता तुलाधारसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

बालबालिकामा हुने क्यान्सरलाई कसरी बुझ्ने ?
हामीले क्यान्सर भन्ने बित्तिकै वयस्क वा ठुलो मान्छेमा मात्र हुन्छ भनेर बुझ्छौँ । तर बालबालिकामा पनि विभिन्न प्रकारका क्यान्सर हुनसक्छन् । त्यसमा हामीले बुझ्नुपर्ने भनेको बालबालिकाका धेरै क्यान्सर निको हुने हुन्छन् । समयमा राम्रो उपचार गरेर उनीहरूको जीवन सामान्य अवस्थामा फर्काउन सकिन्छ ।

बालबालिकामा क्यान्सर हुने कारण के हो ?
ठुलो मान्छेहरूमा हामीले चुरोटहरू खाएर स्वास्थ्यलाई असर गर्ने खानेकुरा खाएर हुन्छ भन्छौं भने बालबालिकाको हकमा त्यस्तो हुँदैन । कुनै कुनै वंशानुगत रोगले क्यान्सरको सम्भावना बढी हुन्छ । तर यही कारणले हुने भन्ने छैन । समयमा यसको पहिचान गरेर उपचार गर्यौ भने अवश्य निको हुन्छ ।

वंशाणुगत रूपमा यो क्यान्सर हुन्छ भन्दै गर्दा यसमा आफ्नो अघिल्लो पुस्तामा क्यान्सर भएर हुने हो कि अरु पनि कारण हुन्छ ?
वंशाणुगत रूपमा आफ्नो बाबा, आमा, फुपू परिवारमा धेरै जनालाई क्यान्सर भएको छ भने बालबालिकामा पनि क्यान्सरको जोखम हुने भयो। अर्को जन्मजात नै ल्याएका रोगहरू जस्तो डाउन सिन्ड्रोम, ब्लुम सिन्ड्रोम त्यसमा भएको बच्चामा साधारण बच्चामा भन्दा बढी क्यान्सरको जोखिम हुन्छ ।

बालबालिकालाई क्यान्सर हुँदैछ भनेर पहिला नै थाहा पाउन सकिन्छ ?
बच्चाको क्रियाकलापमा फरक आयो । पहिला खेलिरहने बच्चा खेल्न छोड्यो, बढी थकाइ लागेको महसुस गर्न थाल्यो, लामो समयसम्म ज्वरो आयो, खानपानमा ध्यान दिँदैन, तौल घट्दै गयो र लामो समयसम्म कुनै रोग निको भएको छैन भने समयमै डाक्टरकोमा लगेर रोग पहिचान गर्नुपर्छ ।

यी लक्षण देखिएर अस्पताल लगेपछि उपचारको प्रक्रिया कस्तो हुन्छ ?
सबै भन्दा पहिला क्यान्सर नै भएको हो कि होइन भनेर जाँच गरिन्छ । किनकी क्यान्सरको उपचार हुन्छ । तर उपचार गर्न गाह्रो हुन्छ । लामो समय लाग्छ उपचार गर्न, महिनौँसम्म अस्पताल नजिकमा बस्नुपर्ने हुन्छ एक हिसाबले खर्चिलो पनि हुन्छ । क्यान्सर हो कि होइन भनेर पहिचान गर्न पनि समय लाग्ने भएकाले यो क्यान्सर नै हो कि होइन भनेर जाँच गर्छौ । त्यसपछि कुन किसिमको र कहाँसम्म फैलिएको छ त भनेर हेर्छौ । त्यसपछि मात्रै उपचार सुरु गर्छौं ।

धेरै बालबालिकामा कुन ठाउँमा वा कस्तो क्यान्सर बढी देखिएको छ ?
धेरै बालबालिकामा देखिने क्यान्सर भनेको नै रगतको क्यान्सर हो । । सामान्य भाषामा भन्नुपर्दा रक्त क्यान्सर नै हो । त्यसपछि दिमागमा हुने क्यान्सर, मिर्गौलाको क्यान्सर पनि छन् ।

कस्तो अवस्थामा अस्पताल पुग्दा छोटो समयमा नै उपचार हुन्छ ?
रक्त क्यान्सरमा स्टेजभन्दा पनि हामी जोखिम भन्छौँ । दिमागमा फैलिएको छ कि छैन भनेर हेर्छौँ । यसमा कुन किसिमको रक्त क्यान्सर हो त्यसकै आधारमा कति जटिल र कडा औषधि दिने भन्नेमा फरक हुन्छ । जस्तै एक्यूट लिम्फोब्लास्टिक ल्यूकेमिया यो ब्लड क्यान्सरमा सबै भन्दा कमन हो । त्यसको लागि लामो उपचार चल्छ । सुरुको ६ महिना अस्पतालमा बसेर सुईबाट औषधि चलाइन्छ भने त्यसपछि दुई वर्ष खाने औषधि दिइन्छ । यो बेलामा बालबालिकालाई विद्यालय पनि पठाउन सकिन्छ । उसलाई सामान्य जीवनमा लैजान सकिन्छ । तर नियमित औषधि खाने र समय समयमा डाक्टरलाई भेट्नुपर्ने हुन्छ ।

अर्को अर्किमाइलोरिया ल्युकिमिया हो भने त्यसको उपचार कडा हुन्छ । मधुमेह, उच्च रक्तचापको जस्तै त्यो क्यान्सरलाई नियन्त्रणमा राखेर जिन्दगीभर औषधि खानुपर्ने हुनसक्छ ।

बाल अवस्थामा भएको क्यान्सर औषधि खाएर पूर्ण रूपमा निको हुने हो ?
एक्यूट लिम्फोब्लास्टिक ल्यूकेमिया (एएलएल) धेरैजसो बच्चामा हुने कमन क्यान्सर हो । यो सय जनामा हुँदा ९० देखि ९५ प्रतिशत ठिक हुन्छ । ५ वर्षभित्र क्यान्सरबाट मुक्त हुनुलाई निको भएको भनेर हामीले बुभ्mछौं । सयमा ९५ जना बालबालिका निको भएर घर फर्किएको तथ्याङ्क हामीसँग छ ।

अस्पताल जान ढिला भयो भने कस्तो जोखिम हुनसक्छ ?
यो क्यान्सर अनुसारको हुन्छ । रक्त क्यान्सरमा सबैतिर फैलिसकेको हुन्छ । त्यसमा कहाँसम्म फैलियो भन्ने हुन्छ । उपचारको क्रममा हामीले दिने किमोथेरापी बच्चाको शरीरले थेग्न सक्छ कि सक्दैन भन्ने हुन्छ । कुपोषण भएको बच्चाको उपचार सहजै हुँदैन । यस्तै मिर्गौलाको क्यान्सर या शरीरको कुनै अङ्गमा मासु पलाएर हुने क्यान्सर नफैलिएको अवस्थामा उपचार सजिलै गर्न सकिन्छ । तर खुट्टामा भएको क्यान्सर शरीरको अरु भागको हड्डीमा फैलिएको छ भने त्यसको उपचार जटिल र नतिजा पनि सकारात्मक आउने सम्भावना कम हुन्छ ।

किमोथेरापी बालबालिकालाई वा सानै उमेरमा दिँदा त्यसले पछि असर गर्दैन ?
असर गर्छ । तर हाम्रो पहिलो उद्देश्य भनेको बच्चालाई ठिक पार्नु हो । भोलि गएर सामान्य जीवनमा फर्कियोस् भन्ने हो । तर ठिक पार्ने भन्दै धेरै किमो दिएर गर्ने हैन त्यसको लागि धेरै अनुसन्धान गरेर त्यसले लामो समयसम्म कस्तो असर गर्छ हेरेर मात्रै उपचार दिइरहेका हुन्छौं । सकेसम्म उसलाई पछि असर नपरोस् भन्ने हाम्रो उद्देश्य हो।